Reja: Sanoat korxonalaridan chiqayotgan chiqindilarni iqlim o'zgarishiga ta'siri

---

Mavzu :Iqlim o'zgarishi muamolari va unga qarshi kurashish yo'llari
Reja:
1.
Sanoat korxonalaridan chiqayotgan chiqindilarni iqlim o'zgarishiga ta'siri
2. Issiqxona effektining kelib chiqish sabablari
3. Iqlim o'zgarishlariga kurashish uchun O'zbekistonda olib borilayotgan ishlar
Yer sayyorasida umumiy haroratning koʻtarilishi atrof muhitning, ayniqsa atmosfera
havosining zararlanganligini koʻrsatuvchi asosiy koʻrsatkichlardan biridir. Atmosfera havosi
tarkibida qator zararli moddalar miqdorining koʻpayishi nafaqat haroratning, balki
sayyoramizning barcha mintaqalarining iqlimi oʻzgarishiga olib kelmoqda.
Iqlimshunoslarning maʼlumotlariga koʻra, iqlim oʻzgarishining asosiy sababi yer yuzasidan
chiqadigan uzun toʻlqinli radiatsiyani yutib atmosferada issiqxona effekti hosil qilayotgan
gazlardir. Shu toifaga kiruvchi gazlar “Issiqxona gazlari” deb ataladi. Bu jarayonning mohiyati
quyidagicha: quyoshdan keladigan radiatsiyaning bir qismi (30 foiz) atmosfera tufayli bulutlar
orqali kosmosga qaytadi. 15 foiz atrofidagisi esa, atmosfera qatlamlarida yutiladi, qolgan
energiya atmosferadan oʻtib yer yuzasiga yetib keladi va uni isitadi.
Yer oʻz navbatida atmosfera orqali uzun toʻlqinli infraqizil nurlarni koinotga qaytaradi. Ushbu
nurlarning bir qismi koinotga chiqib ketish oʻrniga issiqxona gazlari tomonidan yutiladi va shu
asosda atmosfera meʼyoridan ortiq qiziydi va nihoyat yer iqlimiga taʼsir koʻrsatadigan
issiqxona qatlami hosil boʻladi. Issiqxona paydo qiladigan gazlarning atmosferada ortishi esa,
yuqorida qayd qilinganidek, insonlarning faoliyati bilan bogʻliq.XX-asrning 80-yillarida XIX-
asrning oxiriga qaraganda shimoliy yarim sharda o’rtacha harorat +0,6 C ga ko’tarilganligi
ma’lum. "Parnik effekti”. Bashoratlarga qaraganda asrimizning boshlarida sayyoramizdagi
o’rtacha harorat, yana +1,2 C ga ko’tarilishi mumkin. Yer yuzasining o’rtacha harorati esa +15
C hisoblanadi.
Karbonat angidrid miqdoriga bog’liq. Atmosferada freonlarning ortishi bilan bog’lab
tushuntirish mumkin. Bunday parnik effektining yaralishida IES ca AES larning xissasi katta.
1994-yilda Kioto bayonnomasi tuzildi. Bunda "Issiqlik gazlarini ishlab chiqarishni 10-yil ichida
5%ga kamaytirish to’g’risida” nizom qabul qilingan. Iqlim o’zgarishini o’rganish muammolari
Buyuk Britaniya olimlari zimmasidadir. Gollandiyadagi to’g’on buziladigan bo’lsa bu davlat
hududining 2/3 qismi suv ostida qoladi. Haroratning ko’tarilishida atmosferada karbonat
angidrid va freonlarning ko’payishi bilan bog’liq. Biroq Buyuk Britaniya olimlarining fikri
boshqacha. Sababi iqlim bundan bir necha o’n yillardan keyin bundanda sovib ketishi mumkin
ekan. Buning sababi – Atlantika okeanidan keladigan oqimlar yo’nalishinig o’zgarishi bilan
bog’liq.
