Reja: Kirish Metallarni elektroliz usulida tozalash

Mavzu:Mis metallurgiyasi misolida mis anodlarini elektrolitik rafinirlash jarayoning nazariy va amaliy asoslari
Reja:
Kirish
1.Metallarni elektroliz usulida tozalash
2. Misni elektrolitik rafinirlashning asosiy maqsadi, ko‘satkichlari va dastgohi
3. Elektroliz jarayonida misning aylanishi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Mis dunyodagi eng qadimgi metallardan biridir. Uning yuqori issiqlik va elektr o’tkazuvchanligi kabi muhim xususiyatlari misni koʻp ishlatiladigan elementlarga aylantirgan.

Mis dunyodagi eng ko’p ishlatiladigan metallar orasida ikkinchi o’rinni egallaydi . Qadim zamonlardan beri odamlarga foyda keltirgan misga bo’lgan talab iqtisodiy va texnologik rivojlanish tufayli asta-sekin o’sib bormoqda. Mis deyarli barcha sohalarda qaysidir ma’noda ishlatiladi va uning iste’moli minglab tonnaga etgan. Yuqori issiqlik va elektr o’tkazuvchanligi, korroziyaga chidamliligi va oson ishlov berish kabi asosiy xususiyatlari tufayli ko’plab mahsulotlarning xom ashyosi hisoblanadi.
Mis – bu «prehistorik» davrga tegishli bo’lgan tarixiy metall. Uning tarixi miloddan avvalgi 8000 yoki miloddan avvalgi 9000 yillarga borib taqaladi. Bu inson tomonidan ishlatilgan eng qadimgi va birinchi metall hisoblanadi. Tosh asrida pichoq va bolg’alarda; Bronza davrida misdan ancha rivojlangan buyumlar va asboblar yasashda foydalanilgan. Shimoliy Iroqdagi arxeologik qazishma paytida topilgan mis marjon miloddan avvalgi 8700 yilga tegishli. Miloddan avvalgi 5000 yilda misdan foydalanish ko’paygan, miloddan avvalgi 3700 yilda bronza bilan birga ba’zi narsalarda ishlatilgan. Xitoyda podshohi haqidagi afsonada mis haqida ham eslatib o’tilgan bo’lsa, mis asri qoldiqlari Anadolida topilgan. Eronda olib borilgan arxeologik qazishmalarda soxta mis miloddan avvalgi 4500 yillarga tegishli ba’zi buyumlarda ishlatilganligi aniqlandi. Misrda olib borilgan arxeologik qazishmalarda mis izlari miloddan avvalgi 3600 yillarga tegishli taqinchoqlar va bezaklarda topilgan.
Dunyodagi eng qadimgi mis konlari Kiprda deb o’ylashadi. Shu sababli deyarli barcha tillar misning «Cu» belgisini lotincha «Aes Cyprium» so’zidan olgan. Bu so’z, shuningdek, Rim davrida misga berilgan nomdir. Shuningdek, u «Kipr metali» nomi bilan ham tanilgan. Ushbu nom Rimliklarga mis ehtiyojlarini Kiprdagi mis konlaridan qondirgani uchun berilgan. Vaqt o’tishi bilan u «kuprum» sifatida ishlatilgan va shuning uchun uning belgisi «Cu» deb belgilangan.
Mis va uning qotishmalari Amerika Qo’shma Shtatlarida (AQSh) tarixiy tanga va qurollarda topilgan. Mis materiallari Anadolidagi ko’plab arxeologik qazishmalarda topilgan. Katalxoyukdagi qazishmalar paytida rudadan mis olinganligi to’g’risida dalillar topildi. Siberda olib borilgan qazishmalarda tatuirovka texnikasi bilan pinalar, ilgaklar va bezaklar kabi ba’zi materiallar topilgan. Janubi-sharqiy Anadolida topilgan 3 ta mis ignalari dunyodagi eng qadimgi metall buyumlar ekanligi taxmin qilinmoqda. Usmonli imperiyasi davridan respublika davriga qadar mis ko’plab tovarlarning asosiy elementi sifatida ishlatilgan.
Mis – bu «Cu» kimyoviy belgili metalldir. Uning atom raqami 29 ga teng. Uning erish nuqtasi 1083 C bo’lsa, u 2300 C qaynashadi. Elektr energiyasini etkazib berish darajasi 99,95 foizni tashkil etadi. Bu kumushdan keyin eng yuqori tezlikda elektr energiyasini uzatuvchi metalldir. Shuningdek, u issiqlikni yuqori tezlikda o’tkazadi va shu xususiyati tufayli oshxona anjomlarida ishlatiladi. U yumshoq va osongina qayta ishlanadi. U oltin, kumush, simob va platinadan faoldir; u vodorodga qaraganda passivdir.. Mis qizil yoki jigarrang ranglarda mavjud. Kubik kristalli tizimga ega va shuning uchun sovuq ishlov berish mumkin.

