Reja gidrosfera nima gidrosferani himoya qilish global muammo suvning foydalanadiga midorining foizi

REJA
1 GIDROSFERA NIMA
2 GIDROSFERANI HIMOYA QILISH GLOBAL MUAMMO
3 SUVNING FOYDALANADIGA MIDORINING FOIZI
4 XULOSA
5 ADABIYOTLAR


GIDROSFERANI HIMOYA QILISH


Gidrosfera (qadimgi yunoncha: (húdōr) — „suv“, and σφαῖρα (sphaîra) — „shar“)^[1][2] — Yer kurrasidagi barcha suv — okean va dengizlar, daryo, koʻllar va botqoqliklar, doimiy qorlik va muzliklar, tuproqdagi namlik hamda yer osti suvi majmui. Koʻpincha, gidrosfera deganda okean va daryolar tushuniladi, lekin bu — xato. Gidrosferaning umumiy hajmi 1 491 049 ming km³.
Ggidrosfera Yer massasining atigi 1/4100 qismini tashkil etadi. Gidrosferaning eng asosiy qismi — Dunyo okeani Yer kurrasi umumiy maydoni (510 million km²) ning 361 million km² ni, yoki 71% ni gidrosfera qoplab olgan, koʻl va daryolardagi suvlar esa quruqlik maydonining 6% chasini egallab turadi. Yer kurrasidagi barcha abadiy qor va muzliklarning umumiy maydoni 21 million km², bu esa Yer yuzasi umumiy maydonining 4% ini, quruqlik maydonining 14% ini tashkil etadi. Gidrosferaning kimyoviy tarkibi dengiz suvining oʻrtacha kimyoviy tarkibiga juda yaqin, undagi eng muhim kimyoviy elementlar: kislorod — 85,8%, vodorod — 10,8%, xlor va natriy — 2,95%. Gidrosfera suvlari uzluksiz va tez harakat qilib, tabiatda aylanib turadi Sayyoradagi suv resurslarini saqlab qolish va suv sifatini pasaytirmaslik uchun gidrosferani muhofaza qilish zarur. Buning uchun siz resurslardan oqilona foydalanishingiz va suvni tozalashingiz kerak. Ichish yoki sanoat suvini tozalash usullariga qarab olish mumkin. Birinchi holda, u kimyoviy moddalar, mexanik aralashmalar va mikroorganizmlardan tozalanadi. Ikkinchi holda, faqat zararli aralashmalarni va sanoat suvi ishlatiladigan hududda ishlatib bo'lmaydigan moddalarni olib tashlash kerak.
Suvni tozalash usullari juda oz. Turli mamlakatlarda suvni tozalashning barcha turlari qo'llaniladi. Bugungi kunda suvni tozalashning mexanik, biologik va kimyoviy usullari dolzarbdir. Oksidlanish va qaytarilish bilan tozalash, aerob va anaerob usullar, loy bilan ishlov berish va boshqalar qo'llaniladi. Tozalashning eng istiqbolli usullari bu suvni fizik-kimyoviy va biokimyoviy tozalashdir, ammo ular qimmat, shuning uchun ular hamma joyda qo'llanilmaydi.
Yopiq suv aylanish davrlari
Gidrosferani himoya qilish uchun yopiq suv aylanish tsikllari yaratiladi va buning uchun tizimga bir marta quyiladigan tabiiy suvlardan foydalaniladi. Ishlagandan so'ng, suv tabiiy sharoitga qaytariladi, shu bilan birga u tozalanadi yoki tabiiy muhit suvi bilan aralashtiriladi. Ushbu usul suv resurslari iste'molini 50 baravargacha kamaytiradi. Bundan tashqari, allaqachon ishlatilgan aylanma suv, uning haroratiga qarab, sovutuvchi yoki issiqlik tashuvchisi sifatida ishlatiladi.