Milliy Okeanografiya markazi olimlarining aniqlashicha bunga yana bir sabab Buyuk Britaniya
va SHimoliy Yevropani yuvib turuvchi Golfstrim iliq oqimining sustlashib borayotganligidadir.
Bu Atlantika okeanidagi 50–yillik kuzatuvlar natijasidir. Bu borada dastlabki ekspeditsiyalar
1957, 1981, 1992–yillarda amalga oshirilib, oqimlarning kuchi o’zgarganligi kuzatilgan .
1998–yilda esa oqimlarning tezligi pasayganligi aniqlangan. Rossiyalik ko’pgina olimlar ham
shu fikrda, ya’ni yer yuzasi "global isish” emas balki "global sovish” arafasida ekan.
Rus akademigi Yuriy Izrael ushbu vaziyatga quydagicha ta’rif beradi: –"ko’pgina mutaxassislar
yer yuzining o’rtacha harorati so’nggi 100–yil ichida +0,6C ga ko’tarilganligini ko’p gapirishadi,
bu haqda baxslashish qiyin. Biroq bu sayyoramizning taqdiri. Yerning iqlimi uning butun tarixi
davomida o’zgarib turgan. Yerda ko’p marotaba o’ta, sovib ketish va isib ketish jarayonlari
sodir bo’lgan”.
Bundan tashqari so’nggi 500 ming yil ichida 4 marta muzlash va isish jarayonlari yuz bergan.
Iqlim isimoqdami yoki sovimoqdami? – degan savol tug’iladi. Bunga javoban, global isish
davom etmoqda degan javobni berish mumkin.
Parnik effektiga oid fikr mulohazalar XX-asrning 60-70 yillarida bashorat qilingan edi. Bunga
ko’ra sayyoramiz iqlimi global ko’lamda o’zgarishi bashorat qilingan. Hisoblarga qaraganda
oxirgi 100-yillikda Yer yuzasi 0,6 C ga isigan. Agar parnik effekti hozirgi davrdagidek rivojlansa,
har o’n yilda harorat 0,5 C ga ortadi. Bu kutilmagan salbiy oqibatlar olib kelishi mumkin.
Aniqlangan ma’lumotlarga qaraganda, agar harorat 3–4 C ga ortsa, iqlim mintaqalarining
chegaralari yuzlab kilometr shimolga va janubga cho;zilishi mumkin. Antarktida, Grenlandiya
va Shimoliy muz okeanidagi muzliklar erib ketishi oqibatida dunyo okeani sathi 66 m ga
ko’tarilishi va 25% aholi yashab turgan sohillarni suv bosishi mumkin.
Iqlim o’zgarishlaridan rivojlanayotgan davlatlar aziyat chekmoqda. Yevropa va boshqa
qit’alarda o’rmon yong’inlari yuz bermoqda. 2000–yilda JARda 1.2 mln odam jabr ko’rgan.

---

Texas shtatinig "El-Paso” shahrida 1.5 odam yashaydi va suv oqadigan joylarda qattiq nazorat
o’rnatilgan. 1994-yilda Kioto bayonnnomasi tuzilgan. Bunda: issiqlik gazlarini chiqarishni 10-yil
ichida 5% ga kamaytirish to’g’risida bayonnnoma imzolangan. Gollandiyadagi damba buzilsa
mamlakatning 2/3 qismi suv ostida qoladi.
Keyingi yillarda sayyoramizda havoning o’rtacha harorati 0.4–0.6 C ga ko’tarilganligi natijasida
Arktika va Antarrktida muzliklari erib ayrim mintaqalarda, okean sathi ko’tarilishi va ayrim
mintaqalarda qurg’oqchilik va cho’llashish jarayonining kamayishi kabi global iqtisodiy va
ijtimoiy muammolarni yuzaga chiqarmoqda. 2050-yilga borib 2 barobar kamaytirish
rejalashtirilmoqda. AQSH 2050-yilgacha 60% ga qisqartirish rejalashtirilgan.