Metallarni elektroliz usulida tozalash

Eritmalarda elektr toki ta’sirida kimyoviy reaksiyalar sodir bo‘ladigan jarayon elektroliz deyiladi.

Elektroliz elektr toki ta’sirida parchalanish demakdir. Elektroliz jarayoni sanoat va qishloq хo‘jaliklarida katta hamiyatga ega.
Elektroliz jarayonida elektrod elektrolid chegarasida elektrokimyoviy reaksiyalar sodir bo‘lib, bunda elektrolit bilan eritmadagi ionlar o‘zaro elektron almashadi.
Katodda elektronlar elektroddan ionga, anodda esa iondan elektrodga o‘tadi, bunda ionlar yoki molekulalar o‘zining elektr zaryadini yo‘qotadi yoki o‘zgartiradi. Elektrolitlarda sodir bo‘ladigan elektrokimyoviy reaksiyalarda faqat elektronlar elektr tashishi mumkin va eritmadagi ionlar o‘zaro elektron almashadi. Katodda elektronlar elektroddan ionga, anoddan esa iondan elektrodgacha o‘tadi, bunda ionlar yoki molekulalar o‘zining elektr zaryadini yo‘qotadi yoki o‘zgartiradi.
Agar elektrolitning suvdagi eritmasiga o'zgarmas tok manbaiga ulangan elektrod tushirilsa, eritmada tartibsiz harakatda bo'lgan ionlar bir tomonga yo'naladi: kationlar katodga, anionlar esa anodga tomon yo'naladi. Elektr toki manbaining ishlashi natijasida elektronlar anoddan katodga uzatiladi, shu sababli anodda elektronlar yetishmay qoladi, katodda esa ko'payib ketadi. Elektronlar katoddan musbat zaryadlangan ionlarga o'tadi va ularni neytral atomlarga aylantiriladi. Manfiy zaryadlangan ionlar anodga kelib unga o'z elektronlarini beradi va o'zi zaryadsizlanadi. Shunday qilib, elektrolizning mohiyati shundaki, katodda qaytarilish anodda esa oksidlanish jarayoni boradi.
Elektrolitlarda sodir bo‘ladigan elektrokimyoviy reaksiyalarda faqat elektronlar elektr tashishi, eritmadagi ionlar esa valentligini o‘zgarishi, lekin elektrodlar zaryadsizlanmasligi ham mumkin. Ingliz olimi M. Faradey elektrolizni tajribada o‘rganib, ikkita muhim qonunni kashf etadi.
1. Elektroliz vaqtida elektrodlardagi moddalar miqdori elektrolit orqali o‘tgan elektr miqdoriga to‘g‘ri mutanosibdir.
2. Turli хil elektrolitlardan bir хil miqdordagi elektr o‘tkazilganda elektrodlarda ajraladigan moddalar miqdori shu moddalarning kimyoviy ekvivalentlariga to‘g‘ri mutanosibdir.
AgNO3, CuSO4 va Na2SO4 eritmalari orqali kulon elektr o‘tkazilganda katodda 1,118 mg qonuni, 0,3293 mg mis va 0,010446 mg vodorod ajralib chiqadi. Kimyoviy ekvivalentning elektrokimyoviy ekvivalentga nisbati o‘zgarmas kattalik bo‘lib, eritma g ekv K  16487 1,6 (yaхlitlanganda 96500) ga teng va bu Faradey soni deyiladi.
Shunday qilib, elektroliz usuli bilan eritmadagi gramm-ekvivalent modda ajratib olish yoki uni o‘zgartirish uchun bir Faradey elektr sarflash kerak. Zanjir orqali o‘tgan elektr miqdorini aniq o‘lchash usuli Faradey qonuniga aoslangan. Bunda o‘lchashlar uchun kumushli, misli va boshqa kalorimetrlar ishlatiladi. Bu asboblarda elektroliz mahsulotlarining miqdori ma’lum bo‘lgach sarflangan elektr miqdori oson topiladi.
Faradey qonunlari. Elektroliz jarayonida elektrodlarda ajralib chiqgan moddalarning miqdori bilan sarf bo‘lgan elektr toki miqdori orasidagi bog‘lanish M. Faradey qonunlarida o‘z aksini topgan.
Faradeyning 1-qonuni. Elektroliz davomida elektrodlarda ajralib chiqqan moddalar (yoki elektrod erishi natijasida hosil bo‘lgan modalar) massasi elektrolit eritmasi orqali o‘tgan elektr tokining miqdoriga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi.
m = K·Q
m – ajralib chiqgan modda massasi;
Q – tok miqdori;
K – elektr kimyoviy ekvivalent.
Faradeyning 2-qonuni. Agar turli хil elektrolitlar eritmalari orqal bir хil miqdorda elektr toki o‘tkazilsa elektrodlarda ajralib chiqadigan moddalarning massa miqdori o‘sha moddalarning kimyoviy ekvivalentiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi.
Har qanday moddalarning ekvivalent miqdorini hosil qilish uchun bir хil miqdordagi elektr toki miqdorini sarf qilish kerak. Bu miqdor tokni Faradey soni (F) deb ataladi. Faradey soni F elektron zaryadning Avagadro soniga ko‘paytmasiga teng.
Har qanday moddaning bir ekvivalent miqdorini olish uchun eritma yoki suyuqlanma orqali 96485 Kl miqdorda elektr tokini o‘tkazish kerak.

