Reja: Filogenezda psixikaning rivojlanishi

REJA:

1. 
   Filogenezda psixikaning rivojlanishi
   
2. 
   Hayvonot olami evolyutsiyasi jarayonida psixikaning rivojlanish bosqichlari
   
3. 
   Ong psixika rivojlanishining eng yuqori bosqichi sifatida
   

Kirish
Psixika - bu fan sifatida psixologiya o'rgangan ko'plab sub'ektiv hodisalarni birlashtirgan umumiy tushuncha. Tabiat va psixikaning namoyon bo'lishi haqidagi ikki xil falsafiy tushuncha mavjud: materialistik va idealistik. Birinchi tushunishga ko'ra, ruhiy hodisalar-bu yuqori darajada tashkil etilgan tirik moddaning o'zini o'zi boshqarish va o'zini o'zi bilish (aks ettirish) xususiyati.
Psixikaning idealistik tushunchasiga ko'ra, dunyoda bitta emas, balki ikkita tamoyil mavjud: moddiy va ideal. Ular mustaqil, abadiy, kamaytirilmaydi va bir -biridan kelib chiqmaydi. Rivojlanish jarayonida o'zaro aloqada bo'lishsa ham, ular o'z qonunlariga muvofiq rivojlanadilar. Rivojlanishning barcha bosqichlarida ideal psixik bilan aniqlanadi.