Sayyoramizdagi havoning global isishi oqibatida keying o’n yillikda 250 ming odam yashash
joyini tashlab ketishga majbur bo’ldi. Global isishdan va ekologik halokatlardaneng avvalo
bolalar azyat chekmoqda. Hattoki rivojlangan mamlakatlarda ham globalisishdan aholining
eng muhtoj va zaif qatlami zarar ko’radi. Bu haqida Bryusselda bo’lib o’tgan ekologik
konferensiyada ham ma’lum qilindi.
Tadqiqotlar natijalariga ko’ra, ushbu yuz yillik
so’ngida suv bilan ta’minlovchi Alp
muzliklarining 75%i va Tibet cho’qqilari eriydi. Tinch okeanidagi riflar, yo’lbarslar, katta
toshbaqalar, Amazonka, Ganga oqib o’tadigan Sundarbans milliy bog’idagi mango o’rmonlari,
Maldiv orollari tillog’ochlari–bularning barchasi suv ostida qoladi deb taxmin qilinmoqda.
Lekin BMT mutaxassislarinig fikricha, bir qancha mamlakatlarda iqlim yaxshilanadi. Bular
Rossiya, Kanada va Skandinaviya mamlakatlaridir. Gap bir qator o’zgarishlar haqida aynan
qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish keskin ko’tarlishi bo’yicha ketmoqda. Bu xulosalarga qarshi
chiqish qiyin, chunki xulosalar 29 mingdan ortiq ilmiy axborotlar tekshirilgandan so’ng bayon
qilingan. Bu axborotlarning 2/3 qismi esa sayyoramiz tobora isib borayotganligini
ko’rsatmoqda.
AQSH 2050-yilga borib atmosferaga chiqarilayotgan iflos gazlarni 60% ga qisqartirishni
rejalashtirmoqda.
Shu bilan birgalikda, atmosfera havosiga chiqarilayotgan issiqxona gazlari global isishga
sababchi boʻlib iqlim oʻzgarishlarini keltirib chiqarmoqda. Dunyo hamjamiyati, shu jumladan
mutaxassislar tomonidan bekorga bong urilmayapti. Dunyo miqyosida atmosfera havosiga
chiqarilayotgan tashlanmalar miqdori shu surʼatlarda ketsa, global isish va iqlim oʻzgarishlari
natijasi bashorat qilib boʻlmaydigan oqibatlarga olib kelishi mumkinligi taʼkidlanmoqda.Sanoat
rivojlanishi oqibatida atmosferaga chiqayotgan uglevodorod gazi miqdori yil sayin
ko‘paymoqda. Bu esa sayyoramizda “bug‘xona hodisasi“ni kuchaytirib, keskin iqlim
o‘zgarishlarini yuzaga keltiryapti. Oqibatda tabiiy ofatlar ko‘paymoqda. Dunyoning ko‘pgina
mintaqalarida tabiiy muvozanat buzilmoqda: ayrim joylarda yog‘ingarchilik odatdagidan ancha
ko‘p bo‘lsa, boshqa hududlarda qurg‘oqchilik avj olyapti. Joriy yilning o‘zida kuzatilgan “tabiiy
me’yorlarning buzilish” holatlari bunga yaqqol misol bo‘ladi. 2010 yil bahorida ba’zi Yevropa
davlatlarida kuchli suv toshqinlari ro‘y berdi, yoz esa juda issiq va quruq keldi.
Jahon meteorologiya tashkiloti rahbari Mishel Jarroning fikricha, sayyoramizda o‘rtacha
harorat 7 darajaga ko‘tarilsa, Yer yuzi hududining teng yarmi hayot uchun yaroqsiz bo‘lib
qoladi. Chunki ayrim unumdor yerlar cho‘llanishga yuz tutsa, ayrimlari suv ostida qoladi.
Iqlim o‘zgarishlari hayvonot olamiga ham katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Ornitologlarning
kuzatuvlariga qaraganda, global isish tufayli Hindistonda yashovchi uzundumli to‘tilar
shimoliy o‘lkalarga ko‘cha boshlagan. Olimlarning fikricha, ellik yildan keyin mintaqamizda
uzundumli to‘tilar qarg‘alarga nisbatan ko‘payar ekan.
