Reja: Cho’zilish va siqilishdagi kuchlar

bo'ylama deformatsiya deyiladi va quyidagicha yoziladi: Nisbiy bo'ylama deformatsiya o'lchamsiz miqdordadir. Har qanday steijen bo'yiga cho‘zilsa, eniga torayadi yoki aksincha bo‘yiga qisqarsa, eniga kengayadi.Steijen ko'ndalang kesim o'lchamlarini o'zgarisni ko'ndalang deformatsiya deyiladi.Agar geometrik o'q bo'ylab cho zilgan prizmatik steijenning derormatsiyadan keying o'lchamini deb olsak, ko'ndalang deformatsiya (nisbiy ko'ndalang deformatsiya) quyidagicha topiladi: Tajribalar ko’ndalang deformatsiya bilan bo’ylama deformatisyaning absolut qiymatlarining nisbatlari o’zgarmas miqdor ekanligini ko’rsatadi, ya’ni :bunda, —ko'ndalang deformatsiya koeffitsiyenti materialning elastiklik holatlariaan biri bo'lib, uni fransuz matematigi puasson topganligi uchun Puasson koeffitsiyenti deb nom olgan.Koefntsi-yent qiymat har xil materialar uchun 0-0,5 oralig'ida bo'ladi. Tajribalar asosida olingan qiymatlar po'lat uchun =0,25 .... 0,3; cho'yan uchun =0,25 . ..0,27, beton uchun =0,16-0,18, aluminiy qorishmalari uchun =0,3-0,35 Guk qonuni. Har xil materiallar bilan o'tkazilgan tajribalardan ko'rinadiki, absalut bo'ylama deformatsiya steijenga ta’sir qilayotgan kuchga va uning uzxinligiea to'g'ri proporsional, kesim yuzasiga teskari proporsional bog’langan bo ladi, ya’ni: Bunda , F- tasir etayotgan kuch(N), – sterjen uzunligi (mm) , A – sterjen kesim yuzi(mm²), E- sterjen materialini proporsionallik koeffisienti (mPa).Demak, EA bikrlik qancha katta bo'lsa, absalut bo'ylama deformatsiya shuncha kichik, steijen uzunligi o'nga ta’sir qilayotgan kuch qancha kata bo'lsa, absalut bo'ylama deformatsiya shunchalik katta bo'ladi. Agar formulaning chap va o'ng tomonini ga bo'lsak va F/A= ekanligini e’tiborga olsak, quyidagi natijani olamiz: Normal kuchlanish nisbiy bo'ylama deformatsiyaga to'g'ri proporsional ekan. Absolut va nisbiy bo'ylama deformatsiya formulalarini ingliz olimi Robert Guk isbotlagani uchun proporsionallik qonuni Guk qonuni deb nomlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:A. JO‘RAYEV, R. TOJIBOYEV - “AMALIY MEXANIKA”B.A.HOBILOV , N.J. TO‘YCHIYEV - “MATERIALLAR QARSHILIGI”www.Hozir.orgonline kutubxonasi.

http://fayllar.org