Reja: davlatni tanishtirish
Download 1.02 Mb.
|
Muxtorov Samandar Shveysariya
|
SHVEYTSARIYA MUXTOROV SAMANDAR REJA:
SHVEYTSARIYA KONFEDERATSIYASI Rasmiy nomi — Shveytsariya Konfederatsiyasi. Poytaxti — Bern. Hududi – 41,3 ming km.kv. Aholisi – 8 mln.dan ortiq (2012). Davlat tili nemis, fransuz, italyan, retoroman. Dini — katoliklar (50%), protestantlar (48%). Pul birligi shveytsariya franki. Geografik joylashuvi va tabiati. Markaziy Yevropadagi davlat. Janub va janubi sharqda — Italiya (chegaraning uzunligi 740 km), g’arb, janubi g’arb va shimoli g‘arbda — Fransiya (573 km), shimolda — Germaniya (334 km), sharqda — Avstriya (164 km) va Lixtenshteyn (41 km) bilan chegaradosh. Chegarasining umumiy uzunligi — 1852 km. Shveytsariya — togii mamlakat. Uning katta qismida Alp tog’lari joylashgan. Mamlakatning eng baland nuqtasi — Dyufur tog‘i (4634 m). Alp muzliklarining maydoni — 2000 km2. Shimoli g‘arbda Yura togMari bor. Markaziy qismda Shveytsariya yassitogligi joylashgan. Asosiy daryolari: Reyn, Rona, Tichino. Yirik ko’llari: Jeneva, Boden. https//svetich.info Davlat tuzilishi, siyosiy partiyalari. Davlat tuzilishi — federativ respublika. Mamlakat tarkibida kanton bor (ulardan uchtasi yarim kantonlarga bo’lingan). Shveytsariya Konfederatsiyasi 1291-yilning 1-avgustida tashkil topgan. Ushbu kun milliy bayram — Konfederatsiya tashkil topgan kun hisoblanadi. Federal konstitutsiya 1874-yilda qabul qilingan. Har bir kanton o’zining konstitutsiyasi, parlamenti va hukumatiga ega. Davlat va hukumat boshlig‘i — konfederatsiya prezidenti. Hukumat Federal Kengash deb nomlanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyat Kantonlar senati (yuqori palata) va Milliy Kengash (quyi palata)dan iborat ikki palatali parlament Federal Majlis tomonidan amalga oshiriladi. Yirik siyosiy partiyalari: Shveytsariya radikal-demokratik partiyasi, Shveytsariya xristian-demokratik partiyasi, Shveytsariya sotsial-demokratik partiyasi. https//svetich.info Asosiy tabiiy resurslari: yog‘och, gidroenergetik potensial. Mamlakat hududining 10% i haydaladigan yerlardan, 40%i yaylov va o’tloqlardan iborat. Atlantika okeanining ta’siri va mamlakat orfografik tuzilishining murakkabligi ko’pincha iqlimning nam bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Shveytsariyaning o‘simlik dunyosi asosini ignabargli va subalp o‘rmonlar tashkil etadi. Tog’larda saldanella, primula hamda Shveytsariyaning norasmiy ramzi hisoblangan edelveys o’sadi. Yovvoyi echki, suvsar, quyon, sug‘ur, ayiq, tulki, bolri, to‘ng‘iz, burgut, karqur hayvonot olamini tashkil etad https//svetich.info Bugungi kunda mehnatga layoqatli aholining 4 foizga yaqini agrosanoat majmuasida band. Qishloq xoʻjaligi yuqori intensiv boʻlib, yalpi milliy mahsulotning 5% gacha hissasiga toʻgʻri keladi. Ekiladigan erlar umumiy maydonning 6% ni tashkil qiladi. Yaylovlar va yaylovlar - 70%, 20% dan ortigʻini togʻ oʻrmonlari egallaydi. Dehqon xo'jaliklarining uchdan bir qismi o'simlikchilik bilan shug'ullanadi. Don ekinlari, kartoshka, lavlagi, meva, koʻplab sabzavot plantatsiyalari yetishtiriladi. https//svetich.info