Reja: tuproqlar sifati va unumdorligi. Oziq-ovqat xavfsizligi haqida. Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash

3) Oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash.
Barqaror rivojlanishning 2-maqsadi (SDG 2 yoki Global Goal 2) "ochlikni bartaraf etish“ ga erishishga qaratilgan. Bu Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan 2015-yilda belgilangan Barqaror rivojlanishning 17 maqsadlaridan biridir. Maqsadning mohiyati, "Ochlikni tugatish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash va oziqlanishni yaxshilash hamda qishloq xo‘jaligining barqaror rivojlanishiga ko‘maklashish[1][2]“. BRM 2 oziq-ovqat xavfsizligi, ovqatlanish, qishloqni oʻzgartirish va barqaror qishloq xoʻjaligi oʻrtasidagi murakkab oʻzaro bogʻliqlikni taminlaydi[3]. Birlashgan Millatlar Tashkilotining maʼlumotlariga koʻra, bugungi kunda 690 millionga yaqin odam och qolmoqda, bu dunyo aholisining 10 foizidan bir oz kamroq qismini tashkil qiladi[4]. Har toʻqqiz kishidan biri har kecha och holda uyquga ketadi, shu jumladan Janubiy Sudan, Somali, Yaman va Nigeriyada 20 million kishi ocharchilik xavfi ostida[5].
BRM 2 natijalarini oʻlchash uchun sakkizta maqsad va 14 koʻrsatkichdan tashkil topgan[6]. Uning beshta maqsadlari quyidagilardan iborat:
ochlikka barham berish va oziq-ovqatdan foydalanish imkoniyatini yaxshilash;
toʻyib ovqatlanmaslikning barcha shakllarini tugatish;
qishloq xoʻjaligi hosildorligi, barqaror oziq-ovqat ishlab chiqarish tizimlari va barqaror qishloq xoʻjaligi amaliyotlarini ta'minlash;
urug'lar, madaniy o'simliklar, qishloq xo'jaligi va xonaki hayvonlarning genetik xilma-xilligini ta'minlash;
investitsiyalar, tadqiqot va texnologiyalar.
Maqsadlarga erishishning uchta asosiy vositasi quyidagilardan iborat: jahon qishloq xoʻjaligi bozorlari va oziq-ovqat tovarlari bozorlari va ularning hosilalaridagi savdo cheklovlari va buzilishlarni bartaraf etish[6].
Kam ovqatlanish darajasi oʻnlab yillar davomida pasayishi kuzatilayotgan edi, lekin 2015-yildan beri bu jarayon yana koʻpayib bormoqda[7]. Bu, asosan, oziq-ovqat tizimlaridagi turli stresslar oqibatida kelib chiqmoqda, jumladan; iqlim shoklari, chigirtka inqirozi va COVID-19 pandemiyasi asosiy sabablaridir. Ushbu tahdidlar bilvosita xarid qobiliyatini va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va tarqatish imkoniyatlarini pasaytiradi, bu esa aholining eng zaif qatlamlariga taʼsir qiladi va bundan tashqari, ularning oziq-ovqatdan foydalanish imkoniyatini pasaytiradi[8]. 2020-yilda 142 milliongacha odam COVID-19 pandemiyasi natijasida toʻyib ovqatlanmaslikdan aziyat chekdi[9]. Bolalarning ulgʻayishi va halok boʻlish statistikasi pandemiya bilan yomonlashishi mumkin[10]. Bundan tashqari, COVID-19 pandemiyasi „iqtisodiy oʻsish ssenariysiga qarab 2020-yil oxiriga kelib dunyoda toʻyib ovqatlanmaydiganlar umumiy soni 83 dan 132 milliongacha oʻsishi mumkin[11].“
2030-yilga borib ocharchilikni yo‘qotish maqsadiga erishish amrimahol. "Ochlik va oziq-ovqat xavfsizligining kuchayishi belgilari dunyo ochliksiz dunyo yo'lida "hech kimni ortda qoldirmaslikni" ta'minlash uchun hali ko'p ish qilish kerakligi haqida ogoh bo'lish zarur [12]." 2030-yilga kelib Afrikada toʻyib ovqatlanmaslik tugamasligi ehtimoldan yiroq emas [13][14].
