Reja: Radioaktiv qatorlar va transuran elementlar Yadrolarning gamma nurlanishi. Gamma-o‘tishlar tavsifi. Tanlash qoidalar. Ichki konveksiya. Messbauer effekti va uning qo’llanilishi. Og’ir yadrolarning bo’linishi

Myossbauer effektiga kо‘ra yadro holatlarining о‘ta nozik strukturasini о‘rganishda kо‘llanilishi. Spektral chiziqlarning о‘ta nozik ajralishi atom qobiq elektronlarining yadro soxasida vujudga keltirgan magnit maydoni Ne10⁵ gs bilan yadro magnit momenti _ya ta’sirlashuviga kо‘ra bо‘ladi.
Elektron holatlar о‘rtasidagi energiya о‘tish energiyalari Ee_l1 eV bо‘lsa, nozik strukturaga mos keluvchi nisbiy energiya .
Bu energiya ajralishlarni optik spektroskopiya usuli bilan ham о‘rganish mumkin. Lekin yadro holatlariga mos keluvchi о‘ta nozik ajralish- lar, о‘tish energiyalarining (e_yad=10⁴-10⁵ eV) yuqori bо‘lishligi sababli nisbiy energiya bо‘lib, energiya о‘zgarish- lariga о‘ta sezgir bо‘lgan uslublar bо‘lishligini talab etadi. Bu talabga Myossbauer usuli tо‘la mos keladi.
⁵⁷Fe yadrosini kо‘rib chiqaylik. Yemirilish sxemasi 5-rasmda keltirilgan.
57So _ 7/2 T_1/2 = 270k.
0,137 5/2
0,014 3/2 T_1/2=10^-7 s.

0 1/2
⁵⁷Fe

5-rasm
Asosiy va birinchi о‘yg‘ongan holat spinlari 1/2^- va 3/2^- magnit kvant soniga kо‘ra asosiy holat m=+1/2; m=-1/2 birinchi о‘yg‘ongan holati esa tо‘rtta +3/2, +1/2, -3/2, -1/2 holatlarga ajraladi (6-rasm).
-3/2
_ -1/2
3/2 +1/2
+3/2
_ 1/2
1/2
-1/2
6-rasm
Magnit kvant soni tanlash qoidasiga kо‘ra (m=0, 1), ajralgan holatlar о‘rtasida oltita о‘tish bо‘lishi kerak. Tajribada о‘tishlarga mos keluvchi Myossbauer yutilish spektri olinadi (7-rasm).
N
94
88
82
80
-1,0 0 1,0 V, sm/s
7-rasm
Olingan tajriba natijalariga kо‘ra asosiy va о‘yg‘ongan holatlarga mos keluvchi о‘ta nozik ajralish energiyalari E lar hamda о‘rtacha elektron magnit maydoni kuchlanganligi Ne va о‘yg‘ongan holat magnit momenti -larni aniqlash mumkin.