Misni elektrolitik rafinirlashning asosiy maqsadi, ko‘satkichlari va dastgohi

Elektrolitik tozalashning asosiy maqsadi toza, yuqori sifatli mis va yarim mahsulot (shlam) olishdir. Bunda juda toza mis olish bilan birga uning tarkibidagi nodir metallar (Au, Ag va boshqalar) ham ajratiladi. Shlamda oltin, kumush, selen va tellur to‘planadi. Bu jarayonni amalga oshirish uchun anoddagi mis doimiy elektr toki yordamida eritiladi va shu paytning o‘zida mis katodga o‘tkaziladi. Erituvchi modda hisobida sulfat kislotasi qo‘llanadi. Asosiy dastgoh hisobida elektrolitik vanna ishlatiladi.

Elektrolitik vanna o‘zi bilan temir betondan yasalgan kesimi to‘g‘ri burchak dastgohdir. Vanna elektrolit quyadigan truboprovod va elektr tokini ta’minlaydigan shinalar bilan jihozlangan. Vannaning ichki sirti viniplast yoki qo‘rg‘oshin bilan izolyatsiya qilingan, chunki eritmada sulfat kislotasi bor.
Elektroliz o‘tadigan muhitning elektroliti tarkibga quyidagicha: 135- 200 g/l H2SO4 va 170-200 g/l mis ko‘porosi - CuSO4·5H5O (35-50 g/l Cu2+ ionlariga to‘g‘ri keladi).
Vannalarni himоya qilish materiali hisobida viniplastni qo‘llash ancha afzalroqdir. Viniplast tok o‘tkazmaydi va tokning isrofgarchiligi kamayadi va foydalanish koeffisenti oshadi. Viniplastni kamchiligi - u mo‘rt, sinuvchan va mexanik ta’sirida tezda ishdan chiqishi mumkin. Viniplastli futerovka, qo‘rg‘oshinga nisbatdan, kamroq ishlaydi. Lekin, qo‘rg‘oshinni qimmatligini hisobga olganda, viniplast keng qo‘llanadi. Xorijiy davlatlarda viniplastni rad etib, qo‘rg‘oshin himоyaga o‘tilmoqda. Qo‘rg‘oshinni ishlash davrini oshirish uchun, uni tarkibiga 3-6 % Sb va 0,0006 % Cu qo‘shilgan. Kanada zavodlarining birida, bunday himоyaviy material 28 yil uzluksiz ishlagan.
Anod hisobida misdan tayyorlangan plastina qo‘llanadi. Anodni eni 35-40 mm, og‘irligi 270-320 kg.
Katod bo‘lib toza misdan yasalgan ensiz plastina qo‘llanadi. Katodni o‘lchamlari, anodnikiga nisbatdan, kattaroqdir. Buni elektr tokini katod sirtida bir tekis taqsimlanishi uchun qilinadi. Bu tadbir natijasida katodning chegara qismlarida har xil o‘sish va dendiritlar paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Vannaga anod va katodlar navbat bilan osiladi.
Vannani kattaligi anod, katodlar soni va ularning masofasiga bog‘liqdir. Agarda vannada 34 anod va 35 katod bo‘lsa, vannani ishchi o‘lchamlari tahminan 4000 x 1000 x 1200 mm tashkil qiladi.
Vannaning kattaligini tanlashda elektrodlararо masofa hisоbga оlinadi. Amaliyotda oqilona deb topilgan, bir xil elektrodaro, masofa 100- 110 mm. Agar masofa 100 mm bo‘lsa, anod va katodning orasi 28 mm ga teng bo‘ladi. Bu masofa elektrodlarni qisqa tutashuviga yo‘l qo‘ymaslik uchun eng minimal o‘lchamdir.
Elektroliz jarayonida misning aylanishi

Agarda, elektrolit eritmasiga tushirilgan, to‘g‘rilagichdan mis anodiga musbat tok berilsa, katodga esa-manfiy zaryad bog‘lansa, elektr zanjir tutashadi va elektrolit hajmidan tok oqib o‘tadi. Bunda anodda quyidagi jarayonlar yuz beradi:

1)metall ionini anoddan ajralib chiqib va ortiqcha Elektronni tashqi zanjirga o‘tishi:
Cu  Cu2+ + 2 e
2) CuH2O 2+ kationini gidratasiyasi (metall ionini eritmada suv molekulasi bilan bog‘lanishi);
3) kationni eritmaga o‘tishi.
Katod jarayoni quyidagi bosqichlardan tuziladi:
1) Kationni eritma hajmidan katod yuziga eltishi;
2) Kationni elektron yordamida tiklanishi:
Cu2+ + 2 e = CuO
3) metall atomini katod kristallik tuzilishiga qo‘shilishi.
Bunday sxema bo‘yicha mis anodda erib, katodga qo‘shiladi va katodni enligi o‘sib boradi.
Jarayon davrida elektr quvvat elektrolit, shina va kontaktlarning qarshiligini bartaraf qilish uchun sarflanadi. Faradey qonuniga binoan, katodga o‘tadigan metallning gramm - ekvivalenti, zanjirdan оqib o‘tadigan elektr tokiga bog‘liqdir. Bir gramm - ekvivalent metallni o‘tkazishga 96500 kulon elektr toki sarflanadi, yoki
96500 : 3600 = 26,8 A-soat
Katodda 1 A-soat tok yordamida o‘tkaziladigan metallning massasi - shu metallning elektr kimyoviy ekvivalenti deb ataladi.
Eritmadan 1A-soat elektr toki оqib o‘tsa, katodda 31,78:26,8 = 1,186 g mis o‘tiradi (gramm ekvivalent - grammda o‘lchangan metallning atom massasini valentligiga bo‘linganligi aytiladi. Masalan, ikki valentli misning gramm - ekvivalenti 63,56 : 2 = 31,78). Amaliyotda katodda o‘tiradigan metallning massasi bu raqamdan kamroqdir. Amaliy metall massasini nazariy olish mumkin bo‘lgan massasiga nisbatligi har doim bir dan kam bo‘ladi va foiz orqali belgilanadi. Bu nisbiylik tok bo‘yicha chiqish deb aytiladi.
Metallik mis mavjudligida, mis sulfat Eritmasida ikki va bir valentli mis oralig‘ida muvozanat tashkil tоpadi:
CuSO4 + Cu = Cu2SO4
Anodda bir valentli misni paydo bo‘lishi tokdan chiqishni ko‘paytiradi, chunki bir valentli misning elektrkimyoviy ekvivalenti 2,374 g teng va ikki valentli misni ekvivalentidan ikki marta ko‘proqdir. Afsuski, bir valentli mis eritmada mustahkam emas va u ajraladi:
2Cu+ = Cu 2+ + Cu
Bu reaksiyaning o‘zgarmas doimiyligi teng:
K = [Cu+ ] 2 / [Cu2+ ] = 0,62*10-6
Boshqa so‘z bilan aytganda, bir valentli misning miqdоri, ikki valentli mis miqdoriga nisbatan, taxminan 60000 marta kamroqdir.
Nordon eritmalarda misni bevosita erish jarayoni ham оqib o‘tadi:
Cu + H2SO4 + 0,5O2 = CuSO4 + H2O
Misning bevosita erishi elektrolitning yuzasida o‘tadi, chunki u erda sistema atmosferadagi kislorod bilan ta’sirda bo‘ladi. Bu jarayon natijasida 182 elektrolit ortiqcha mis bilan boyitiladi va maxsus choralar bilan normal holatga olib kelinadi.
Misni elektrolitik tozalashda, anodni yuzasi atrofida, mayda mis kukuni ajralib chiqishi kuzatiladi. Bu jarayon yuqoridagi reaksiya оqib o‘tishi natijasida kuzatiladi. Amaliyotda vannadagi misni miqdоri 2 % tashkil qiladi. Anoddan katodga mis yarim sulfidi va yarimoksidi o‘tmasdan cho‘kma fazasiga o‘tadi
Elektroliz jarayoni ko‘rsatkichlariga texnologik omillarning ta’siri
Mis elektrolizida elektr quvvatining sarfi tokning chiqishi va vannadagi kuchlanishiga bog‘liq. Voltda o‘lchanadigan vannadagi kuchlanish quyidagi tenglama orqali topiladi:
U = J(R1+R2)
bunda: J – tokning kuchi, a;
R1– eritma qarshiligi, Om;
R2 –tokda uchraydigan qarshiliklar (shina, kontakt va boshqalar).
Tok kuchi J tok zichligiga (I) bog‘liqdir. Tok zichligi – bu 1 m katod yuziga to‘g‘ri keladigan tokning kuchidir. I yuqori bo‘lsa, shuncha katodning yuzi o‘zgarmagan holda, tokning kuchi ko‘p (J) bo‘ladi.
R1 – eritmaning qarshiligiga ta’sir qiladi:

1. 
   anod va katodning joylashgan masofasi.
   

