Reja: Uch ming yildan ziyod tarixga EGA Buxoro

KO'HNA VA BOQIY BUXORO
REJA:

1. 
   Uch ming yildan ziyod tarixga ega Buxoro
   
2. 
   Buxoroning ko`hnaligidan darak berguvchi me’moriy yodgorliklar
   
3. 
   “Ko`hna va boqiy buxoro” panoramasida aks ettirilgan tarixiy obidalar
   

Uch ming yildan ziyod tarixga ega Buxoro jahon tamadduniga beqiyos hissa qo`shgan shaharlardan biri. Qadimdan ilmu ma’rifat, madaniyat maskani bo`lgan bu go`sha ta’rifi butun olamga yoyilgan.

Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, Yurtboshimiz rahnamoligida milliy qadriyatlarni tiklash va rivojlantirish, madaniy merosni, ayniqsa tarixiy-memoriy obidalarni asrash, ularni kelgusi nasllarga yetkazish borasida katta ishlar amalga oshirildi. Masjidi Kalon, Chorbakr, Ark qal’asi kabi qator asori atiqalar ta’mirlanib, asl qiyofasiga keltirildi. Bevosita Prezident I.Karimov tashabbuslari bilan tasavvuf namoyandalari, Naqshbandiya tariqati asoschilari Abdulxoliq G`ijduvoniy, Bahouddin Naqshband ziyoratgohlari obod etildi.
Ayniqsa, Buxoro madaniy markazi bunyodkorlik ishlari doirasida alohida o`rin egallaydi. Prezidentimiz tashabbusi va g`oyasi asosida barpo etilgan 107 gektardan iborat madaniy markaz yirik inshootlar – 700 o`rinli viloyat musiqali drama teatri, 2000 tomoshabinga mo`ljallangan amfiteatr, ular o`rtasida esa “Ko`hna va boqiy Buxoro” monumentidan iborat.
Madaniy markaz turli burchaklaridan boshlangan yo`laklar balandligi 18 metrli “Ko`hna va boqiy Buxoro” monumentiga kelib tutashadi. Monumentni taniqli haykaltarosh, O`zbekiston san’at arbobi Ilhom Jabborov ishlagan.
Obida zinapoyalari orqali ko`tarilganda, diqqatingizni monument tevaragida zarhal koshinlar tortadi. Unda Buxoroning tuprog`i oltinga teng, degan ma’no mujassam. Chunki Buxoro azaldan oltin makoni bo`lgan. Asl va toza oltin konlari, yombilar shu yerdan topilgan. Ayni chog`da monumentda nafaqat Buxoroning oltin zamini oldida, balki Buxoroni sharif shaharga aylantirgan uning fidoyi, mehnatkash odamlari oldida bosh egish kerak degan g`oya ifoda etilgan. Bu zamin kishilari ezgu ishlari bilan tilga tushganlar. Buyuk olim Abu Ali ibn Sino, tarixchi olim Narshaxiy, islom dini ravnaqi va madaniyatiga beqiyos hissa qo`shgan Imom Buxoriy, tariqat allomalari Abdulxoliq G`ijduvoniy, Bahouddin Naqshband, Xoja Orif Regariy, Xoja Mahmud Anjir Fag`naviy kabilar, shuningdek, millatimiz adabiyoti, madaniyati taraqqiyotida munosib iz qoldirgan Ahmad Donish, Sadriddin Ayniy, Abdurauf Fitrat, Fayzulla Xo`jayev, xalqimizning boshqa asl farzandlari yetishib chiqqan. Ularning nomlari obidada zarhal harflarda naqshlangan. Bu bitiklar yuqorisida “Ilm o`rganmoq har bir musulmon erkak va ayol uchun farzdir” degan hadis o`zbek, arab va ingliz tillarida yozilgan. Ajdodlarimiz va ularning bugungi vorislari bu da’vatni hayot mazmuniga aylantirishgan. Buxoroning dunyoda ilm-ma’rifat maskani sifatida shuhrat qozongani bejiz emas.
Xuddi shu yerda Buxoroning ko`hnaligidan darak berguvchi me’moriy yodgorliklari –Mag`oki Attor, Ismoil Somoniy, Chorbakr, Minorai Kalon, Ark qal’asi, Labihovuz, Chorminor, Bahouddin Naqshband maqbarasi boshqa qator obidalari tasviri toshda muhrlangan. “Dil va yoru, dast ba kor”—ulug` pir Bahouddin Naqshbandning monumentga bitilgan bu hikmati donishmand ajdodlarimizning qoldirgan ulkan ma’naviy merosning o`ziga xos namunasi sifatida ko`zga tashlanish barobarida bugungi avlodni mazkur da’vatga amal qilishga chaqiradi.
Eskizlari bevosita Prezidentimiz g`oyalari asosida tayyorlangan monument markazida uch avlod—baxtiyor yosh oila—ota, ona va bola, nihol o`tqazayotgan bobo va nabira hamda uy qurayotgan ota va o`g`ilning barelefli haykallari aks ettirilgan. Bunda chuqur falsafa bor: hayot adabiy, umr o`tkinchi, insonning ezgu amallari mangu qoladi, bu dunyoda inson ezgu ishlar qilmog`i, farzandlari kelajagini, el-yurtining ertasini o`ylamog`i kerak.
Obida tepasiga o`rnatilgan balandligi 5 metr, vazni 32 tonnadan iborat, aylanib turuvchi ulkan Yer shari uzoq-uzoqlardan ko`zga tashlanadi. Unda O`zbekistonimiz xaritasi tasvirlangan. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, dunyo bilan yuzlashdi, jahon hamjamiyatida o`z o`rnini egalladi, degan teran ma’no ifodalangan. Ushbu obida milliy ma’naviyatimizning monumental ifodasidir.

