Reja: Kirish Sanoatni joylashtirish tamoyillari va omillari 2 Ayrim sanoat tarmoqlarini joylashtirishdagi o‘ziga xos xususiyatlar Ayrim korxonalarni joylashtrishni

Ishlab chiqarish kuchlarini taqsimlashning asosiy qonuniyatlari

Ishlab chiqarishni joylashtirish qonunlarga muvofiq amalga oshiriladi, bu esa korxonani joylashtirish tendentsiyalarini aniqlashdir.
Ushbu naqshlar quyidagilarni taklif qiladi:

• 
  resurslardan eng oqilona foydalanishni ta'minlaydigan samarali joylashtirish;
  
• 
  ishlab chiqarishning joylashuvi va mintaqadagi iqtisodiyot darajasi o'rtasida chambarchas bog'liqlikning mavjudligi;
  
• 
  korxonaning mahalliy mehnat resurslarining ixtisoslashuviga bog'liqligi;
  
• 
  mintaqadagi iqtisodiy munosabatlarning kompleks rivojlanishini baholash.
  

Ishlab chiqarishni joylashtirish omillarini tahlil qilish

Korxonaning joylashgan joyi uning faoliyati samaradorligi uchun muhim ahamiyatga ega. Bu iqtisodiy foydaning bir turi bo'lib, uning natijasi qisqartirish va uni sotishda namoyon bo'ladi.
Korxonaning eng daromadli joyini tanlash uchun ishlab chiqarishni joylashtirishga ta'sir qiluvchi omillar to'g'risidagi bilimlarga asoslangan xarajatlarni batafsil tahlil qilish talab etiladi. Shunday qilib, quyidagi ko'rsatkichlarni hisoblash kerak:

1. 
   Erni ijaraga olish yoki sotib olish narxi.
   
2. 
   Asosiy kapital qiymati - uskunalar, transport, binolar.
   
3. 
   Xom ashyo va materiallar xarajatlari.
   
4. 
   Ish haqi.
   
5. 
   Transport xarajatlari.
   
6. 
   Kredit berish bo'yicha foiz stavkasi.
   
7. 
   Asosiy kapitalning amortizatsiyasi.
   

Ishlab chiqarishni joylashtirish uchun sanab o'tilgan xarajatlar turlaridan xom ashyo, mehnat, transport va yoqilg'i xarajatlari eng katta ta'sirga ega.
Faktorlarning tasnifi
Amalga oshirilgan funktsiyalarga qarab, ishlab chiqarishni joylashtirishning quyidagi omillari ajratiladi:

1. 
   Tabiiy - hududning tabiiy resurslar bilan ta'minlanganlik darajasi; iqlimiy, orografik, geologik va boshqa sharoitlar.
   
2. 
   Ijtimoiy-demografik - mehnat resurslarining mavjudligi va ijtimoiy infratuzilmaning holati.
   
3. 
   Ilmiy-texnikaviy - mintaqaning texnik va texnologik jihozlanish darajasi.
   
4. 
   Iqtisodiy - transport tarmog'ining rivojlanishi, mintaqaning geografik joylashuvi, qurilish muddati, kapital va oqim xarajatlari miqdori.
   
5. 
   Ekologik - mahalliy aholining mehnati va yashashi uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish imkoniyati, tabiiy ne'matlardan atrof-muhitga zarar etkazmasdan foydalanish darajasi.
   

Har bir sohaning o'ziga xos omillari mavjud. Masalan, mashinasozlik ishlab chiqarishlarini joylashtirishning asosiy omillari ilmiy-texnika bazasi, kooperatsiya, ixtisoslashuv va mehnat resurslarining mavjudligi hisoblanadi.
Mamlakat qanchalik rivojlangan bo'lsa, iste'molchi tomon tortadigan sanoatning ulushi shunchalik yuqori bo'ladi. Shunday qilib, iste'molchi omilining ta'sir darajasining ortishiga global tendentsiya haqida gapirish mumkin.
Sanoatlashtirishning dastlabki bosqichlarida ishlab chiqarishni joylashtirishga ta’sir etuvchi tabiiy omillar hal qiluvchi ahamiyatga ega edi. Va faqat ilmiy-texnik inqilob davrida bu aloqa biroz zaiflashdi. Shunga qaramay, qazib oluvchi sanoat uchun ushbu omillar guruhi asosiy bo'lib qolmoqda.
Tabiiy resurslarning ko'plab konlari va havzalari amalda vayron bo'lgan, shuning uchun tog'-kon kompaniyalari ko'p hollarda kirish qiyin bo'lgan va ekstremal sharoitlar bilan ajralib turadigan yangi o'zlashtirish maydonchalariga o'tishni boshladilar. Masalan, dengiz va koylarda neft va gaz qazib olish. Biroq, tabiiy resurslarning yangi konlarini o'zlashtirish va ulardan foydalanish katta investitsiyalarni talab qiladi va atrof-muhitni ifloslantirish xavfini tug'diradi.