Bu masofa qancha kam bo‘lsa, shuncha R1 kam bo‘ladi va U ning qiymati past bo‘ladi. Agar masofani kamaytirsa, qisqa tutashuv imkoniyati paydo bo‘ladi va tokdan chiqish qiymati kamayadi;
2) eritmaning tarkibi qancha nordonroq bo‘lsa, unda shuncha vodorod ko‘p bo‘ladi va eritmaning qarshiligi kamayadi va vannadagi kuchlanish pasayadi.
3) eritmaning harorati. Harorat qancha yuqori bo‘lsa, zarralarning harakatchanligi shuncha yuqori bo‘ladi, eritmaning qarshiligi va vannadagi kuchlanishlar past bo‘ladi.
Sulfat kislotaning qarshiligi, taxminan, mis sulfati qarshiligidan 10 marta kamroqdir. Shuning uchun nordon eritmalarning qarshiligi ancha pastroq. Faqat shuni inobatga olish kerakki, sulfat kislotaning miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, mis sulfatining erish qobiliyati shuncha kam bo‘ladi. Bu solvatatsiya effekti deb aytiladi. Shuning uchun zamonaviy zavodlarda eritmada 35–40 g/l Cu (175-200 g/l SuSO4 + 5H2O) ushlab turiladi. Agar misning miqdori bundan kamayib ketsa, katod yuzi oldida mis bilan birga boshqa kationlar ham katodga o‘tirib, uning sifatini pasaytiradi va elektr tokining befoyda sarflanishiga olib keladi.
Eritma harorati 45–600C oralig‘ida bo‘ladi. 250C dagi eritmaning qarshiligiga nisbatan, 50–550C da qarshilik taxminan 2 marta kam va vannadagi kuchlanish ham shuncha kam. Faqat yuqori harorat uning intensiv bug‘lanishiga, atrof-muhitni zaharlashiga olib kelishi mumkin. Bug‘lanish qancha ko‘pligini quyidagi misolda ko‘rish mumkin.
Agar mis elektroliz sexida 1000 ta vanna bo‘lsa va har bir vannaning eritma yuzi 5 m2 bo‘lsa, unda 60 0C da bir soatda 30 t suv bug‘lanadi.
Qarshilik R ning qiymatini kamaytirish uchun toza shinalar va kontaktlardan foydalanish kerak. Amaliyotda vannadagi kuchlanish 0,25–0,30 V atrofida ushlab turiladi. Ushbu ko‘rsatkich kichik bo‘lsa, shuncha, ya’ni 1 t misga kamroq elektr quvvati sarflanadi.
Mis elektrolizida elektr quvvatining sarflanishini Faradey qonuniga binoan quyidagicha hisoblash mumkin: 1A-soatda katodga 1,186 g mis o‘tkaziladi. Agar 128 vannadagi kuchlanish 0,25 V ga teng bo‘lsa, 1 g misni o‘tkazishga nazariya bo‘yicha sarflanadigan elektr quvvati:
W = U/1,186 = 0,25 · 1/1,186 = 0,210 Vt.soat yoki 1 t misga
0,210 + 1000 · 1000 / 1000 = 210 kvt.s.
Agar tokning chiqish darajasi 95 % bo‘lsa, 1 t katodli mis o‘tkazishga sarflanadi:
210 : 0,95 = 222 kvt.s.
Amaliyotda 1 t katodli mis olishga 230–300 kvt.s elektr quvvati sarflanadi.
