Reja: L. Tarixiy ma'lumotlar, Mahsuliy tizimlarni tasviľlash

3. To'g'ri va teskari xulosalash

Mahsuliy tizimlarda xulosalashning ikkita tipis ya'ni to'g'ri va teskari xulosalaslar mavjud |
I) to'g'ri xulosalashda izlash mahsulotning chap tomonidan boshlanadi, ya'ni A shart tekshiriladi va A ning bajarilishidan bo'g'liq bo'lgan mahsulotlar faollashadi;
2) teskari xulosalashda izlash mahsulotning o'ng tomonidan boshlanadi, ya'ni B shaflning bajarilishi uchun mrur bo'lgan A ning qlymatlari izlanadi;
To'g'ri xulosalash masalani yechish uchun tizimning ishchi xotirasida faktlar sifatida saqlanadigan boshlang'ich ma'lumotlaming berilishi bilan boshlanadi, Boshlang'ich ma'lumotlarga qo'llaniladigan qoidalar yangi fakllami hosil qiladi va ularni ishchi xotiraga saqlaydi, Ushbu jarayon ishchi xotlrada maqsadli funksiyani hosil qilguncha davom ettiriladi-
Misol. 9.1-jadvalda mahsulotlar to'plamida mantiqiy fonnula shaklida yozilgan ma'lumotlar bilan boshqariladigan izlash masalasi keltirilgan. Qoidalar•mahsu1011ar to'plami 11*21:

I l) B —4 goal.
Boshlang'ich qiymatlar:
START = {L; N'
9. / - Nûmnna ho ' icha 'ri .rulosalash

Qadam Né	Ishchi xotira	Kontliktlarto' lami	Faollashuvchi oida
0	L-M,N
1	L M N		4
2		39	9
3		3,1 1	1 1
4	oal	3	To'xtash

9.2-rasmda daraxtlî yechim tasvîrlangan. Daraxtnîng tugunlarî mulohazalarga, yoylari esa chiqish qoidalariga mos qo'yilgan, Chiqish jamyoni L, M, IV boshlang'ich faktlar to'plamini ishchi xotiraga joylashtirish bilan boshlanadi va Goal maqsadli tugunni ishchi xotiraga joylashlirish bilan tugallanadi. Chiqish yo'nalishi daraxt yomda keltîrîlgan bo'lîb, uning harakatî boshlanîsh tugundan (L, M, N mulohazalar) maqsadli tugunga (Goal) mos keladi,

010o Start .Start 9.2-rasm. Masalaning daraxili

Shuning uchun bunday xulosalash ma 'lumotîar bilan boshqariiadjgan .rnloscdash deb ataladi, Ta'kidlaymizki, bunday xulosalashlar exspert tizimlarda ko'proq qo'llanîladî,
Tajriba orttirish uchun miso'. Mahsuliy qoidalar yordamida fikrlashning tó@ri zanjiri qoidalarini CLIPS dasturida ishlab chiqisll
Miso/. ET talabaga nazorał arafasida tavsiyalar ishlab chiqishi va to'îlta kiruvchi 'zgaruvchilar («Nazorat topshîrîshgacha qolgan kunlar soni», «Bajarilmagan laboratoriya ishlarining miqdori da)», «Ko'chadagi temperatura» va «Yog'in miqdori»), ikkita oraliq ózgaruvchilar («Bo'sh vaqt» va «Ob•havo») va chiquvchi o'zgaruvchiga («Maslahat qilingan harakat») ega bo'lishi kerak,
O zgaruvchi qiymatlarning miqdori shunday tanlanislli kerakki, u BB talabiga tóliq javob berishi lozim, ya'ni qoidalarning chap qismdagilarga mos keluvchi ixtiyorły ózgaruvchi qiymatga ega qoidalarni ózida mujassam etishi lozim. Masalan, agar •'Bo^Â sh vaqt” o^î zgaruvchisi 3 ta qiymatga ega bo' Isa ("Vaqt yo'q”, "Kam bo'sh vaqt bor” va "Ko' p bo'sh vaqt bor"), 'Ob-havo” o" zgaruvchisî — 2 qiymatga («Yomon» va «Yaxshi»), u hołda "Harakat" o' zgaruvchisini aniqlash uchun qoidalarning maksimal soni 6 ga teng bóladi.
Dastur:
țdeffacts
23g

(declare(salience 8000))
(assert (p p)))
(derrule 102
(declare (salience 8000))
(assert (m
(defrule 103
(declare (salience 8000))
(assert (n
(defrule 104
(declare (salience 8000))
(assert (r
(defrule 105
(declare (salience 6000))
(assert (r
(defrule 106
(declare (salience 6000))
(assert (s
Birinchi strategiya — (depth) chuqurllk strategiyasi. Qoidalar ro•yxati holati(9.3-rasm).

Keyingisi — (bœadth) keyglik(9.4-rasm)-

	Agenda ("AIN)
aooo z-03 ; aooo rog : aooo E02 : 8000 rol :

•
9.4-rasm.

oddiylik Agenda (MAIN)		9.5-rasm),
	aooo z-03: f-1,E-3 8000 roz: 2-2, 8000 8000

B u quyidagicha tushuntiriladi, chuqurllk strategiyasida qoidalar ro'yxati stekka o'xshab ishlaydi, yana yangi yaratiladigan qoidalar shunday ma'noli balVha qoidalardan yuqoriga joylashtiriladi- Kenglik strategiyasida qoidalar faktlarni initsializatsiyasi tartibiga muvofiq qo"shiladi, Keyingi strategi.va:
9.5-rasm.
Bunday strategiyalar qoidalarni solishtirishning oddiylik nuqtai nazaridan kelib chiqib ajratiladi.
Dasturning bajarilishiga misol:

CLIPS 6,24 -						Wi"duwl
Fie Edk affet
aetzułe: R?7 *543 befinitî'J defrule; R28 CLIPS> CL IP" łrunł Vvedăt;e Vvedite ternreraturu na ulitze; IS C:S8d.ki7 (da — there anv ghlte rahbițî — 1/net pogoda Vse uzhe 'de lano. pa povaau pogc.dL ne znayu got•vsya k słeauvueney . .