Istiqlolning dastlabki yillarida respublikamizda qator teatrlar rekonstruktsiya qilinib, ijodiy jamoalar ixtiyoriga topshirilgan edi. Buxoro davlat musiqali drama teatrining madaniy markazdagi muhtasham binosi so`nggi chorak asrda mamlakatimizda poydevordan qurilgan yagona teatrdir. San’atkorlar va tomoshabinlarning bir necha avlodi armonlari ro`yobga chiqib, barpo etilgan bu teatr o`zining ko`rkamligi, zamonaviy sahna imkoniyatlari va yoritkichlari bilan jihozlangani, unda yaratilgan qulay shart-sharoitlari bilan Markaziy Osiyodagi eng go`zal san’at maskanidir.
“Ko`hna va boqiy Buxoro” monumenti, viloyat teatrining yangi binosi hamda zamonaviy loyiha asosida barpo qilingan amfiteatrni o`z ichiga olgan, gulzor va xiyobonlardan iborat madaniy markaz ham ular qatoridan o`rin olib, istiqlolimiz sharofati, xalqimiz qudrati hamda Prezidentimiz tashabbuskorligi va rahnamoligi bilan sharif shahar yanada go`zallashib, chinakam Sharq gavhariga aylandi.
“KO`HNA VA BOQIY BUXORO” PANORAMASIDA AKS ETTIRILGAN TARIXIY OBIDALAR
- Poykent (er.av. V asr)
- Varaxsha (I-VI asrlar)
- Mag`oki Attor masjidi (IX asr)
- Buxoro arki (V asr)
- Ismoil Samoniy maqbarasi (X asr)
- Minorai Kalon (1127 yil)
- Sayfiddin Boxarziy maqbarasi (XIV-XV asr)
- Xoja Abduxolliq G`ijduvoniy me’moriy majmuasi (XV asr)
- Mir Arab madrasasi (XIV asr)
- Bahouddin Naqshband majmuasi (XIV asr)
- Chorbakr (XIV asr)
- Labi Hovuz majmuasi (XVII asr)
- Chorminor (XIX asr)
“KO`HNA VA BOQIY BUXORO” PANORAMASIDA AKS ETTIRILGAN TARIXIY SHAXSLAR
- Abu Ali ibn Sino (980-1037 yillar)
- Imom Buxoriy (810-870 yillar)
- Muhammad Narshaxiy (899-959 yillar)
- Mahmud Torobiy (1238 yilda mo`g`ullarga qarshi ozodlik harakati rahbari)
- Xoja Abduxoliq G`ijduvoniy (1103-1179 yillar)
- Xoja Orif Revgariy (XIII asr)
- Xoja Mahmud Anjir Fag`naviy (XIII asr)
- Xoja Ali Romitaniy (XIII asr)
- Boboi Samosiy (XIV asr)
- Amir Kulol (XIV asr)
- Bahouddin Naqshband (1318-1389 yillar)
- Ahmad Donish (1827-1897 yillar)
- Sadriddin Ayniy (1878-1954 yillar)
- Abdurauf Fitrat (1886-1938 yillar)
- Fayzulla Xo`jayev (1886-1938 yillar)
- Olim Xo`jayev (1910-1977 yillar)
- Mutal Burhonov (1916-2002 yillar)
Buxoro – qadimiy va boqiy
Buyuk Ipak yo‘lida joylashgan muqaddas shahar Buxoroga qadim zamonlarda tamal toshi qo‘yilgan, o‘t qo‘yilgan va yana qaytadan qad rostlagan. Qadimiy va boqiy Buxoro o‘zining go‘zalligi va hashamatini hech qachon yo‘qotmagan. Ularning barchasi shaharning diqqatga sazovor joylarida aks etadi.
* * *
Ko‘hna Paykent shahri
Paykent eramizdan avvalgi IV-II asrlarda shakllangan. U "savdogarlar shahri" deb nomlangan. Uning na hukmdori, na egasi bo‘lgan. Keyinchalik shimoli-sharqiy burchakda to‘rtburchak qal’a quriladi. 706-yilda shahar arablar tomonidan bosib olingan. Bosqinchilar umumiy og‘irligi 150 ming oltin misqol bo‘lgan ko‘plab oltin va kumush idishlar, og‘irligi 4 ming dirham bo‘lgan kumush butdan iborat boy o‘ljani qo‘lga kiritishadi.
VIII asr oxiri va IX asr boshlarida qal’a devorlari tashqarisida hunarmandchilik maskanlari va dini uchun kurashuvchilarning harbiy lagerlari (rabotlar) paydo bo‘ladi. IX asrdan boshlab, Paykent islom markazlaridan biriga aylanadi. Somoniylar sulolasi hukmronligi davrida bu yerda muhim qurilish ishlari olib borilgan. Paykentda katta jome masjidi qurilgan.
XI asr boshlarida shahar hayoti to‘xtab qoladi, bunga suv yetishmasligi sabab bo‘lgan degan taxminmavjud. XII asrda Qoraxoniylar sulolasidan Arslonxon Zarafshondan alohida kanal tashkil etishga muvaffaqiyatsiz urinib ko‘radi. Katta kuch va mablag‘ sarflanadi, ko‘p odamlar qurbon bo‘ladi, lekin loyiha muvaffaqiyat qozonmaydi. XV asrgacha bu hududda hali ham aholi qisman istiqomat qilgan, biroq oxir-oqibat shahar tark etilgan.

