Reja: Asosiy vositalarning mohiyati va turlari

Dt Asosiy vositalar (turlari bo’yicha)

Kt Тekinga olingan mulk

Agar bepul olingan mulk ma’lum muddat ishlatishda bo’lib, uni berish boshlang’ich qiymati bo’yicha amalga ohirilgan bo’lsa, u holda buxgalteriya quyidagi qo’shimcha o’tkazmani amalga oshirishi lozim:

Dt Тekinga olingan mulk

Kt Asosiy vositani eskirishi (turlari bo’yicha)

Asosiy vositalarni kredit hisobiga sotib olish jarayonini buxgalteriya hisobida aks ettirish ham ularni naqd pulga sotib olish (yuqoridagi uchta o’tkazma) jarayo-niga o’xshash holda amalga oshiriladi. Faqat bu erda qo’shimcha ikkita quyidagi o’t-kazmalar beriladi, ya’ni

1. Bank krediti olingan vaqtida:

Dt Hisob-kitob hisobvarag’i

Kt Bank krediti (uzoq yoki qisqa muddatli)

2. 
   Bank kreditini qaytargan vaqtda:
   

Dt Bank krediti (uzoq yoki qisqa muddatli)
Kt Hisob - kitob varag’i

Albatta, kreditdan foydalangan davr uchun belgilangan foiz stavkalar bo’-yicha kredit foizlarini hisoblash va to’lab borish kerak.

Qurilish yo’li bilan asosiy vositalarni yaratish (bino, inshoot va bosh-qalarni qurish) korxonaning o’z kuchi bilan amalga oshirilishi mumkin. Bunday qurilish pudrat usulidagi qurilish deb aytiladi. Qurish bo’yicha loyihalar bilan bevosita bog’liq bo’lgan xarajatlar ushbu aktiv tannarxining bir qismi sifatida kapitallashtiriladi.Bu xarajatlar o’z ichiga moddiy xarajatlarni, mehnat haqi xa-rajatlarini hamda ustama xarajatlarni oladi.
Ba’zi bir umumiy ustama xarajatlar hamda qurilish vaqtida foizlar bo’-yicha qilingan xarajatlar ushbu aktivlar tannarxiga kiritiladi. Qurilish ob’ek-tiga taqsimlanishi kerak bo’lgan umumiy ustama xarajatlar summasini aniqlash ba’zan qiyinchilik tug’diradi, chunki taqsimlanib aktivlar tannarxiga kiritila-digan ustama xarajatlarni aniqlash ayrim tortishuvli masala bo’lib hisobla-nadi.
Bu borada ayrim mutaxassislar, o’z kuchlari bilan qurilgan aktivlar bo’yicha xarajatlarga faqatgina ushbu ob’ekt bilan identifikatsiyalanadigan ustama xarajatlar taqsimlanishi kerak deb hisoblaydilar. Boshqalari esa ishlab chiqa-rish ustama xarajatlari va ustama xarajatlarining bir qismi faoliyatdagi shunga o’xshash ob’ektlar mezonlariga muvofiq o’z kuchlari bilan qurayotgan ob’ekt tannarxiga olib boriladi deb hisoblaydilar.
Bir qator mutaxassislar, umumiy ustama xarajatlarining ma’lum bir qis-mini o’z kuchi bilan amalga oshiriladigan qurilish bo’yicha loyihalarga olib bo-rish imkoniyatining yo’qligi o’z kuchlari bilan yaratilgan aktivlar qiymatining pasayishiga, ТMZ va sotilgan mahsulot qiymatining oshishiga olib keladi, degan fikrni bildiradilar. Bundan tashqari aktiv sotib olingan bo’lsa, sotib olish narxi shubhasiz, sotuvchining ustama xarajatlarining bir qismini aks ettirishi lozim.
Qurilish bo’yicha to’plangan xarajatlar odatda "Тugallanmagan ishlab chi-qarish" hisobvarag’i bo’yicha aks ettiriladi. Qurilishning tugashigacha bino "Bino va inshootlar" hisobvarag’ida hisobga olinmaydi, chunki u hali ishchi holatda emas. Qurilishning tugashi va foydalanishga topshirishda aktiv "Bino va inshootlar" hisobvarag’iga o’tkaziladi va amortizatsiya hisoblanadi.