Reja: Statistik axborotlarni qayta ishlash
Download 67.99 Kb.
|
Xushnudbek Navro\'zov Mustaqil ish Algoritmdan
|
Mavzu: Statistik axborotlarni qayta ishlashda prognoz masalalarida dinamik dasturlash usullari Reja: Statistik axborotlarni qayta ishlash Dinamik dasturlash. Prognozlash 1. "Statistika (lotincha: status — "vaziyat") maʼlumot yigʻish, tartiblash, tahlillash, sharhlash va koʻrsatishga bagʻishlangan matematika sohasidir. Bunga statistik tadqiqot va tajriba rejalashtirish ham kiradi. Statistika (lot. ctatus — boylik, davlat) — 1) turli hodisalar va jarayonlarni miqdoriy hisoblash, maʼlumotlarni qayta ishlash va tahlil qilish yoʻli bilan ijtimoiy hayotning umumiy qonuniyatlarini oʻrganadigan ijtimoiy fanlar tarmogʻi. Tor maʼnoda Statistika bironbir hodisa yoki jarayon toʻgʻrisidagi jamlanma maʼlumotlar (koʻrsatkichlar) majmui (toʻplami)ni bildiradi. Statistik murakkab va sertarmoq fanlar majmuidan iborat boʻlib, ijtimoiy hayotning xilmaxil hodisalarini oʻrganadi va tahlil etadi. Statistikaning asosiy boʻlimlari: Statistikaning umumiy nazariyasi — miqdoriy taxlilning umumiy tamoyillari va usullarini oʻrganadi; iqtisodiy Statistika — xalq xoʻjaligi koʻrsatkichlari tizimini, uning tarkibini, nisbatlarini, sektorlararo, tarmoqlararo aloqalar va boshqalarni oʻrganadi (qarang Iktisodiy statistika); iqtisodiyot tarmoqlari Statistikasi — sanoat, qishloq xoʻjaligi., qurilish, transport, aloqa Statistikasiga boʻlinadi; demografik Statistika, mehnat, aholi bandligi Statistikasi; ijtimoiy Statistika — aholi turmush tarzini tavsiflaydigan koʻrsatkichlar tizimini va ijtimoiy hayotning turli masalalarini oʻrganadi va h.k. Ularning asosiy vazifasi xalq xoʻjaligi tarmoqlaridagi, jamiyat hayotining ayrim sohalaridagi ijtimoiyiqtisodiy jarayonlarni tavsiflaydigan koʻrsatkichlar tizimini oʻrganish va ishonchli, ilmiy asoslangan maʼlumotlarni aks ettirishdan iborat. Bu vazifalarni bajarish uchun Statistika fanida yalpi statistik kuzatish, hodisalarning oʻziga xos tomonlari, xususiyatlari va ular oʻrtasidagi aloqalarni aks ettiradigan koʻrsatkichlar tizimlari, statistik guruhlash natijalari boʻlgan yigʻma va kombinatsiyalashgan jadvallar kabi vositausullar ishlab chiqilgan va amaliyotda qoʻllaniladi. Statistikada oʻrtacha miqdorlar va indekslar kabi umumlashtiruvchi tavsiflar muhim rol oʻynaydi. Statistika usullari qoʻllaniladigan bir qator sohalar va shunga mos holda tibbiyot, sud, geol., sport va boshqa Statistika tarmoklari bor. Mat. va statistik tadqiqotlarning tutash joyida paydo boʻlgan matematik statistika Statistika fanining alogʻida boʻlimini tashkil etadi. Matematik Statistika statistik tadqiqotlarda statistik maʼlumotlarni toʻplash, ularni tizimga solish, ishlash hamda ulardan ilmiy va amaliy xulosalar chiqarish usullarini oʻrganadi" "Axborot uzatish uchun mo‘ljallangan har qanday fizik jarayonning vaqt bo‘yicha o‘zgarishi signal deb ataladi. Signallarga misol sifatida inson nutqi (tovushi), Morze kodi, telefon simlaridagi kuchlanish, radio yoki televideniye uzatkichlarida hosil bo‘ladigan elektromagnit maydon, optik toladagi yorug‘likning o‘zgarishi kabilarni keltirish mumkin. Signal – bu moddiy ma’lumot tashuvchi. Radioelektronikada signal fizik jixatdan elektromagnit kattaliklar orkali ifodalaniladi, masalan, kuchlanish, tok, elektr maydon karshiligi. Signal uchun uni vakt bilan ifodalovchi fizik kattalikning uzgarishi xarakterli. SHuning uchun signalning tabiiy matematik modeli – bu S(t) vakt funksiyasi. S(t) ning ulchami mos fizik kattalik ulchami bilan aniklanadi. Odatda signal spektri deb