Reja: Adabiyot taraqqiyotining ichki va tashqi omillari

• Mavzu: Adabiy jarayon haqida

• Reja:
• 1. Adabiyot taraqqiyotining ichki va tashqi omillari
• 2. Adabiyot va ijtimoiy-tarixiy sharoit
• 3. Milliy adabiyotlar taraqqiyotidagi stadial umumiylik
• 4. Adabiy jarayonni davrlashtirish

ADABIYOTLAR RO'YXATI

• ADABIYOTLAR RO'YXATI
• 1. Quronov D. Adabiyot nazariyasi asoslari. T: “Navoiy universiteti” 2018.
• 2. Quronov D. Sheraliyeva M. Adabiyotshunoslik lug’ati. T. 2010.
• 3. Mirvaliyev S. XX asr o’zbek adabiyoti tarixini davrlashtirish muammolari. // Til va adabiyot ta’limi. 1995.
• 4. Rahmonov N. O’zbek adabiyotini davrlashtirish masalalari. T: Mumtoz so’z, 2016
• Internet saytlari:
• www.literature.uz
• www.ziyonet.uz
• www.natlib.uz
• www.ziyouz.com
• www.turonlib.uz

Tayanch tushunchalar

• Adabiy jarayon, vorisiylik, uzluksizlik, adabiyot taraqqiyotining ichki omillari, adabiyot taraqqiyotining tashqi omillari, milliy adabiyotlar taraqqiyotining stadial umumiyligi, ijtimoiy-tarixiy sharoit, davrlashtirish

Adabiy jarayon: 1. Tor ma’noda 2. Keng ma’noda

• Muayyan bir xududdagi ma’lum davr adabiyotining mavjudligi va rivoji bilan bog’liq barcha narsa-hodisalar va jarayonlar tushuniladi.

• Badiiy adabiyotning end qadimgi davrlaridan to hozirgi kunga qadar davom etib kelayotgan uzluksiz taraqqiyot jarayonini bildiradi.

Adabiy jarayon nimani o’rganadi? Adabiyot taraqqiyotining ichki va tashqi omillari Badiiy adabiyotga bevosita va bilvosita aloqador bo’lgan barcha narsa-hodisalar nazarda tutiladi

• Badiiy adabiyotdagi yangiliklar, yangi janrlarning paydo bo’lishi

• Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va ma’rifiy holati

Adabiyot va ijtimoiy-tarixiy sharoit

• Adabiyot va ijtimoiy-tarixiy sharoit
• (Tashqi omil)
• – jahon hamjamiyatiga kiruvchi turli mamlakatlarning ijtimoiy taraqqiyot darajasi o’zaro farq qilib, bu milliy adabiyotlar taraqqiy darajasida ham o’z aksini topadi. E’tiborli jihati shuki, umuman kishilik jamiyati taraqqiyotining ma’lum bosqichlariga xos ijtimoiy-tarixiy sharoit alohida olingan har bir konkret jamiyat taraqqiyotining muayyan bosqichlarida mohiyatan o’xshash tarzda takrorlanadi.

Stadial umumiylik

• Millik adabiyotlar taraqqiyotining muayyan bosqichlari ham mohiyatan o’xshash bo’ladiki, ilmda bu milliy adabiyotlar taraqqiyotidagi stadial umumiylik deb yuritiladi. Masalan:
• 1. XX asr boshlaridagi Turkiston ijtimoiy-tarixiy sharoiti
• 2. XVIII asrda Evropadagi ma’rifatchilik harakati

Har ikki harakat ham jamiyatda feodalizm asoslari yemirilib, ularning o’rnida kapitalistik munosabatlar qaror topa boshlagan paytda maydonga kelgan

• Turkiston jadidchilik harakati

• Evropa ma’rifatchilik harakati

Yevropa mamlakatlarining hammasiga bir paytda emas, navbati bilan (Angliya, Fransiya, Germaniya, jadidchilik g’oyalarining Qrim, Tatariston, Ozorbayjon, Turkiston) ketma-ketligi o’xshaydi

• Jadidchilik

• Ma’rifatchilik

Adabiy jarayonni davrlashtirish (umumiy)

• Adabiy davr:
• 1. Arxaik davr ( Evropa mil. Av. VII-VI
• Sharqda milodiy I asrgacha)
• 2. Traditsionalistik ( Evropa mil. Av. VI-V milodiy XVIII asrgacna
• Sharqda milodiy I asrdan – XX asr boshlarigacha) – davr 2ga bo’linadi Qadimgi va ilk yangi (uyg’onish, barokka,klassistizm)
• 3. Individual ( Evropada milodiy XVIII asrdan
• Sharqda XIX -XX asr boshlaridan)

• Xususiyati
• 1. Sinkretlilik (muallif yo’q)
• 2.Muayyan me’yorlarga qat’iy amal qilish-eydedik poetika(mutloq g’oya)
• 3.Fikr erkinligi- muallif, qahramon, o’quvchi ucnligi avtanom fikrlaydi.

Adabiy jarayonni davrlashtirish (o’zbek adabiyoti) adabiy davr, adabiy asr, adabiy avlod

• Adabiy davr:
• 1. Eng qadimgi adabiyot – (eng qadimgi zamonlardan milodiy
• X asrgacha)
• 2. Mumtoz adabiyot davri-
• (X asrdan XX asrning 10-yillariga qadar)
• 3. Yangi o’zbek adabiyoti – (XX asrning 10 –yillaridan keying davr)

• Adabiy asr:
• 1. Jadid adabiyoti
• 2. Sho’ro davri adabiyoti
• 3. Istiqlol davri adabiyoti

• Adabiy avlod:
• 1. 20-yillar adabiyoti
• 2. 60-yillar adabiyoti
• 3. 70-yillar adabiyoti

Бадиий адабиётнинг ривожланишидги муҳим ички омиллар

• Анъана-традиция

• Янгилик-новаторлик

Адабий алоқалар

• 1.Қўни-қўшничиликда яшаш- форсий тил ва адабиёт

• 2.Турли тарихий жараёнлар натижасида юзагакелган кўриниш –ислом динининг кириб келиши, чоризм таъсири

• E`tiboringiz uchun rahmat!