1. Filogenezda psixikaning rivojlanishi
Psixikaning paydo bo'lishi ma'lum bir rivojlanish bosqichida kosmosda faol harakat qilish qobiliyatining shakllanishi bilan bog'liq bo'lib, unda ehtiyojlarni qondirish atrofdagi faol harakatlar orqali amalga oshiriladi, bundan oldin zaruriy narsalarni qidirish kerak. narsalar. Tirik mavjudotlarning evolyutsion rivojlanishi doirasida, ularning atrof -muhit bilan o'zaro ta'siri murakkablashishi natijasida psixikada sifat o'zgarishi sodir bo'ladi. Bu o'zgarishlar biologik yoki ijtimoiy-tarixiy asosda sodir bo'lishi mumkin. Psixikaning o'zi - sezish qobiliyati sifatida - tirik mavjudotlarning asabiylashishidan kelib chiqqan va ularning asab tizimining shakllanishi va rivojlanishi bilan bog'liq holda rivojlangan.
Asabiylik - tirik organizmlarning asosiy xususiyati, bu tirik organizmning tashqi ta'sirlarga ichki (dastlab biologik) o'zgarishlar bilan javob berish qobiliyati. U protozoyalardagi diffuz protoplazmatik reaktsiyalardan tortib odamlarda murakkab, yuqori darajada ixtisoslashgan reaktsiyalargacha bo'lgan reaksiyalarning keng repertuarini o'z ichiga olishi mumkin.
Tiriklarning faoliyat turlaridan biri bu tropizmlar (Yunoncha Tropos - burilish, yo'nalish) - biologik ahamiyatga ega bo'lgan stimullar (yorug'lik, erning tortilishi, kimyoviy stimullar) ta'sirida o'simlik qismlari harakatining yo'nalishini o'zgartirish. G. Le Bon tropizmni hayvonlar hayotining asosi deb hisoblagan.
Tirik odam faoliyatining keyingi rivojlanish bosqichi Taksilar (Yunoncha taksilar - tartib, joylashuv) - hayvonlarning fazoviy yo'nalishining instinktiv shakli. Ularga ko'ra, harakat atrof -muhitning ijobiy, muhim elementlariga (ijobiy taksilarga) yoki salbiy (salbiy taksilarga) qarab boshlanadi.
Ko'rishlar:
- fototaksis, nurga reaktsiya sifatida;
- kimyoviy tirnash xususiyati beruvchi moddalarga kimyotaksis;
- harorat o'zgarishi uchun termotaksis;
- tortishish uchun geotaksis,
- suyuqliklar oqimi uchun gidrotaksis.
Bir hujayrali va ko'p hujayrali past hujayrali hayvonlar uchun quyidagilar xarakterlidir: ortotaksis, harakatning tezlashishi yoki sekinlashishiga reaktsiya sifatida - klinotaksis, ma'lum burchak ostida harakat yo'nalishining o'zgarishiga reaktsiya sifatida.
Instinktlar (Lotin instinkti - motivatsiya) - ma'lum bir biologik turga xos bo'lgan xulq -atvor harakatlarida namoyon bo'ladigan, genetik dasturlashtirilgan xatti -harakatlar tizimi. Ular mahalliy o'zgarishlardan etarli darajada mustahkamlik va mustaqillikka ega. muhit... Instinktiv xulq-atvor tuzilishiga qat'iy muvofiqlashtirilgan harakatlar, ifodali pozitsiyalar, psixofiziologik reaktsiyalar kiradi. Instinktiv xulq -atvorda tayyorgarlik yoki qidirish bosqichi ajralib turadi, bu nisbatan o'zgaruvchan va oxirgi, doimiyroq. Instinktlar, birinchi navbatda, ma'lum bir turga xos bo'lgan oziq -ovqat, himoya, reproduktiv sohalarga tegishli.
Hayvonlarning instrumental harakatlari- hayvonlarning boshqa narsalarga ta'sir qilish uchun ishlatadigan xatti -harakatlarining shakli. Qo'llaniladigan "vosita" faqat organizm va boshqa atrof -muhit ob'ektlari o'rtasidagi vositachi bo'lib, ular organizm ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi (oziq -ovqat olish, qulay muhitni ta'minlash, muloqot, tajovuzkorlik va boshqalar).
Haqida o'rgatishyuqori asabiy faoliyat I.P. Pavlova.
Miya rivojlanishi bilan individual xatti -harakatni in vivo o'zgartirish mumkin bo'ladi, buning natijasida instinktlarga asoslangan xatti -harakatlarning umumiy asosi sezilarli darajada optimallashtiriladi. Bu jarayon I.P. Pavlov (1849-1936) yuqori asabiy faoliyat haqidagi ta'limotida. I.M.ning g'oyalariga asoslanib. Sechenov tashqi stimullarning signalizatsiya funktsiyasi haqida, I.P. Pavlov xulq -atvor birliklarini tashqi muhitdan ma'lum (shartsiz) ogohlantirishlarga javoban paydo bo'ladigan shartsiz, tug'ma reflekslar deb hisoblashni taklif qildi va dastlab befarq qo'zg'atuvchidan keyin paydo bo'lgan shartli reflekslar shartsiz bilan bog'liq.
Refleks (lat. Reflexus - aks ettirilgan) - tashqi yoki ichki muhitning ma'lum bir omilining analizatoriga ta'siri tufayli tirik organizmning javobi bo'lgan ruhiy aks etish shakli. Bu mushaklarning qisqarishi, sekretsiya ajralishi va boshqalarda namoyon bo'ladi. Ta'sir mexanizmlari haqida asosiy qoidalar
Refleks R. Descartes tomonidan ishlab chiqilgan.
I.P tomonidan taklif qilingan tasnifga muvofiq. Pavlov, ajrating:
- shartli reflekslar;
- shartsiz reflekslar.