Shveytsariyada dehqonchilik, boshqa hech qanday professional hamjamiyat singari, hukumat va parlamentdagi kuchli lobbi tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan ulkan imtiyozlarga ega. Davlat qishloq mehnatkashlariga jiddiy yordam ko‘rsatishga bel bog‘lagan. Yiliga dehqonlarga beriladigan subsidiyalar 3,7 milliard qimmat Shveytsariya frankiga teng. Iqtisodiyot milliy tadqiqot markazi yaqinda dunyoning eng boy davlatlaridan biri qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishidan butunlay voz kechishi mumkinligini ko‘rsatuvchi ma’lumotlarni e’lon qildi. Xorijiy bozorlarda mahsulot sotib olish arzonroq, alp o'tloqlarini milliy tabiiy bog'larga aylantirish mumkin https//svetich.info Lekin asosiy tarmoq chorvachilik, ayniqsa sutchilikdir. Bu barcha ishlab chiqarishning to'rtdan uch qismini tashkil qiladi. Shveytsariyada sanoatlashtirish 18-asrda boshlangan va oziq-ovqat sanoati, birinchi navbatda, pishloq ishlab chiqarish rivojlanishi bilan sodir bo'lgan. Bu yerda pishloq ishlab chiqaruvchilar kashshof bo‘lishgan. Pishloq asosan eksport uchun ishlab chiqariladi. Shveytsariyaning nafis pishloqlari dunyodagi barcha restoranlarning nozik taomidir. Bunga, albatta, tog'li o'tloqlar va zotdor sut mollari yordam berdi. Yozning boshlanishi bilan ko'pchilik dehqon oilalari kechayu kunduz ish rejimiga o'tishadi. https//svetich.info Iqtisodi, transport kommunikatsiyalari. Yuqori darajada rivojlangan sanoat davlati. Shveytsariya aholi boshiga daromad darajasi bo‘yicha jahonda yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi. Qazilma boyliklarining yo‘qligiga qaramay Shveytsariya jahon bozorlarida kuchli raqobatchi hisoblanadi, bundan tashqari bu davlat iqtisodiy barqarorlik va aholining bandligini yuqori darajada ushlab turadi. Metallga ishlov berish, mashinasozlik, uskunasozlik, kompyuter texnikasi, transport vositalari, soatsozlik, kimyo, oziq-ovqat, farmatsevtika sanoatining eng taraqqiy etgan tarmoqlaridir. Iqtisodining muhim tarmoqlaridan biri — bank ishi. Shveytsariya dunyoning moliyaviy markazlaridan biri hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligi (YIMning 5% i) asosan chorvachilikka ixtisoslashgan. 2012-yil YIM miqdori 325,3 mlrd AQSH dollarni (aholi jon boshiga – 43,1 doll.) tashkil etgan. Asosiy savdo hamkorlari: YI davlatlari, AQSH, Yaponiya. https//svetich.info 1981 yildayoq mamlakat dunyodagi eng rivojlangan sanoatlashgan davlatlardan biriga aylandi. Mamlakat rahbariyati tomonidan olib borilayotgan uzoq muddatli monetarizm siyosati va bank tizimining maxfiyligi nuqtai nazaridan ishonchliligi Shveytsariyaga investorlar o‘z mablag‘lari xavfsizligiga eng ko‘p ishonadigan joyga aylanish imkonini berdi. Shveytsariya o'zining moliyaviy tizimi bilan haqli ravishda faxrlanadi. Shuning uchun bu davlatning iqtisodiyoti dunyodagi eng barqarorlaridan biri hisoblanadi. Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan o'rtacha daromad AQShdagidan ikki baravar yuqori. 