Shunday qilib, gidrosferani muhofaza qilishning asosiy tadbirlari uni oqilona ishlatish va tozalashdir. Amaldagi texnologiyalarga muvofiq suv resurslarining optimal miqdori hisoblanadi. Suv iqtisodiy jihatdan qanchalik ko'p iste'mol qilinsa, uning sifati shunchalik yuqori bo'ladi.
va atmosfera, litosfera va biosfera bilan chambarchas bogʻlanishda boʻladi. Gidrosfera gidrologiya, okeanologiya, geologiya, geokimyo kabi qator geografik fanlarning tadqiqot predmeti hisoblanadi. Suv hayot manbai ekanligini faqat issiq va o‘ta issiq. quruq iqlim sharoitidagina to‘la tasavvur etish mumkin. Xalq iborasi bilan aytganda: qayerda suv paydo bo‘lsa, o‘sha yerda hayot boshlanadi, suv tugagan yerda esa hayot ham tugaydi. Shuning uchun ham qadim zamonlardan boshlab oMkamizda suvga hurmat, uni e’zozlash. isrofgarchiligiga va ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslik ruhi hukm surgan. Shu bilan birga «suvday serob bo‘l», «oldingdan oqqan suvning qadri yo‘q» va shu kabi iboraiar ma’lum sharoit va davrda o ‘z «xizmatini» o‘tagan. Ayniqsa, asrimizning 50-yilIarida «tabiatni xalq izmiga bo'ysundirish» uchun boshlangan kurash o‘ziga xos hayot maktabi bo‘ldi va muhim xulosalarga olib keJdi. Ular ichida eng muhinii, suv boyliklarining cheklanganligini, ularga ortiqcha miqdorda iflos suv tashlanmagandagina o'z sifatini saqlab qolishi mumkinligini, tabiat yowl qo'yilgan xatolarni kechirmasligini va har bir xato uchun qasos olishini tushunishdan iborat boMdi. Maxsus tekshirishlar shuni ko‘rsatdiki. soni doimo o‘sib borayotgan sayyoramiz aholisini (agar uning soni 1800-yilda — 0,9 mlrd., 1920-yiIi - 1,8 mlrd., 1970-yil — 4,0 mlrd., 1990-yil - 5,2 mlrd., 2000-yiI - 6,3 mlrd. bo'lgan boMsa, 2050-yil - 11 mlrd.bo‘lishi kutilmoqda) oziq-ovqat bilan ta’minlash uchun 2050-yiIga keiib, 500 mln. ga sug‘oriiadigan yerlarda yuqori hosildorlikka erishish uchun dehqonchilik qilish (hozirda bu maydon 285 mln.ga yaqin) kerak boMadi. Ammo mavjud suv boyliklari faqat 450 mln. gektaryerni sug‘orishga yetadi. Bugung Bu fan nimaga bag‘ishlangan? Odamzotni suv bilan kelajakda ta’minlash qanday ahvolda? Dunyoda suv qurilishi tarixi qariyb 6 ming yilni tashkil qilib, shundan 4 ming yili eramizgacha boMgan davrdagi suvdan foydalanishni tashkil qiladi. Asrimizning 50-yillarigacha «suv resurslari cheksiz, u tugamaydigan tabiiy resurs, undan xohlagancha foydalanish mumkin, u hech qachon tugamaydi, daryo suvini olib ishlatish uning miqdoriga ta’sir etmaydi, suvning sifati ham o‘zgarmaydi, qancha oqova va chiqindi bo4Isa ham suvga oqizish mumkin, chunki u yetti marotaba dumalasa yana toza boMib qoladi», degan noto‘g‘ri ftkr yoki tushuncha odamlar ongidan o‘rin oigan edi. 50-yillar o‘rtasida esa shunday ta’limot paydo boMdiki. ya'ni sug‘orish uchun manbadan xohlagancha suv olib ishlatish mumkin, chunki uning miqdori cheksizdir. Bunday tushunchaning paydo boMish sababi shundaki, o‘sha davrda sug‘orish uchun asosan kichik-kichik maydonlar o‘zlashtirilgan, zavod va fabrikalar unchalik rivojlanmaganligidadir. Qisqacha aytganda, suvga boMgan talab uni tabiiy hajmidan (miqdoridan) birmuncha kam boMganidadir. Ikkinchi jahon urushi tugaganidan so‘ng tinch hayotning boshlanishi, katta-katta maydonlarning