nomlanadigan Ф(ω) chastota funksiyasi ishlatiladi. Vakt spektri va funksiyasi bitta signalni ifodalaydi, bundan kelib chikadiki, ular uzaro alokador. S(t) vakt funksiyasini anik deb xisoblab spektr tushunchasi nima ekanligini kurib chikamiz. Signallar bir necha ko‘rsatkichlari asosida bir necha turlarga bo‘linadi: uzluksiz (analog); vaqt bo‘yicha diskret; sath bo‘yicha diskret; ham vaqt ham sath bo‘yicha disrket; tasodifiy va determinant. Vaqt va sath bo‘yicha uzluksiz signallar vaqt bo‘yicha chegaralangan yoki chegaralanmagan bo‘lib, sathi ma’lum bir oraliqdagi qiymatlarni qabul qiladi“ "Shovqin va shovqin ta’siridagi raqamli signal Axborot tashuvchi hamma signallar tasodifiy signallar hisoblqanday axborot tashish (eltish) imkoniyatiga ega emas. U go‘yoki hech bir yozuvi yoki belgisi bo‘lmagan oq qog‘oz kabidir. Determinant signallarni aloqa kanali orqali uzatmasdan qabullash tomonida shakllantirish mumkin. Analog signallarni raqamli signallarga almashtirish ko‘p hollarda bir qator afzalliklarga ega bo‘lib, bular qatoriga ularni uzatish, xotirada saqlash, ishlov berish kabi jarayonlar kiradi. Analog signallarni raqamli signallarga almashtirish uni vaqt bo‘yicha diskretlash va sath bo‘yicha kvantlash – kvantlangan sath qiymatlarini unga eng yaqin bo‘lgan sath qiymati bilan almashtirish va sath qiymatini belgilovchi raqamni elementar signallar orqali kodlash natijasida amalga oshiriladi. Analog signalni raqamli signalga almashtirish – analog raqam almashtirish (ARA) qurilmasida amalga oshiriladi." 2. "Dinamik dasturlash" tushunchasi birinchi marta 1940 yillarda Richard Bellman tomonidan muammoning yechimini topish jarayonini tasvirlash uchun ishlatilgan bo'lib, unda bitta muammoga javobni undan oldin paydo bo'lgan boshqa muammoni hal qilganidan so'ng olish mumkin. Shunday qilib, amerikalik matematik va matematik va kompyuter muhandisligi sohasidagi yetakchi mutaxassislardan biri Richard Ernst Bellman dinamik dasturlash asoschisi bo'ldi. Keyinchalik konseptsiyaning ta'rifi yakunlandi va Bellmanning o'zi tomonidan zamonaviy ko'rinishga keltirildi. "Dasturlash" so'zi "dinamik dasturlash" kontekstida dasturlashning klassik tushunchasi (dasturlash tilida yozish kodi) bilan deyarli hech qanday aloqasi yo'q. "Dasturlash" so'zi "optimallashtirish" so'zi bilan sinonim bo'lgan "matematik dasturlash" iborasi bilan bir xil ma'noga ega. "Dinamik dasturlash (program malash) — matematikaning koʻp bosqichli eng maqbul (optimal) boshqarishga oid masalalar nazariyasi va ularni yechish usullarini oʻrganuvchi boʻlimi. Bu yerda dasturlash (programmalash) tushunchasi "rejalashtirish", "qaror qabul qilish", yaʼni "bir qarorga kelish" maʼnolarida ham qoʻllaniladi. Bu prinsip Dinamik dasturning asosiy masalasini oxiridan boshlab yechishga imkon beradi. Dinamik dastur chekli bosqichli jarayonlardan tashqari, uzluksiz davom etadigan jarayonlar uchun ham ishlab chiqilgan. U texnika, kosmik parvozlar, xalq xoʻjaligini rejalashtirishning turli masalalarida eng maqbul yechimlar topishga imkon beradi. Dinamik dastur usuli elektron hisoblash mashinalari, kompyuterlar yordamida tatbiq qilinadi.