2017 yilda xarid qobiliyati pariteti bo‘yicha aholi jon boshiga YaIM 79 357 dollarni tashkil etdi. a https//svetich.info 2021 yilda Shveytsariya sanoat eksportining umumiy hajmi 259,5 milliard Shveytsariya frankiga yetadi, bu 2020 yildagi pandemiyadan 15,2 foizga va 2019 yilga nisbatan 7 foizga ko'pdir. Bu bojxona va chegara xavfsizligi federal boshqarmasi (Bundesamt für Zoll und Grenzsicherheit BAZGExternal link) maʼlumotlariga koʻra, u ham bu koʻrsatkich “tarixdagi rekord” ekanligini aytdi. Import ham 200,8 milliard shveytsariya frankigacha o'sdi, ammo unchalik muhim emas, shuning uchun 2021 yil 58,7 milliard Shveytsariya frankiga teng bo'lgan savdo profitsiti bilan yakunlanadi, 2020 yildagi 43 milliard Shveytsariya franki. Kimyo va farmatsevtika mahsulotlari eksport umumiy hajmining yarmidan sal ko‘prog‘ini tashkil etdi. https://www.worldbank.org/ 2021 yilgi Shveytsariyani top 10 talik export mahsulotlari
https://trendeconomy.ru/ 1.США с долей 16,5% (62 млрд US$) 2.Германия с долей 14,5% (55 млрд US$) 3.Китай с долей 8,7% (33 млрд US$) 4.Индия с долей 8,27% (31 млрд US$) 5.Франция с долей 5,02% (19 млрд US$) 6.Великобритания с долей 3,69% (14 млрд US$) 7.Испания с долей 3,64% (13,8 млрд US$) 8.Австрия с долей 2,69% (10,2 млрд US$) 9.Гонконг с долей 2,68% (10,1 млрд US$) 10.Словения с долей 2,3% (8,74 млрд US$) Bu Shveytsariya export qilgan davlatlar 2021 yilgi https://trendeconomy.ru/
Bu Shveytsariyaga imort qilgan mahsulotlar 2021 yilgi https://trendeconomy.ru/ 1.Германия с долей 19,3% (62 млрд US$) 2.Великобритания с долей 11,2% (36 млрд US$) 3.США с долей 7,51% (24 млрд US$) 4.Китай с долей 6,14% (19,7 млрд US$) 5.Франция с долей 5,83% (18,7 млрд US$) 6.Австрия с долей 3,08% (9,94 млрд US$) 7.Испания с долей 2,81% (9,05 млрд US$) 8.ОАЭ с долей 2,7% (8,71 млрд US$) 9.Нидерланды с долей 1,82% (5,86 млрд US$) 10.Япония с долей 1,64% (5,3 млрд US$) Bu Shveytsariyaga import qilgan davlatlar 2021 yilgi https://trendeconomy.ru/ SHVEYTSARIYA – O’ZBEKISTON Oʻzbekiston bilan Shveysariya oʻrtasida diplomatiya munosabatlari oʻrnatilgach (1992), 1993 yil maydan Toshkentda Shveysariya elchixonasi faoliyat yurita boshladi. Savdoiqtisodiy qamkorlik toʻgʻrisida tuzilgan hukumatlararo bitimga muvofiq, ikki mamlakat oʻrtasidagi savdoda qulay shartsharoitlarni vujudga keltirish tartibi belgilandi. Savdoiqtisodiy hamkorlik boʻyicha Oʻzbekiston — Shveysariya hukumatlararo komissiyasi ishlamoqda. 2003 yil ikki tomonlama tovar aylanmasi 217,7 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Oʻzbekiston Respublikasi dan Shveysariyaga paxta tolasi, ip gazlama, kalava ip, xizmat va boshqalar eksport qilinadi. Shveysariyadan elektr va mexanik jihozlar, farmatsevtika mahsulotlari va boshqalar keltiriladi. Ikki mamlakat oʻrtasidagi hamkorlik tufayli Oʻzbekiston Respublikasi da Shveysariya sarmoyasi ishtirokida 77 korxona barpo etilgan. Ular orasida 57 qoʻshma korxona, Shveysariya sarmoyasi 100% boʻlgan 20 korxona bor. Oʻzbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligida Shveysariyaning 33 firma va kompaniyasi vakolatxonalari roʻyxatga olingan. uz.m.wikipedia.org E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT Download 1.02 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|