Oxirgi paytlarda vannalarga 14000–15000 A tok kuchi beriladi, bunday katta kuch elektrodlarning soni, ularning o‘lchamlari va tok zichligini orttirish orqali olib boriladi.
Mis elektroliz jarayonida tok zichligi 200–270 a/m2 ni tashkil qiladi. Tok zichligini quyidagi tenglama orqali aniqlash mumkin:
I = J/n 2S (1.99)
bunda: I– tok zichligi, a/m2 ;
J – tok kuchi (vannadagi yuklama), a;
n – vannadagi katodlar soni;
S – katod yuzining maydoni, m2 .
Agar J = 14000 a, n=35:S = 0,9 · 0,9 = 0,81 m2 , bo‘lsa I= 14000: 35 · 2· 0,81) = 247 a/m2 .
Vannadagi tok kuchi aniq bo‘lsa, vannaning ishlab chiqarish unumdorligi quyidagi ifodadan topiladi:
R = J aδ · 22/100 · 1000(7.20)
Bunda: a – misning elektrokimyoviy ekvivalenti, 1,186 g;
δ – tokning chiqishi;
22 – vannaning bir sutkada ishlash soati.
Vannadagi tok kuchi 14000 A, tokning chiqish unumdorligi quyidagicha bo‘ladi:
R = 14000 · 1,186 + 96 · 22/100 · 1000 = 352 kg.
Katodli mis bo‘yicha sexning ishlab chiqish hajmi 200000 t bo‘lsa, sexda o‘rnatiladigan vannalarning soni:
N = 200 000 / 365 · 352 = 1750 vanna bo‘ladi.
Bunda: 365 – bir yildagi kunlar soni; 1,1–10 % –vannalarning ta’mirda bo‘luvchi kunlarini hisobga oluvchi ko‘rsatkich.
Haroratning ta’siri
Elektrolitning harorati qancha yuqori bo‘lsa, uning qarshiligi shuncha kam bo‘ladi. Lekin eritmani qizdirishga katta hajmda bug‘ sarflanadi, anodlarning korroziyasi ko‘payadi, vannadan bug‘lanish ortib boradi. Amaliyotda elektrolitning harorati 50–600C oraliqda ushlab turiladi.
Kerak bo‘lgan issiqlikning bir qismi elektr toki o‘tayotgan davrda elektrolitning qarshiligi orqali olinadi. Issiqlikning soni quyidagicha aniqlanadi:
Q = 0,239 J2 Rτ, Dj. (1.100)
Bunda: Q– issiqlik soni, Dj;
J – tok kuchi, A;
R – elektrolit qarshiligi, Om;
τ – tok o‘tish davomiyligi, sek.
Nazariya va amaliyot shuni ko‘rsatadiki, agar tok zichligi 380 a/m2 va sexning harorati 200C bo‘lsa, elektrolitning harorati tashqaridan issiqlik sarflangan holda, 550C ni tashkil qiladi. Amaliyotda faqat bunday yuqori tok zichligi qo‘llanilmaydi. Shuning uchun elektrolitni qizitish uchun bug‘ ishlatiladi. Bug‘ sarfi 1 tonna misga 1 tonnani tashkil qiladi.
Elektroliz jarayonida eritmaga har xil kolloid moddalarni qo‘shish natijasida cho‘kmaning sifati yaxshilanadi. Kolloid qo‘shimchalari sifatida sovun, yelim, jelatin, solidol va boshqa moddalar ishlatilishi mumkin. Qo‘shimchalarning sarfi 1 m katodli misga 10–40 gramni tashkil qiladi.
Anodning tarkibida misdan tashqari bir necha metallar bo‘ladi.

