Reja: Sinxron motorning tuzilishi

Misol 13.1. Kuchlanishi 6,3 kV bo‘lgan o‘zgaruvchan tok tarmog‘iga yuklanish quvvati 1500kV·A, quvvat koeffitsienti = 0,7 bo‘lgan istemolchi ulangan. tarmoq quvvat koeffitsientini = 0,95 ( = 0,31) oshirish maqsadida o‘rnatiladigan sinxron kompensatori quvvatini aniqlang. Qo‘shimcha, kompensator o‘rnatil­gunga qadar va o‘rnatilgandan keyin tarmoq yuklanishi tokini aniqlang.
Echish. SK o‘rnatilgunga qadar tarmoq reaktiv quvvati kV∙Ar, tarmoq yuklanish toki
A;
Shu tokning aktiv tashkil etuvchisi
A.
SK ulangandan so‘ng reaktiv quvvat kamaydi
kV∙Ar.
Shunday qilib, qurilmaning quvvat koeffitsientini = 0,7 qiymatidan = 0,95 gacha oshirish uchun quvvati
kV∙Ar
bo‘lgan SK kiritish zarur bo‘ladi bunda, tarmoq tokining aktiv tashkil etuvchisi ( = 97 A) o‘zgarmaydi, reaktiv tashkil etuvchisi esa quyidagiga teng bo‘ladi
A.
Demak, SK ulangandan so‘ng tarmoqdagi tok quyidagicha bo‘ladi
A.
Aksariyat, quvvat koeffitsientini 0,92-0,95 gacha oshiriladi, chunki cosφ=1,0 gacha o‘zgartirishdan olingan iqtisod (foyda), sinxron kompensato­rquvvatini oshirish uchun xarajatlarni qoplamaydi. Agar, ko‘rilayotgan misolda quvvat koeffitsientini birgacha oshirish zaruligi bo‘lganda edi, u holda sinxron kompen­satori quvvati 1050 kV∙Ar, ya’ni xarajatlar = 0,95 dagi xarajatlarga nisbatan taxminan ikki marta ko‘proq bo‘lar edi.
Sinxron kompensatorlar – bu katta quvvatli elektr mashinalaridir: 10 dan 160 ming. kV∙A gacha. Ularni, aksariyat, vali gorizontal joylashtirib yasaladi, kuchlanishi 6,6 dan 16 kV.gacha, chastotasi 50 Gs. SK rotorining qutblari soni = 6 i 8, bu esa rotor aylanilar sonining 1000 va 750 ay/min. ga mos keladi. Xozirgi zamon SKlarida asinxron ishga tushirish qabul qilingan, shu sababli SK rotori ishga tushirish chulg‘ami bilan ta’min­langan.
Kompensator vali aylanma momentni boshqa mexanizmga uzatmaydi, shu sababli uning loyihasida faqat rotor tortish kuchi va magnit tortilish kuchini e’tiborga olinadi. Natijada, SK vali sinxron motor valiga nisbatan kichik kesim yuzaga ega. Bu ko‘rsatkich SKning tashqi o‘lchamlari (gabariti)ni kamaytirish imkonini beradi. SK vali ulanish qismi bo‘lmaganligi sababli, SKga vodorodli sovutkich ishlatish maqsadida, nisbatan oson germe­tizizatsiya qilish mumkin.
SKning muxim tavsiflaridan biri, uning asosiy parametr­larini aniqlovchi V-simon tavsifidir: stator va qo‘zg‘otish chul­g‘am­lari toklarining qiymatlari. Bu tavsiflar sinxron motorning yu.i. rejimidagi ( = 0) V-simon tavsifidan farq qilmay­di. Bu tavsiflar tarmoqning xar hil kuchlanishlari uchun quriladi.
Sinxron kompensator aktiv yuklanishsiz (elektromagnit quvvati ) va burchak da ishlaydi, bu esa SKning katta o‘ta yuklanuvchanlik xususiyatini oshiradi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Ф.М. Лоскутов Расчеты по металлургии тяжелых металлов- Москва – 1963
   
2. 
   A.V. Tarasov, N.I.Utkin “Umumiy metallurgiya” Moskva
   
3. 
   Yusupxodjayev A.A, Xudoyarov S.R Valiyev X.R, Aribjanova D.E “Rangli va qora metallarni ishlab chiqarish”Hasanov A.S., Sanaqulov Q.S., Yusupxodjaev A.A. Rangli metallar metallurgiyasi. – T.: FAN
   
4. 
   Yusupxodjayev A.A, “Og’ir rangli metallar metallurgiyasi” fanidan ma’ruzalar matni. T.ToshDU-2000
   
5. 
   Ф.М. Лоскутов Расчеты по металлургии тяжелых металлов- Москва – 1963
   
6. 
   A.V. Tarasov, N.I.Utkin “Umumiy metallurgiya” Moskva
   
7. 
   Yusupxodjayev A.A, Xudoyarov S.R Valiyev X.R, Aribjanova D.E “Rangli va qora metallarni ishlab chiqarish”