Butun dunyoni xavotirga solayotgan global iqlim o‘zgarishining oqibatlari Yevropada yaqqol
sezilmoqda. Masalan, bahorda yoqqan tinimsiz yomg‘ir keltirib chiqargan toshqinlar bir necha
shaharni vayron qildi. May oyida havo harorati so‘nggi 250 yildagi eng yuqori ko‘rsatkichga
chiqdi. Buning oqibatida Italiya va Shveysariyadagi muzliklar maydoni keskin qisqara boshladi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, iqlim o‘zgarishi sababli tog‘larda o‘pirilishlar, daryo
o‘zanlarining o‘zgarishi, landshaftlarning buzilishi ro‘y bermoqda.
Osiyoda ham iqlim o‘zgarishining belgilari kuzatildi. Iyul-avgust oylarida Bangladesh va
Pokistonda yoqqan tinimsiz yomg‘ir oqibatida millionlab odamlar boshpanasiz qoldi.
Hisob-kitoblarga ko‘ra, har yili atmosferaga 100 million tonnadan ortiq uglevodorod chiqarilar
ekan. Shuning 74 foizi rivojlangan davlatlar hissasiga to‘g‘ri keladi. Olimlarning fikricha,
o‘rmon yong‘inlari oqibatida atmosferaga chiqayotgan karbonad kislotasi sanoat
chiqindilarining 50 foiziga teng ekan. Havoga ko‘tarilgan tutun atmosferaning yuqori
qatlamida kuyindi zarralarini ko‘paytiradi. Oqibatda, sayyoramizga Quyoshdan kelayotgan
issiqlik energiyasi qaytadan koinotga yoyilish o‘rniga, Yerning o‘zida qolib, “bug‘xona

---

hodisasi“ni keltirib chiqarmoqda.
Jahon hamjamiyati global isishga qarshi qator chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. 1997 yili
sayyoramizda iqlim o‘zgarishining oldini olishda hamkorlik maqsadida Kioto protokoli
imzolandi. 2005 yildan kuchga kirgan bu hujjat atmosferaga chiqarilayotgan zararli gazlar
miqdorini bosqichma-bosqich kamaytirib borishni ko‘zda tutadi. Lekin bu maqsadlarga
erishish oson bo‘lmayotir. Chunki zararli gazlarni kamaytirish uchun ularni chiqarayotgan
sanoat korxonalari faoliyatini to‘xtatishga to‘g‘ri keladi. Bu esa daromaddan voz kechish,
ishsizlik muammosini kuchaytirish, demakdir. Shu bois qator davlatlar Kioto protokoli
talablarini bajarish masalasiga sovuqqonlik bilan qaramoqda.
BMT tashabbusi bilan Meksikaning Kankun shahrida global isish muammolariga
bag‘ishlangan xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tganligi. sayyoramizda tabiiy muvozanatni tiklash
borasidagi ishlar to‘xtab qolmaganining isboti desak adashmaymiz. Unda 193 davlatdan 25
ming vakil qatnashmoqda. Konferensiyada tashvish bilan tilga olingan fikr shu bo‘ldiki,
dunyoda o‘rtacha harorat 2–3 foiz ko‘tarilgan va bu o‘ta tahlikali holdir. Anjuman
qatnashchilari barcha davlatlarni, birinchi navbatda, rivojlangan mamlakatlarni tabiiy
muvozanatni tiklash yo‘lida sarf-xarajatlardan chekinmaslikka da’vat qildi. Ularning fikricha,
rivojlangan mamlakatlar “uchinchi dunyo” davlatlariga yangi texnologiyalarni taqdim etishi,
ekologik toza ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirishi
maqsadga muvofiqdir
Bugun jahon hamjamiyati iqlim oʻzgarishini insoniyat oldida turgan eng jiddiy muammolardan
biri deb tan olmoqda. BMT Iqlim oʻzgarishi toʻgʻrisidagi doiraviy konvensiyasi uni hal etishning
ikkita asosiy yoʻnalishi belgiladi: atmosferaga issiqxona gazlari chiqarilishini kamaytirish
hamda kuzatilayotgan va kutilayotgan iqlim oʻzgarishlariga moslashish. Oʻz vaqtida choralar
qabul qilmaslik va atmosferada issiqxona gazlari miqdorini bundan keyin ham koʻpayishi
holatida mamlakatlar iqlim oʻzgarishi borasidagi harakatlar uchun katta mablagʻlarni
mobilizatsiya qilishlariga toʻgʻri keladi.