Xulosa

Misni elekttrolit usulda tozalash toza yuqori sifatli mis olish imkonini beradi.Bu jarayon elektrolitik vannada misni sulfat kislotada eritib doimiy elektr toki berish orqali amalga oshiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Hojiyev Sh.T., Berdiyarov B.T. Sulfidli rux boyitmasini Qaynar Qatlam pechida kuydirish jarayonida silikatlar va ferritlar hosil bo‘lishining oldini olish chora-tadbirlari // ―Fan va Texnika taraqqiyotida intellektual yoshlarning o‘rni‖ nomli Respublika ilmiy anjumanining ma‘ruzalar to‘plami, I qism/ Toshkent: ToshDTU, aprel, 2015. 171 – 174 b.

2. А.А. Юсупходжаев, С.Р. Худояров, Х.Р. Валиев, Ш.Т. Хожиев, И.К. Матмусаев. Взаимодействие компонентов шихты при их нагреве в металлургических печах// Proceedings of the III International Scientific and Practical Conference ―Modern Scientific Achievements and Their Practical Application‖ (October 27 – 28, 2016, Dubai, UAE). Ajman, 2016, № 11(15), Vol. 1, c. 24 – 27.
3. Каримова Т.П., Самадов А.У., Саидова М.С., Юсупходжаев А.А., Хожиев Ш.Т. Разработка эффективной технологии снижения потери меди со шлаками методом автоматизации процесса разлива конвертерных шлаков при сливе// Proceedings of the III International Scientific and Practical Conference ―Scientific and Practical Results in 2016. Prospects for their Development‖ (December 27 – 28, 2016, Abu-Dhabi, UAE). Ajman, 2017, № 1(17), Vol. 1, c. 40 – 43.
4. А.А. Юсупходжаев, С.Б. Мирзажонова, Ш.Т. Хожиев. Повышение комплексности использования сырья при переработке сульфидных медных концентратов// Proceedings of the III International Scientific and Practical Conference ―Scientific and Practical Results in 2016. Prospects for their Development‖ (December 27 – 28, 2016, Abu-Dhabi, UAE). Ajman, 2017, № 1(17), Vol. 1, c. 45 – 48.
5. A.A. Yusupkhodjayev, Sh.T. Khojiyev. Methods of decreasing of Copper loss with Slag in Smelting Processes// International Academy Journal Web of Scholar. Kiev, March 2017, № 2(11), Vol. 1, PP. 5 – 8.