Reja: Moddiy nuqta dinamikasi

Moddiy nuqtalar tizimi. Inertsiya markazi

Shu vaqtgacha moddiy nuqta deb hisoblanishi mumkin bo‘lgan jismning harakati qarab chiqildi. Endi n ta moddiy nuqtalardan tashkil topgan tizimni (jismlar tizimini) qarab chiqaylik.
Kuchlar ta’sirida tizimdagi har bir moddiy nuqta o‘z harakatini o‘zgartiradi. Binobarin, tizimning harakatini tekshirish uchun tizimdagi har bir moddiy nuqta uchun tuzilgan harakat tenglamalari tizimini yechish kerak.
Bunday masalani yechib, moddiy nuqtalar tizimi harakatini butunligicha tekshirib hal qilish mumkin. Buning uchun, moddiy nuqtalar tizimini tavsiflovchi yangi tushunchalar kiritamiz:
Moddiy nuqtalar tizimining massasi m_c ni tizimdagi moddiy nuqtalar massalarining algebrik yig‘indisiga teng deb hisoblaymiz:

Moddiy nuqtalar tizimining massa markazini – inertsiya markazi deb hisoblab, mazkur nuqtaning vaziyatini koordinata boshiga nisbatan quyidagi radius - vektor bilan ifodalash mumkin:

Tizim inertsiya markazi radius - vektorining Dekart koordinata o‘qlariga proektsiyalari quyidagilarga teng bo‘ladi:
; ; ,
Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, tizimning inertsiya markazi uning og‘irlik markazi bilan ustma-ust tushishi kerak;


TEST SAVOLLARI
1.Nyutonning 3- qonunini ta’riflang
A) Jismlar o’rtasidagi o’zaro ta’sir kuchi kattalik jihatdan teng, yo’nalish bo’yicha esa qarama-qarshi
B) Agar moddiy nuqtaga bir vaqtning o’zida bir nechta kuch ta’sir qilayotgan bo’lsa, u holda ularning har biri boshqa kuchlar bo’lmaganidek moddiy nuqtaga tezlanish beradi:
C) Jismlar o’rtasidagi o’zaro ta’sir kuchlari ularning massalari ko’paytmasiga proporsional
D) Moddiy nuqtaning tezlanishi uni xosil qiluvchi kuchga proporsional bo’lib, yo’nalishi kuch yo’nalishiga mos keladi, moddiy nuqta massasiga esa teskari proporsional

2.Inersiya qonunini ta’riflang (Nyutonning 1-qonuni)?

A)Ta’sir etuvchi kuchlar bo’lmaganda jism yoki tinch qoladi, yoki tekis va to’g’ri chiziqli harakatda bo’ladi.
B)Turli inersial sanoq tizimlarida barcha mexanik hodisalar bir hil kechadi C)Har qanday mexanik harakat – nisbiy tushuncha bo’lib , tanlangan sanoq tizimiga bog’liq
D)Tashqi ta’sir bo’lmaganda jismning tezligini saqlash hodisasi
3. Qaysi formula ko’proq Nyutonning 2-qonunini umumiy ifodasi hisoblanadi?
A)

B)

C)
D)
4. Faqat m=const bo’lganda o’rinli bo’lgan Nyutonning 2-qonuni ifodasini ko’sating
A)
B)
C)
D)
5. Impuls nima?
A) Jism massasining uning tezlanishiga ko’paytmasi
B) Jism massasining uning teligiga ko’paytmasi C) Jism massasining uning hajmiga ko’paytmasi D) Jismga ta’sir etuvchi kuchning uning ta’sir vaqtiga ko’paytmasi

6. Impuls nimaga bog’liq?

A) Faqat tezlik moduliga
B) Faqat jism massasiga
C) Faqat jism tezligi yo’nalishiga
D) Jism massasi, tezligi va tezlik yo’nalishiga
7. Impulsni saqlanish qonunini to’g’ri ta’rifini toping.
A) Tizim impulsi - o’zgarmas kattalik
B) Tizimga kiruvchi barcha jismlarning to’liq impulsi vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydi
C) Jism tizimi impulsi nolga teng
D) Yopiq tizim moddiy nuqtalari impulslari yig’indisi o’zgarmaydi
8. Keltirilgan formulalardan qaysi biri impulsning saqlanish qonunini ifodalaydi?
A)
B)
C)
D)
9. tezlik bilan harakatlanayotgan m massali plastilinli sharcha tinch turgan 2m massali plastilinli sharchaga uriladi. Urillgandan so’ng sharchalar yopishgan holda birgalikda harakatlanadilar. Ularning harakat tezligi qanday?
A) /3
B) 2 /3
C) /2
D) Javob berish uchun ma’lumot etarli emas
10. Impuls kattaliging o’lchov birligi:
A) B)
C) D)
11. Quyidagi vektor fizik kattaliklardan qaysi biri yo’nalish bo’yicha doim klassik mexanikadagi kuch vektori yo’nalishiga mos keladi
A) tezlanish B) tezlik
C) radius vektor D) impuls
12. Keltirilgan ifodalardan qaysi biri ilgarilanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi hisoblanadi:
A) B)
C) D)