Reja: Nutq tovushlarining o’zgarishi Grafika haqida umumiy ma’lumot Orfografiya (imlo) Har qanday tilda ham tovushlar yozuvda yozilganidek talaffuz qilinavermaydi

pozitsion o’zgarishlar deyiladi.

Pozitsion o‘zgarishlarning quyidagi turlari bor:

proteza so’z boshida bitta unlining orttirilishidir. Odatda, aksariyat sonor r tovushidan oldin o’ unlisi orttiriladi: ro‘mol-o‘ramol, ro‘za-o‘raza. Ayrim holatda so‘z boshida sirg‘aluvchi va portlovchi ikki undosh qator kelganda i (u) unlisi orttirilishi mumkin: shkaf-ishkaf, stol-ustol, stul-ustul.

epenteza so‘z boshida, o‘rtasida va oxirida ikki undosh qator kelganda, unli tovushning orttirilishidir: fikr-fikir, hukm-hukum, uzr-uzur.

epiteza so‘z oxirida bir o’rinda kelgan ikki undoshdan so‘ng a tovushining qo‘shilish hodisasidir: disk - diska, bank - banka, tank - tanka, kiosk - kioska kabi.

prokopa so‘z boshida unli yoki undosh tovushning tushib qolish hodisasidir: yigna - igna, yog'och - og'och, yirik - iri.

• 5) sinkopa hodisasiga binoan so‘z o‘rtasidagi va oxiridagi keng unlilar tor unlilar kabi talaffuz qilinadi va ayrim holatlarda tushib qoladi: traktor-traktir, direktor-direktir, generator-generatir kabi.
• 6) apakopa so‘z o‘zigidagi oxirgi unli yoki undoshning tushishi hodisasidir: do’st – do’s, xursand - xursan va hokazo.
• 7) sinerezis hodisasiga ko‘ra so‘z o‘rtasida bir joyda kelgan ikki unlining biri kuchsizlanadi va nutqda tushib qoladi, ikkinchi unli fonema esa cho‘ziq talaffuz qilinadi: maorif – mo:rif saodat – so:dat, qiroat – qiro:t, jamoat – jamo:t.
• 8) reduksiya so‘zning birinchi bo‘g‘inida biror unlining (odatda tor unlining) kuchsizlanib talaffuz qilinishidir. Masalan, bir, bil, til so‘zlari bir bo‘g‘inli bo‘lganligi va urg‘u shu so‘zdagi i unlisiga tushganligi tufayli bu so‘zlardagi i unlisi normal holda talaffuz qilinadi va normal holda eshitiladi.

• Lekin shu so‘zlaming oxiriga ikkinchi bir bo‘g‘in qo‘shilishi bilan, urg‘u ham ikkinchi bo‘g‘inga ko‘chadi. Natijada birinchi bo‘g‘indagi