Shartsiz refleks - tanaga ma'lum stimullar ta'sir qilganda har doim amalga oshadigan refleks shakli. Bu genetik jihatdan idrok organlari va ijro etuvchi organlar orasidagi nerv aloqasi bilan belgilanadi.
Qabul qilish organlari va ijro etuvchi organlar o'rtasidagi aloqaning o'ziga xos xususiyatlari bayon qilinganfunktsional doiralar nazariyasiJ. Ixskiyla. Bu nazariyada dunyoning sub'ektiv-idealistik ta'limoti doirasida organizm va atrof-muhitning o'zaro ta'siri tushuntirildi. Boshlang'ich nuqta, atrofdagi dunyo (Umwelt) tirik organizm uchun faqat uning ehtiyoj holatiga mos keladigan jihatidan borligidir. Ushbu ehtiyojli davlatlarning amalga oshishi, mavzuga taqdim etilgan dunyoning ikki tomonini muvofiqlashtirishni nazarda tutadi. Bir tomondan, bu "idrok olami" (Merkwelt), idrok dunyosi, "sub'ekt payqagan hamma narsa uning dunyosiga, o'zi belgilagan dunyoga aylanadi". Misol tariqasida, u ayol shomilni keltiradi, u ko'p oylar davomida shoxdan echilib, yugurayotgan hayvonning orqasiga yiqilib tushishini kutadi - u butir hididan boshqa hech qanday ogohlantirishga javob bermaydi. kislota va issiqlik. Boshqa tomondan, atrofdagi dunyo sub'ekt uchun "operatsion dunyo" (Wirkwelt), harakatlar dunyosi, "sub'ekt ta'sir qiladigan hamma narsa uning harakatlar dunyosiga aylanadi" sifatida namoyon bo'ladi. Shomil uchun, ob'ekt (hayvon) nafaqat o'ziga xos xususiyatlarni tashuvchisi, balki "faoliyat sohasi" (tishlash uchun ochiq, himoyalanmagan joyning mavjudligi) sifatida namoyon bo'ladi. Qabul qilish dunyosi va harakat dunyosi bir -biri bilan o'zaro yozishmalarda mavjud bo'lib, "funktsional doirani" tashkil qiladi. Muallif bu fikrlarga asoslanib, har bir hayvon organizmi an'anaviy tarzda yashaydigan muhitga optimal tarzda moslashgan, degan xulosaga keldi va uning tashkil etish murakkabligi darajasiga qarab, uning yashash muhitining murakkabligiga baho berish mumkin.
Shartsiz reflekslarning turlari orasida:
- oddiy ishni ta'minlaydigan oddiy shartsiz reflekslar individual organlar va tizimlar (yorug'lik ta'sirida o'quvchilarning qisilishi, begona jism gırtlak ichiga kirganda yo'tal),
- murakkabroq, asosiy instinktlar va shartsiz reflekslarning ekologik asosli ketma -ketligidan hosil bo'lgan.
Shartli refleks - refleksning shakli, bu shartli ogohlantirish bilan shaxsning javobi o'rtasidagi dinamik bog'liqlik bo'lib, dastlab shartsiz rag'batlantiruvchi ta'sir ko'rsatadi.
Miya darajasida shartli refleksni tushuntirish uchun tushuncha kiritildivaqtincha neyron aloqasi, hozirgi tashqi muhitning ikki yoki undan ortiq hodisalariga duch kelganida asab tizimining individual tuzilmalari o'rtasida funktsional aloqani ta'minlovchi mexanizm sifatida.
Pavlov maktabida o'tkazilgan ko'plab eksperimental tadqiqotlar davomida shartli reflekslarni ishlab chiqish qoidalari aniqlandi:
- ikkinchisining biroz kechikishi bilan dastlab befarq va shartsiz stimullarning birgalikdagi taqdimoti vaqtinchalik aloqaning paydo bo'lishiga olib keladi;
- shartsiz vaqtinchalik bog'lanish orqali shartli rag'batlantiruvchi kuchlanmagan (ko'p sonli kuchaytirilmasligi natijasida), u asta-sekin sekinlashadi.
O'zining evolyutsiyasida psixika bir necha bosqichlarni bosib o'tdi: sezgidan idrokgacha va undan keyin intellektual bosqichga va ongni shakllantirishgacha. Shu bilan birga, ong inson psixikasining o'ziga xos xususiyati sifatida ijtimoiy mahsuldir tarixiy rivojlanish insoniyat jamiyati, uning mavjudligi ehtimoli asboblar, til elementlari, bilimlari, xulq -atvor me'yorlaridan foydalanish va ishlab chiqarish bilan bog'liq. Ijtimoiy tajriba asosida inson ruhiyatining rivojlanish imkoniyatlarini tushuntirish uchun I.P. Pavlov birinchi va ikkinchi signalizatsiya tizimlari tushunchalarini kiritdi.
Birinchi signal tizimi(Lot. Signum - belgi va yunoncha. Systema - ulanish) - signal tizimining bir turi, hayvonlarning darhol ogohlantirishlarga yo'nalishi bo'lib, ular moslashuvchan shartli refleksli reaktsiyalar bilan bog'liq vizual, eshitish, teginish signallari bo'lishi mumkin.
Ikkinchi signal tizimi- signalga, birinchi navbatda, og'zaki signallarga yo'naltirilgan signal tizimining turi, buning asosida vaqtinchalik neyron aloqalarni shakllantirish mumkin.
Biror kishiga birinchi va ikkinchi signalizatsiya tizimlarining birgalikdagi harakati xarakterli bo'lgani uchun I.P. Pavlovdan ma'lum bir tizimning ustunligiga qarab, odamlarga yuqori asabiy faoliyat turlarini ajratishni so'rashdi. Bunga ko'ra, badiiy tur birinchi signal tizimining ustunligiga, aqliy turga - ikkinchi signal tizimining ustunligiga va bu xarakterda muvozanatlashgan o'rta turga bo'linadi.