“ Shuning uchun dasturlar muammoning yechimini topish uchun maqbul harakatlar ketma-ketligi sifatida ishlatiladi. Umuman olganda, yangi boshlanuvchilar uchun dinamik dasturlash tushunchasining norasmiy ta'rifi quyidagicha ko'rinishi mumkin: Dinamik dasturlash bu ma'lum bir xususiyatga ega bo'lgan kombinatorika, optimallashtirish va boshqa muammolarni (subkastrlarning qo'shma optimalligi xususiyati) ba'zi muammolarini hal qilishga imkon beradigan usul yoki uslubdir 3. Prognozlashning asosiy bosqichlari va prognoz turlari Prognozni qurish va u bilan bog'liq qurilish va ehtimollik-statistik modelni eksperimental tekshirish (tekshirish) odatda ikki turdagi ma'lumotlardan bir vaqtning o'zida foydalanishga asoslanadi: - a priori ma'lumotlar qoida tariqasida ma'lum nazariy qonunlar, cheklovlar, gipotezalar ko'rinishida taqdim etilgan tahlil qilinayotgan hodisaning tabiati va mazmunli mohiyati haqida; - manba statistikasi tahlil qilinayotgan hodisa yoki tizimning ishlash jarayoni va natijalarini tavsiflovchi. Prognozlashning quyidagi asosiy bosqichlarini ajratish mumkin. 1-bosqich(sahnalashtirilgan) bashorat qilishning yakuniy qo'llaniladigan maqsadlarini aniqlashni o'z ichiga oladi; omillar va ko'rsatkichlar (o'zgaruvchilar) to'plami, bizni qiziqtiradigan munosabatlarning tavsifi; bu omillar va ko'rsatkichlarning roli - ularning qaysi biri aniq vazifa doirasida ko'rib chiqilishi mumkin kiritish(ya'ni, to'liq yoki qisman tartibga solingan yoki hech bo'lmaganda osongina ro'yxatga olinadigan va bashorat qilinadigan; bunday omillar semantik yukni ko'taradi. tushuntirish modelda) va qaysi hafta oxiri(bu omillarni to'g'ridan-to'g'ri taxmin qilish odatda qiyin; ularning qiymatlari modellashtirilgan tizimning ishlashi jarayonida shakllanadi va omillarning o'zi semantik yukni ko'taradi. tushuntirib berdi). 2-bosqich (a priori, premodel) o'rganilayotgan jarayon yoki hodisaning mazmun mohiyatini tahlil qilish, ushbu hodisa haqida mavjud apriori ma'lumotlarni bir qator farazlar va dastlabki taxminlar shaklida shakllantirish va rasmiylashtirishdan iborat (ikkinchisi nazariy dalillar bilan tasdiqlanishi kerak). o'rganilayotgan hodisaning mexanizmi yoki iloji bo'lsa, eksperimental tekshirish haqida). 3-bosqich (axborot va statistik) zarur statistik ma'lumotlarni yig'ishdir, ya'ni. simulyatsiya qilingan tizim faoliyatining turli vaqtlarida va (yoki) fazoviy davrlarida tahlilga jalb qilingan omillar va ko'rsatkichlarning qiymatlarini ro'yxatdan o'tkazish. 4-bosqich (model spetsifikatsiyasi) bizni qiziqtirgan kirish va chiqish o'zgaruvchilarini bog'laydigan model munosabatlarining umumiy shaklining bevosita hosilasini (2-bosqichda qabul qilingan gipotezalar va dastlabki taxminlar asosida) o'z ichiga oladi. haqida gapirganda umumiy ko'rinish model munosabatlari, biz ushbu bosqichda faqat modelning tuzilishi, uning ramziy analitik yozuvi aniqlanadi, unda ma'lum raqamli qiymatlar bilan bir qatorda (asosan dastlabki statistik ma'lumotlar bilan ifodalanadi) miqdorlar bo'lishini nazarda tutamiz. ularning mazmunli ma'nosi aniqlangan va raqamli qiymatlar - yo'q (ular odatda model parametrlari deb ataladi, ularning noma'lum qiymatlari statistik baholanadi). 5-bosqich (identifikatsiyani o'rganish va modelni aniqlash) uning noma'lum parametrlarining qiymatlarini bizda mavjud bo'lgan dastlabki statistik ma'lumotlarga "sozlash" uchun modelning statistik tahlilini o'tkazishdan iborat. 6-bosqich (modelni tekshirish) namunaviy xulosalar, baholar, oqibatlar va xulosalarni voqelik bilan solishtirish uchun turli protseduralardan foydalanishdan iborat. Bu bosqich modelning aniqligi va adekvatligini statistik tahlil qilish bosqichi debham ataladi. Agar ushbu bosqich natijalari pessimistik bo'lsa, 4-bosqichga, ba'zan esa 1-bosqichga qaytish kerak bo'ladi.Agar modelni tekshirish bosqichi ijobiy natijalarni bersa, u holda modeldan yuqoridagilarga muvofiq prognozni qurish uchun bevosita foydalanish mumkin. Download 67.99 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|