Iqlim oʻzgarishi bilan bogʻliq oʻsib borayotgan global tahdidlarga kompleks javob qaytarish
maqsadida Parij Bitimi qabul qilindi. Yangi kelishuvning asosiy qirralaridan biri rivojlangan
davlatlar bilan bir qatorda rivojlanayotgan davlatlar ham tashlanmalar miqdorini kamaytirish
majburiyatini olishi belgilab qoʻyilgan.
Kelishuvning asosiy maqsadi issiqxona gazlari tashlanmalarini sezilarli darajada kamaytirib,
sayyoramizda global isishni industrial rivojlanish davridagi oʻrtacha haroratga nisbatan Selsiy
shkalasi boʻyicha 1,5-2 gradus chegarasida ushlab turishga erishishdan iborat.
Mutaxassislarning fikrlariga koʻra, agar bu amalga oshirilmasa, sayyoramiz yildan yilga
koʻproq keskin iqlim oʻzgarishlariga duchor boʻladi. Hisob-kitoblariga koʻra, 2030-yilga kelib
atmosferaga chiqarilayotgan tashlanmalarning umumiy miqdori 55 gigatonnani tashkil etishi
ehtimoli bor. Haroratni Selsiy shkalasi boʻyicha 1,5-2 gradus chegarasida ushlab turish uchun
umumiy tashlanmalar miqdori 40 gigatonnadan ortiq boʻlmasligi kerak.
Taʼkidlash joiz, Parij Bitimi 2015-yil 12-dekabrda Parijda Iqlim oʻzgarishlari boʻyicha doiraviy
Konvensiya tomonlari konferensiyasining 21-sessiyasida qabul qilingan. 2016-yil 4-noyabrda
kuchga kirgan va 2020-yildan boshlab amalga oshirilmoqda. Bitim turli milliy sharoitlar
nuqtayi nazaridan adolatlilik prinsiplarini hamda umumiy, lekin tegishli imkoniyatlarni eʼtiborga
olib alohida javobgarlikni aks ettiradi.
Bitimning maqsadi BMT Iqlim oʻzgarishlari boʻyicha doiraviy Konvensiyani amalga oshirilishini
faollashtirish, global oʻrtacha haroratning industriallashtirishgacha (1750-y.) boʻlgan darajaga
nisbatan 2°S ga saqlab turish hamda haroratning 1,5°S gacha oʻsishini cheklashga harakat
qilishdan iborat. Bu 2050-yilga kelib issiqxona gazlari global ajratmalarini 40-70 foizga
kamaytirishni va 2100-yilga kelib uning 0 yoki manfiy koʻrsatkichga yetkazishni talab etadi.
2017-yil 19-aprelida BMTning Nyu-Yorkdagi Bosh qarorgohida Oʻzbekiston Parij Bitimini
imzoladi. Bitimni imzolash uchun BMT Iqlim oʻzgarishlari boʻyicha doiraviy Konvensiya
kotibiyatiga issiqxona gazlar tashlanmalaridagi milliy miqyosda belgilanadigan hissasini
kamaytirish toʻgʻrisida hujjat taqdim etildi. Mazkur bitim 2018-yili 3-oktyabrda ratifikatsiya
qilindi. 2030-yilgacha uzoq muddatli istiqbolda Oʻzbekiston Respublikasi iqlim oʻzgarishiga
qarshi kurash chora va harakatlarni kuchaytirishni – 2030-yilga kelib issiqxona gazlari
solishtirma tashlanmalarini 2010-yildagi darajaga nisbatan (yalpi ichki mahsulotga) yalpi ichki
mahsulot birligiga 10 foizga qisqartirishni moʻljallamoqda.