Ark qal'asi

Qariyb 20 metr balandlikdagi va 4 gektar maydonni egallagan mahobatli qal'a. Bu Buxorodagi eng qadimiy me'moriy va arxeologik yodgorlik hisoblanadi.
Afsonaga ko‘ra, yosh yigit Siyovush Afrosiyob hukmdorining qiziga uylanmoqchi bo‘lgan. Bu taklifga shoh, agar yigit buqaning terisi ustida qal’a qurishga qodir bo‘lsa, suyukli qizimni unga beraman deb javob qiladi. Yigit rozi bo‘ladi. U teridan gilam yasaydi, uning ustiga hayratlanarli darajada ajoyib qal'a quradi.
Ark qal'asi qurilishining aniq sanasi noma'lum. I-ming yillikda u yerda shaharning e’tiborli zotlari yashagan. Qal'a har doim Buxoro hukmdorlarini ishonchli himoya qilib kelgan. Shohlardan tashqari, bu yerda Osiyoning ilm-fan va madaniyat arboblaridan Abu Ali ibn Sino va Umar Xayyomning uyi ham bor edi.
Endi bu muzey-qo‘riqxona hisoblanadi. Unda 70 mingdan ortiq eksponatlar mavjud. Bizning kunlargacha taxt xonasi, hammom, 2 ta masjid, bosh vazir va qabullar saroyi, otxona va xonaqoh saqlanib qolgan.

