Reja: Asosiy

Ishlab chiqarish vositalari va ularning tavsifi
Asosiy fondlar kengaytirilgan takror ishlab chiqarishdagi ishtirokiga ko‘ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish asosiy fondlariga bo‘linadi.

Ishlab chiqarish asosiy fondlari moddiy ishlab chiqarish sohasida qatnashadi. U o‘zining amal qilish sikli davomida ishlab chiqarish jarayonida bir necha marta ishlatiladi. Ishlab chiqarish asosiy fondlari bosqichma – bosqich eskirib, o‘z qiymatini ishlab chiqarilayotgan mahsulotga qismlab o‘tkazib boradi. Ular amortizatsiya ajratmalari hisobiga qoplanadi.

Noishlab chiqarish asosiy fondlariga korxona balansida turgan, xodimlarga xizmat qiladigan turar joylar, bog‘cha, sport muassasalari va boshqa madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatuvchi obyektlar kiradi. Ishlab chiqarish fondlaridan farqli o‘laroq ular ishlab chiqarish jarayonida qatnashmaydi va o‘zining qiymatini mahsulotga o‘tkazmaydi. Ularning qiymati iste’molda yo‘q bo‘lib ketad.Ularning o‘rni to‘ldirilmaydi. Ular korxona foydasi hisobiga takror ishlab chiqariladi.
Korxona asosiy ishlab chiqarish fondlari quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
yer uchastkalari, egalik qilish huquqiga ega korxonaga tegishli bo‘lgan tabiatdan foydalanish obyektlari (suv,yer osti boyliklari; boshqa tabiiy resurslar);
binolar (ishlab chiqarish – texnik, yordamchi binolar va boshqalar);
inshootlar (injenerlik qurilish obyektlari, ishlab chiqarishga yordamlashuvchi insh otlar);
uzatish qurilmalari (elektr uzatish shaxobchalari);
mashina va jihozlar;
o‘lcham va nazorat qilish asboblari, qurilmalari va laboratoriya jihozlari;
hisoblash texnikasi;
transport vositalari (ichki va tashqi ishlab chiqarish)
qiymati eng kam oylik ish haqining 50 barobaridan ko‘p bo‘lgan asbob va moslamalar;
ishlab chiqarish va xo‘jalik inventarlari;
xo‘jalik ichidagi yo‘llar.

Asosiy fondlar tuzulmasini to‘g‘ri tashkil etish ishlab chiqarishning o‘sishiga, tannarxning pasayishiga va korxona pul mablag‘larining ortishga olib keluvchi shart sifatida qaraladi.

Sanoatning turli tarmoqlariga tegishli korxonalarda asosiy ishlab chiqarish fondlari tuzulmasi bir xil bo‘lmaydi. Masalan yengil va oziq – ovqat sanoatida binolar asosiy o‘rin egalaydi (44-46%), yonilg‘i sanoatida inshootlar (17-19%), elektro energetika sanoati korxonalarida uzatish qurilmalari (30-33%), mashinasozlik korxonalarida mashina va jihozlar asosiy o‘rin egallaydi.