Mutaxassislarning fikriga koʻra, iqlim oʻzgarishi tufayli sodir boʻlishi mumkin boʻlgan oqibatlar
qatorida quyidagilarni koʻrsatish mumkin:
- hozirgi yuz yillikning oʻzida okeanlar sathi 1 m koʻtarilishi;

---

- SO2 konsentratsiyasi atmosfera havosida ortishi (1870-yildan beri uni miqdori 30 foiz ortdi);
- Yerning ustki qobigʻi harorati +0,7°S ga oʻzgargan ( soʻnggi yuz yil ichida).
- suv resurslari taqchilligining kuchayishi, shuningdek hududlarda ichimlik suvining
yetishmasligi hamda muzlik va qor qoplami kunlarining 7-10 kunga kamayib borishi,
qurgʻoqchilik takrorlanishining koʻpayishi (hozirgi davrda har 10 yilning 3 yilida).
- tabiiy ofatlarning ortishi – sellar, toshqinlarning tez-tez takrorlanishi (soʻnggi 40 yil ichida
tabiiy ofatdan boʻlgan zarar miqdori 10 marotabaga oshgan);
- oʻrtacha haroratning oshishi, yillik issiq davrlarning 10-15 kunga oʻsib borishi;
- yogʻingarchilikning yillik oʻrtacha darajasini mamlakatni butun hududi boʻylab pasayishi va
ularning hududlar, vaqt hamda miqdori boʻyicha notekis tarqalishi, haddan tashqari kuchli
yogʻingarchilikli va umuman yogʻingarchiliksiz kunlar sonining ortishi;
- qishloq xoʻjaligida yetishtirish uchun maqbul ekinlar tarkibi butunlay oʻzgarishi;
- yuqori darajadagi jaziramalar takrorlanishining oshishi, harorat rejimi kuchayishi natijasida
aholi salomatligi bilan bogʻliq muammolar koʻpayishi;
- oʻsimliklar va hayvonlarning aksariyat turlari yashaydigan areallarning qayta taqsimlanishi,
demak, ekologik jarayonlar, beriladigan mahsulotlar va bajariladigan funksiyalarning tubdan
oʻzgarishi;
- sahrolanish jarayonlarining kuchayishi, yaʼni, yashash va xoʻjalik yuritish mumkin boʻlgan
yerlarning kamayishi;
- iqtisodiyot sektorlari taʼsirining toʻliq qayta taqsimlanishi va oldindan aniq aytish qiyin
boʻlgan boshqa koʻpgina oqibatlar.
Iqlim oʻzgarishlarining oldini olish va unga moslashish uchun quyidagi chora-tadbirlarni
amalga oshirish talab etiladi:
Birinchidan, issiqxona gazlarini kamaytirish. Buning uchun birinchi navbatda ishlab chiqarish
korxonalari, IES va boshqa atmosferaga ifloslantiruvchi moddalar chiqaruvchi tashkilotlarda
ekologik toza texnologiyalarni joriy etish orqali atmosferaga tashlanayotgan issiqxona gazlari
miqdorini kamaytirish zarur.
Ikkinchidan, yoqilgʻilar sifatini yana-da yaxshilash hamda ekologik toza transport vositalarini
koʻpaytirish, shu jumladan keng jamoatchilik uchun qulay boʻlgan veloyoʻlakchalar tashkil
etish oʻz navbatida issiqxona gazlari miqdorini kamaytiradi.
Uchinchidan, koʻkalamzorlashtirish ishlarini amalga oshirish. Tabiiy drenaj hisoblangan koʻp
yillik daraxtlarning ekilishi hududdagi mikroiqlimni yumshatishga sabab boʻladi. Shuningdek,
Koʻkalamzorlashtirilgan hududlarni, ayniqsa shahar va avtomobil yoʻllari chetida yashil
hududlarni kengaytirish zararli moddalar miqdorini kamayishiga xizmat qiladi.