9.6-rasm.
Topshiriqlar.
I. CLIPS 6,24 dasturiy muhîti bilan tanishib chiqing,
2 CLIPS 6,24 da variantingiz bo'yicha masalani mahsuliy tizimlar va fikrlashning ta € ri zanjiridan foydalanib hal qiling,

3. 
   Natijalami xulosa qiling.
   
4. 
   Hîsobot tayyorlang, Topshiriq variantlari.
   

1. E ektronjihozlarning nosozligini tashxislash, 2 Avtomobil nosozligini tashxislash.

3. 
   Kasallikni tashxislash (tanlang).
   
4. 
   Tashxîslash (tanlangj.
   
   1. 
      sport tadbirlari; b) teleeshittirish; c) tabiat injiqliklari va b
      
5. 
   Obyektlarni sinflashtirish (tanlang)-
   
6. 
   Axborot-maslahat xarakteridagi masalalar (tanlang)
   
   1. 
      ombor mudłri yordamchisî; b) aptekachi yordamchisî; c) ma'lumotlar xizmati operatori yordamchisi; d) amalni tanlash; e) ta'tilni o' tkazish va b. Teskari rulosalash. Mahsuliy tizimlarda to^lg^lri xulosalashdan tashqari maqsadli shartlanłi boshqaruvchu xulosalash,ya'ni teskari xulosalash ham qo'llaniladi [I ,21. Bunday xulosalash ishchi xotirada saqlanadigan maqsadli tasdiqlardan boshlanadî. Undan keyin maqsad bilan taqqoslanuvchi xulosani ta'młnlovchi qoida-mahsulot izlanadi. Ushbu qoidaning shartlari ishchi xotimga joylashtiriladi va u yangi maqsadostiga aylanadi.
      

Ushbu jarayon maqsadli tasdiqni hosil qiluvchi faktlarni ishchî xotîrada hosîl qilguncha davom etîiriladî, Mahsulotlar to'plamida teskari xulosalashnî 10,2łasmda keltirilagan oldingi misolda ko 'Batamiz.
Xulosalash jarayoni ishchi xotirada joylashgan goal maqsadli tasdiqning chinligini tasdiqlash yoki rad etish hamda clîin tasdiqlar hisoblanadigan {L; M, IV} boshlang'ish faktlardan boshlanadî. Qaralayotgan masala uchun teskari fikrlash zanjiri 9.2-rasmda kelririlgan.
Miso'. 9.2-jadvalda mahsulotlar to'plamida mantiqiy fomula shaklida yozilgan ma'lumotlar bilan boshqariladigan izlash masalasi keltirilgan. Qoidalar-mahsulotlar to'plamî 11,21:

I l) B-.goa/
Boshlang'ich qiymatlart
START = M; NI
9.2-advai. Teskari xu/osa/u,s/î-

Qadam	Ishchi xotira	Konfliktlar to' lami	Faollashuvchi oida
0	Goa' L MN	10 1 1	10
1	Goal,
2	Goa] MN	6789	6
3	Goa] ABCLMN
4	Goal,		8
5	Goal,	9112,3	9
6	ABC E M	1 2 34 5	1
7	Goal MSN		2
8	Goal,	3,45	3
9	Goa] A C DE G 1 N	4	OceraHOBKa

Teskari xulosalashda ba'zi qoidalarning barcha asoslari chin bo'lgauncha, ya'ni ishchi xotiradagi faktlar bilan mos tushguncha davom ettiriladi. Bu hołda qoida xulosasi ham chin qiymat qabul qiladi. Bu chin qiymatlar maqsadli faollashgan qoidalar bo'yicha yo'qoriga tarqaladi. Agar maqsadli tugun chin qiymat qabul qilsa, u hołda izlashjarayonî to'xtatiladî, Agar jarayon to'xtatîlmasa, u hołda konflikt to'plamdan birinchi qoida tanlanadi va h,k,
9.7-rasmda 3-qoida faollashuvi natîjasîda uning L va M asoslarining faktlar ekanligî o'rnatlladi, Bundan E xulosanîng fakt ekanligi kelib chiqadi, Keyin, agar E chin bo'lsa, u hołda B ham chin bo'ladi (8-qoida)- Demak, B chin bo^llsa, u hołda goal maqsadli tasdiq ham chin bo'ladi (l l-qoida).

Goal 10 1 1 o Start 9.7.Mahsu/iy ii:imlarda teskari xulosalash.

To'g'ri va teskari xulosalashlarni taqqoslaganda, shuni ta-kidlash joizki, to'g'ri xulosalashnîng qo'llanîlîsh sohasi kengroqdir, Bunîng sababi, agarda yechilayotgan masala ko'pbo'lmagan va qaťiy anilangan maqsadli holatlar bilan harakterlansaș u hołda teskari xulosalash samarali hisoblanadi.