Reja: Kirish. Asosiy qism. I-bob. Pyotrning islohotlaridan oldin Rossiya

 
 
7
Raxmonqulov X.-A. Mustaqil O`zbekiston yangi huquq tizimining shakillanishi va rivojlanishi.
“O`zbekistonda ijtimoiy fanlar”. 2006 yil

---

Xulosa 
O'rganilgan materialni tahlil qilib, Pyotr islohotlarining o'ziga xosligi va 
ularning Rossiya davlatiga ta'siri haqida quyidagi xulosalarga kelish mumkin. 
Pyotr hokimiyat tepasiga kelishidan oldin davlatning rivojlanishiga ta'sir 
ko'rsatgan asosiy omil uning tabiiy-geografik joylashuvi, shuningdek, ijtimoiy 
sharoitlar(katta hudud, baxtsiz geografik joylashuv va boshqalar). Ichki omillar bilan 
bir qatorda tashqi omillar ham rivojlanishga ta'sir ko'rsatdi. Pyotrgacha Rossiya 
dengizlarga chiqish imkoniga ega emas edi va shuning uchun u, birinchi navbatda, 
savdo uchun, aloqaning eng tez va arzon usullaridan foydalana olmadi. 
Pyotrning islohotlari, Rossiyadagi aksariyat islohotlar singari, o'ziga xos 
xususiyatga ega edi. Ular yuqoridan ekilgan va buyurtma asosida amalga oshirilgan. 
Hukumat rejimi, go'yo butun jamiyatdan ustun turdi va barchani, sinfidan qat'i nazar, 
davlatga xizmat qilishga majbur qildi. Evropa shakllari avtokratik davlatning 
sharqiy mohiyatini qamrab oldi va mustahkamladi, uning tarbiyaviy niyatlari siyosiy 
amaliyot bilan mos kelmaydi. 
Pyotrning islohotlari chegara safari va tashvish tufayli kelganidan so'ng darhol 
boshlandi ko'rinish aholi, ayniqsa, davlatga va qirolning o'ziga yaqin bo'lganlar. 
O'zgarishlar kiyimning shakli va turiga, shuningdek, soqollarga tegishli edi. 
Ruhoniylar va dehqonlardan tashqari hamma soqolini oldirib qo‘yishi kerak edi. 
O'z hukmronligi davrida Pyotr qudratli Rossiya imperiyasini yaratdi, unda u 
mutlaq monarxiya va avtokratiyani shakllantirdi. Uni boshqaradigan hech kim yo'q 
edi. 
Sanoatga kelsak, u ham o'ziga xos xususiyatlarga ega edi. Korxonalarning 
rivojlanishi davlat tomonidan har tomonlama qo‘llab-quvvatlandi. Yangi ishlab 
chiqarish, zavod va fabrikalar qurish uchun davlat g‘aznasidan katta mablag‘ 
ajratildi. Shuning uchun ular bir muncha vaqt davlat nazorati ostida edi. Ammo oxir-
oqibat ular xususiy qo'llarga o'tdi, garchi davlat hali ham xususiy tadbirkorlar 
faoliyatini nazorat qilgan. Sanoatning ikkinchi xususiyati esa xuddi shu manufaktura 
va fabrikalarda serflar ishlaganligi edi. Bu bepul mehnat. Buning sharofati bilan 
manufakturalarning, umuman sanoatning o'sishi va rivojlanishi oshdi. 

---

Madaniyatga kelsak, u asosan maorifni rivojlantirishga qaratilgan edi. Qaysi 
maktablar qurilgan umumiy berdi bir necha ming kishi boshlang'ich ta'lim, bu esa 
madaniy yuksalish va unga nisbatan munosabatning o'zgarishiga yordam 
berdi maktab ta'limi. Maktablardan tashqari maxsus ta'lim ham rivojlandi. Ilm-fan 
taraqqiyoti yuzma-yuz edi. 
Pyotrning islohotlari juda keng ko'lamli bo'lib, juda katta natijalar berdi. Ana 
shunday islohotlar natijasida davlatda belgilangan va zudlik bilan hal etilishi zarur 
bo‘lgan vazifalar hal etildi. Pyotr o'z oldiga qo'yilgan vazifalarni hal qila oldi, ammo 
jarayonni amalda mustahkamlay olmadi. Bu davlatda mavjud bo'lgan tuzum, 
shuningdek, krepostnoylik bilan bog'liq edi. Aholining asosiy qismini dehqonlar 
tashkil etgan, doimiy zulm ostida boʻlgan, oʻz davlatini rivojlantirishda hech qanday 
tashabbus koʻrsatmagan.