Toʻrtinchidan, suvdan oqilona foydalanish. Tomchilab sugʻorishni tashkil etish, suv
resurslaridan oqilona foydalanish ham oʻz navbatida iqlim oʻzgarishlariga moslashish uchun
xizmat qiladi.
Beshinchidan,
yashil
iqtisodiyotni
rivojlantirish,
yaʼni
chiqindisiz
texnologiyalar.
energiyatejamkor, resurstejamkor, chiqindisiz, kam chiqindili texnologiyalardan foydalanishni
joriy etish yoki boshqacharoq qilib aytganda mamlakatda yashil iqtisodiyotni joriy etish zarur.
Oltinchidan, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish. Quyosh, shamol
energiyalaridan foydalanish bilan birgalikda atom energetikasini rivojlantirish orqali
atmosferaga issiqxona gazlari chiqarilishini oldini olish orqali iqlim oʻzgarishlari oqibatlarini
maʼlum bir darajada kamaytirish mumkin.
Iqlim oʻzgarishlarining oqibatlarini barchamiz his qilib turibmiz. Xususan, mintaqamizga mos
boʻlmagan shamolning tezligi natijasida Buxoro viloyatida yuz bergan tabiiy ofat yoki bir qator
hududlarda sel kelishining ortishi bu albatta iqlim oʻzgarishlarining oqibatidir.
Soʻnggi yillarda mamlakatimizda atrof muhitni muhofaza qilish, aholi salomatligini saqlash,
ekologik xavfsizlikni taʼminlash ishlariga eʼtibor yana-da kuchaydi.
Yurtboshimiz yuksak minbarlardan ekologik muammolarni hal etish uchun saʼy-harakatlarni
birlashtirish zarurligini taʼkidlamoqdalar. Jahon hamjamiyatini buni qoʻllab-quvvatlamoqda.
Jumladan, Prezidentimiz tomonidan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida soʻzlagan
nutqida jahon hamjamiyatini, shu jumladan mintaqa mamlakatlarini ekologik masalalarda,
jumladan Orol dengizning qurishi bilan bogʻliq oqibatlarni bartaraf etishda xalqaro miqyosdagi
saʼy-harakatlarni faol birlashtirish zarurligini taʼkidlab oʻtdi. Bugungi kunda mazkur
masalalarda amaliy ishlarni barchamiz guvohi boʻlib turibmiz. Birgina misol sifatida BMT
shafeligi ostida Inson xavfsizligi boʻyicha koʻpsherikli Trast fondining tashkil etilishi yoki
mustaqillikning 27 yili davomida Orolning qurigan tubida 400 ming gektarda oʻrmonzor tashkil

---

etilgan boʻlsa, soʻnggi ikki yilda qariyb 1200 ming gektarga saksovul va bosh choʻl oʻsimliklari
urugʻlari sepilganligi va koʻchatlari ekilganligini keltirish mumkin.
Davlatimiz rahbarining “2019-2030-yillar davrida Oʻzbekiston Respublikasining “yashil”
iqtisodiyotga oʻtish strategiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi qarori, 2017-2021-yillarda
Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar
strategiyasini “Ilm, maʼrifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid
Davlat dasturining bir qator bandlarida atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik holatni
yaxshilashga eʼtiborni kuchaytirish masalalari belgilanganligi iqlim oʻzgarishlarining oldini
olish va unga moslashish uchun xizmat qiladi.
Muxtasar qilib aytganda, global tusdagi ekologik muammoni bir yoki ikki davlatning saʼy-
harakati bilan bartaraf etib boʻlmaydi. Bunga barcha davlatlar hamjihatlikda ekologik
muammoni bartaraf etish uchun kurashish talab etiladi. Kelgusi avlodlar uchun musaffo
osmon, goʻzal tabiat va uning bebaho neʼmatlarini bekamu koʻst holda yetkazish
barchamizning umuminsoniy burchimiz ekanligini unutmasligimiz lozim.