Reja: Kirish Asosiy qisim

2.2.Turizm bozoriga ta’sir qiluvchi asosiy omillar.
Turistik bozorning mohiyati uning vazifalarida namoyon bo’ladi.
Turistik bozor quyidagi funktsiyalarni bajaradi: Turistik mahsulotga kiritilgan qiymat va iste’mol qiymatini realizatsiya qilish;
Turistik mahsulotni iste’molchiga (turistga) etkazish jarayonini tashkil etish;
Mehnatni moddiy rag’batlantirishni iqtisodiy qo’llab-quvvatlash. Turistik bozor hajmi, talab va taklif muvozanatining darajasi, turistik mahsulotni sotish shartlari bilan tavsiflanadi.
Turizm bozorining sig’imi bu turistik mahsulotning ma’lum miqdorini, ya’ni individual turlar, sayyohlik xizmatlari va turistik va esdalik buyumlarini mavjud narxlarda va takliflarda sotish hajmini «o’zlashtirish» qobiliyatidir. Yuqoridagi qiymat aholining to’lov qobiliyati talabiga va turistik taklif hajmiga bog’liq.
Turistik bozorning imkoniyatlarini bozorning ajralmas qismi hisoblangan narxlar darajasidan ajratib ko’rib bo’lmaydi. Bir xil bozor sig’imi (jami talab) bilan turistik mahsulotga narxlar darajasiga qarab, turistik mahsulotga talab har xil bo’lishi mumkin: narxlar oshishi bilan pasayadi, pasayishi bilan ortadi.
Turistik bozorda turist yaratadigan turistik mahsulotga talab va turistik kompaniya taklif qiladigan turistik mahsulot taklifiga duch keladi
Turistik mahsulotning taklifi ma’lum shartlar bilan belgilanadi, ular orasida eng muhimi: turistik mahsulot ishlab chiqaruvchilarning mavjudligi, turizm industriyasining rivojlanish darajasi, turistik manbalar miqdori. Turistik bozordagi talabning almashinuvi turistik mahsulotga turistik pulning almashinishini anglatadi.
Ushbu ayirboshlash bilan, bir tomondan, ma’lum bir ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) va ma’lum iste’molchi (xaridor) manfaatlari qondiriladi, boshqa tomondan esa kengaytirilgan takror ishlab chiqarish uchun sharoitlar yaratiladi. Ushbu jarayon turistik mahsulot narxiga bog’liq. Qoida mavjud: bozorda talab har doim narxga buyuradi: agar talab taklifdan oshsa, narx ko’tariladi; agar taklif talabdan yuqori bo’lsa, narxlar pasayadi.
Infratuzilma (banklar, do’konlar, aloqa vositalari, tibbiy muassasalar, jamoat xavfsizligi xizmatlari, turistik ma’lumotlar) va boshqalar. Zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan, jumladan avtomatlashtirilgan bron qilish tizimlaridan foydalanish
Turistik taklif: Turistik manbalar (tabiiy-iqlimiy, madaniy-tarixiy, milliy-etnografik va boshqalar). Taklif turlari. Xalqaro standartlarga muvofiqlik. Turistik xizmatlarning narx darajasi, shu jumladan mehmonxonalar narxlari, oziq-ovqat, transport, aloqa xizmatlari va boshqalar.
Turizmni tashkil qilish va rivojlanish darajasi: Davlatning turistik siyosati. Milliy va xalqaro turizmni rivojlantirish. Turizm statistikasi. Mamlakatning turistik qiyofasi. Sayohat xavfsizligi. Turoperator va sayyohlik agentliklarining roli.Davlat turistik tashkilotlari. Turistik rasmiyatchilik. Kirish va chiqish qoidalari
Turizm bozor ancha murakkab, chunki uning tovarlari ko’pincha to’g’ridan-to’g’ri emas, balki vositachilar tarmog’i orqali (mehmonxona – turoperator – sayyohlik agentligi – iste’molchi) sotiladi. Turistik bozorda turistik xizmatlar ishlab chiqaradigan ko’plab korxonalar (mehmonxonalar, restoranlar, muzeylar, turistik agentliklar, transport tashkilotlari va kompaniyalar, turli xil dam olish va tibbiyot muassasalari va boshqalar) mavjud. Bundan tashqari, turizm bozorida o’ziga xos turistik vositachilar: turoperatorlar va sayyohlik agentliklari faoliyat yuritadilar.
Turizm bozori quyidagi asosiy ko’rsatkichlar bilan tavsiflanadi: Bozorning ko’lami (uning sig’imi, turistik mahsulotni sotish hajmi, bozorda faoliyat yuritayotgan turli xil korxonalar soni); Bozor muvozanatining darajasi (turistik xizmatlarning talab va taklif nisbati); Yoriq darajasi; Bozor turi (raqobatdosh, oligopolistik, monopolistik va boshqalar); Bozor dinamikasi (uning asosiy parametrlarining o’zgarishi); Raqobatning kuchi va ko’lami (raqobatchilar soni, ularning faoliyati); Ushbu bozorni davlat tomonidan tartibga solish darajasi; Bozorga kirish yo’lidagi to’siqlar; Turistik xizmatlarni sotish uchun tijorat shartlari; Talabning mavsumiy o’zgarishi mavjudligi va boshqalar.