Chora-tadbirlar
Keniyalik tibbiyot xodimi yosh keniyalik bolaning toʻyib ovqatlanmasligini aniqlash uchun uning vaznini oʻlchamoqda
2015-yil sentabr oyida Bosh Assambleya 17 ta Barqaror rivojlanish maqsadlarini (SDG) o‘z ichiga olgan 2030-yilgacha Barqaror rivojlanish kun tartibini qabul qildi. „Hech kimni ortda qoldirmaslik“ tamoyiliga asoslanib, yangi Kun tartibi barcha uchun barqaror rivojlanishga erishishga yaxlit yondashuvga urg‘u beradi[15]. 2019-yil sentabr oyida davlat va hukumat rahbarlari SDG sammitida 2030-yilgacha Barqaror rivojlanish kun tartibini amalga oshirish boʻyicha majburiyatlarini yangilash uchun yigʻilishdi. Ushbu tadbir davomida ular 2030-yilgi kun tartibini amalga oshirishning dastlabki toʻrt yili katta yutuqlarni oʻz ichiga olganini, ammo umuman olganda, dunyo BRM ni amalga oshirish yoʻlida emasligini tan oldilar[16]. Aynan oʻsha paytda „harakat oʻn yilligi“ va „barqaror rivojlanish uchun yetkazib berish“ boshlandi va manfaatdor tomonlardan jarayonni va amalga oshirish saʼy-harakatlarini tezlashtirishni talab qildi[15].
BRM 2 2030-yilga kelib toʻyib ovqatlanmaslik va ochlikning barcha shakllariga barham berishni va yil davomida hamma, ayniqsa bolalarni yetarli miqdorda oziq-ovqat bilan taʼminlashni maqsad qilgan. Dunyo boʻylab taxminan 155 million bolaga taʼsir koʻrsatadigan surunkali toʻyib ovqatlanmaslik, bolalarning miyasi va jismoniy rivojlanishini toʻxtatadi va ularda oʻlim, kasallik va katta yoshda muvaffaqiyatga erisha olmaslik kabi xavflarni keltirib chiqaradi[17].
2017-yil holatiga koʻra, BMTga aʼzo 202 davlatdan faqat 26 tasi toʻyib ovqatlanmaslik va toʻyib ovqatlanmaslikni bartaraf etish boʻyicha BRM maqsadiga erishish yoʻlida edi, 20 foizi esa hech qanday muvaffaqiyatga erisha olmadi va qariyb 70 foizida ularning taraqqiyotini aniqlash uchun maʼlumotlar yoʻq yoki yetarli emas[17]. Bugungi kunda ishlab chiqarilgan oziq-ovqat har birimizni boqish uchun yetarli darajada emas. FAO maʼlumotlariga koʻra, deyarli 690 million odam surunkali ravishda toʻyib ovqatlanmaydi. Bu raqam soʻnggi yigirma yil ichida tez iqtisodiy oʻsish va qishloq xoʻjaligi mahsuldorligi oshishi tufayli deyarli yarmiga kamaydi[18].
Notoʻgʻri ovqatlanish va haddan tashqari ochlik barqaror rivojlanish yoʻlidagi hal qiluvchi toʻsiqdir. Ikkalasi ham odamlar qochib qutula olmaydigan tuzoq yaratadilar. Och odamlar unumdorligi past va kasalliklarga moyilligi kuchli boʻladi. Buning natijasida, ular oʻz hayotlarini yaxshilay olmaydilar.
BRM 2 dunyo aholisini saqlab qolish va hech kim hech qachon ochlikdan aziyat chekmasligiga ishonch hosil qilishning asosiy yoʻllarini qidiradi. Bu zamonaviy texnologiyalar va adolatli taqsimlash tizimlari bilan barqaror qishloq xoʻjaligini rivojlantirish orqali amalga oshirilishi kerak[19]. Qishloq xoʻjaligidagi innovatsiyalar oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni koʻpaytirishni va keyinchalik oziq-ovqat yoʻqotilishi va oziq-ovqat chiqindilarini kamaytirishni taʼminlashga qaratilgan.