o‘zlashtirilishi. sanoat9 ning tez sur‘atlar bilan rivojlanishi, aholi sonining keskin oshib borishi suv resurslarini katta miqdorda ishlatishni talab qila boshladi, deyarli bor suv resurslari o‘zlashtirilib boMindiki, shunda kelajakni qaysi suv resurslari hisobiga hal qilinadi degan savol tug‘ildi. Shunday qilib, ana shu davrda yuqorida keltirilgan tushunchalar, ta’limot qalbaki ekanligi yaqqol ma’lum bo‘lib qoldi. Chunki odamzotning kichik maydonlardagi sug‘orish uchun suv olish va boshqa maqsadlar uchun kichik hajmda suv ishlatish bilan bog‘liq boMgan ta’sirlarini, 50-yillar o‘rtasidagi katta maydonlarni o‘zlashtirish hamda xalq xo‘jalik tarmoqlarining keng miqyosda rivojlanishi bilan bog4liq atrof-muhitga ta’siri oqibatlari bilan taqqoslab bo‘lmaydi. Buning oqibatida chuchuk suv muammosi paydo boMdi. Birinchi qarashda daryolarga, koMlarga, yer osti suviga boy boMgan mamlakatda chuchuk suv tanqisligining paydo boMishi birmuncha taajjublanarlidir. Buning ustiga boshqa tabiiy resurslarga nisbatan suv o‘z sifatini qayta tiklash va hajmini yangilash imkoniyatiga egadir. Suv resurslarini xalq xo‘jaligida katta miqyosda ishlatish suv muvozanatini o‘zgartiradi va suv obyektlarining ifloslanishiga olib keladi. Bu ta’sir nafaqat daryolarga, koMlarga va dengizlarga, balki dunyo okeaniga ham tegishlidir. Taniqli golland olimi, sayohatchi Tur Xeyrdal birinchi marotaba Atlantik okeanida «Kon Tiki» qayigkida Afrikadan Amerikagacha suzib o‘tganda dengiz suvining ziiol va tozaligi uni butun sayohat davomida hayratga solganligini va undan nihoyatda zavqlanganligini aytadi. 1969- yili, ya'ni qariyb 15 yil keyin «Ra-l» «Papirus» qayig‘ida ikkinchi marotaba suzib o‘tganida okean suvning (neft mahsuloti va boshqa axlatlar bilan) naqadar tez va juda ifloslanganini qayd qiladi. «Okean yuzasida qanchalik ko‘p axlat va ifloslarni suzib yurganini Siz tasavvur ham qilolmaysiz», - deydi u. Shunday qilib, suv resurslaridan oqilona foydalanish va tabiatni muhofaza qilish kerakligining birinchi sababi ilmiy-texnik taraqqiyot va xalq xo‘jaligi tarmoqlarini rivojlantirishdir. Ikkinchi sababi - oziq-ovqat muammosidir. Buning paydo bo‘lish sababi nimada? Bu asosan sayyoramiz aholisining progressiv ravishda ko‘payishidir. 1980-yilda Xalqaro sog‘liqni saq10 1. Mavjud suv resurslari xalq xo4jaligi tarmoqlarining suvga bo‘lgan katta miqdordagi ehtiyoji davr talabi bo‘lib, qariyb 80- yillargacha davom etgan. Bu davrda xalq xo‘jaligining suvga bo‘lgan talabini qondirish unchalik qiyin bo‘Imagan. 2. Mavjud suv resurslari xalq xo‘jaligi tarmoqlarining suvga bo'lgan talabidan birmuncha kichik bo‘lgan davr bo'lib, mavjud suv resurslari allaqachon taqsimlanib bo‘lganligi bilan tavsiflanadi. Bu davrda xalq xo‘jalik tarmoqlarining suvga bo'lgan talabini to‘liq qondirish o‘ta murakkab masalaga aylangan


XULOSA
Suv hayot manbai ekanligini faqat issiq va o‘ta issiq. quruq iqlim sharoitidagina to‘la tasavvur etish mumkin. Xalq iborasi bilan aytganda: qayerda suv paydo bo‘lsa, o‘sha yerda hayot boshlanadi, suv tugagan yerda esa hayot ham tugaydi. Shuning uchun ham qadim zamonlardan boshlab oMkamizda suvga hurmat, uni e’zozlash. isrofgarchiligiga va ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslik ruhi hukm surgan.