Buxoroning 7 muqaddas joyi

Buxoro-Naqshbandiya birodarligi yettita buyuk so‘fiylarining vatani. Bu yerda tasavvufning buyuk vakillari yashab, diniy va ijtimoiy hayot kechirgan, Buxoroi sharifning shakllanishi va gullab-yashnashiga, ma’naviyatning tarbiyalanishiga, hissiy ruhning ko‘tarilishiga hissa qo‘shgan. Bu yerda so‘fiylarning avliyolari-pirlar dafn etilgan musulmonlar uchun muqaddas joylar saqlanib qolgan.
Xoja Abdulhakim al-G‘ijduvoniy maqbarasi
Xoja Abdulxoliq al-G‘ijduvoniy murshid (ma’naviy ustoz) bo‘lib, Naqshbandiya ta’limotigatamal toshi qo‘ygan.
Uning hayoti davomida maqbara chillaxona bo‘lib, odamlar qirq kunlik issiqda namoz o‘qish uchun kelishgan. Keyin namozgoh tabarruk ziyorat joyiga aylanadi. Ziyoratchilarning ko‘pchiligi muborak safarlarini shu maqbarani ziyorat qilishdan boshlashadi. Yaqin o‘tmishda ziyoratgoh kimsasiz bo‘lib qolgandi. Hozir esa maqbara Qadimgi Sharqning bir qismi sifatida, zamin va osmon o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘zida mujassam qiladi.
Xoja Muhammad Obid al-Revgariy
Xoja Orif Revgariy ibn Ismoil (1165–1262) Revgar qishlog‘ida tug‘ilgan. U buyuk Abdulxoliq G‘ijduvoniyning shogirdi edi. Buyuk ustoz vafotidan so‘ng, u ruhiy ustoz bo‘lishga ruxsat oladi. U umrining oxirigacha diniy faoliyat bilan shug‘ullangan.
Xoja Mahmud Anjir Fag‘naviy maqbarasi
Buyuk so‘fiy, ruhiy ustoz qabristoni. U Vobkent shahri yaqinida tug‘ilgan. O‘z faoliyat boshida ustachilik va duradgorlik bilan shug‘ullangan. Talabalik yo‘lini bosib o‘tib, murshid darajasiga yetadi. Mahmud Anjir Fag‘naviy "uxlab yotganlar uyg‘onishi kerak" deya hisoblab, zikrni birinchi bo‘lib baland ovozda aytishni boshlab bergan.
Xoja Ali Romitoniy yodgorlik majmuasi
Xo‘jagan so‘fiylik maktabining mashhur ma’naviy ustozi dafn etilgan joy. Odamlar so‘fiyni "Azizxon" (hurmatli shayx) deb atashgan.
XII asr oxirida Romiton shahrida tug‘ilgan.U to‘quvchilik bilan shug‘ullangan va Mahmud Fag‘naviyning shogirdi bo‘lgan. U imkonsiz narsaga ya’ni mo‘g‘ullarni islomiy e'tiqodga o‘tkazishga muvaffaq bo‘ladi. Romitaniy tarqoq yerlarni tiklashga yordam beradi, tabiblik bilan shug‘ullanadi. O‘zining uzoq va taqvodor hayoti davomida ko‘plab shogirdlar yetishtirgan, ularning orasida o‘g‘illari ham bor edi. U kenja o‘g‘li Xo‘ja Ibrohim o‘zining ta’limotini davom ettirishini vasiyat qiladi.
Xoja Muhammad Bobo Samosiy yodgorlik majmuasi
Xoja Ali Romitoniyning izdoshi, mashhur so‘fiyning dafn qilingan joyi. Xoja Samosiy (1259–1354) tasavvuf taraqqiyotiga beqiyos hissa qo‘shdi, buyuk shaxs Bahouddin Muhammad Naqshbandiy tug‘ilishini va uning tasavvuf taraqqiyotiga qo‘shadigan hissasini bashorat qildi.
U tasavvuf va ma'rifatning eng buyuk farzandi tug‘ilishini va uning tug‘ilgan joyini "Ma'rifatchilar qishlog‘i" deb nomlanishini aytdi. Ustoz 95 yoshida vafot etdi. U dafn qilingan muqaddas joyda bu buyuk inson o‘z ta'limoti bilan mujassam eta olgan maqbara, masjid, quduq va go‘zal bog‘ barpo etilgan.
Xoja Said Amir Kulol Buxoriy yodgorlik majmuasi
Hanafiy olim-ilohiyotchi, so‘fiy murshid, pir, ruhiy ustoz Bahouddin Naqshbandiy dafn etilgan joy. Hayoti davomida u "Kalon" (Buyuk) laqabiga ega edi.
Said Amir Kulol (1287–1370) Suxar degan joyda kulollar sulolasiga mansub oilada tug‘ilgan va butun umri shu hunar bilan professional shug‘ullangan. U mashhur iste’dodli kulol edi va buyuk ustoz maqomini olishdan ancha oldin mashhur bo‘lib ketdi. U ruhiy nufuzga ega bo‘lib, yuzdan ortiq izdoshlari bor edi. U Naqshbandiyni tasavvuf asoslari, zikrlarni to‘g‘ri o‘qish va Xojagon sirli yo‘lining an’analari bilan tanishtirdi.
Bahouddin Naqshbandiy majmuasi (XVI asr)
Bahouddin Naqshbandiyning noyob yodgorlik majmuasi 5 asr mobaynida tiklangan va islom izdoshlari uchun diniy ziyoratgohga aylangan.
Hovli markazida shayxning qabri bor. 1544-yilda Abdalazizxon Bahouddin dafn qilinadigan joyni to‘rtburchaklar shaklidagi marmar toshdan barpo qilingan, yuqorisida marmardan yasalgan panjara o‘yib ishlangan dahma shaklidagi qiyofaga keltiradi. Keng xonaqoh amir tashabbusi bilan qurilgan. XVIII asr boshlarida majmuaga minora va ikkita masjid – erkaklar va ayollar masjidi qo‘shilgan. Muzaffarxon (1860–1885 yillarda hukmronlik qilgan) boshqa masjid qurishni buyurdi, u hozir uning nomi bilan ataladi.
Sovet Ittifoqi yillarida nekropol vayronaga aylandi. 1993-yilda mashhur so‘fiyning 675 yilligi munosabati bilan majmuada restavratsiya ishlari olib borildi. Yodgorlik 2003-yilda kengaytirilgan. Gumbazli kirish binosi O‘rta Osiyo diniy binolari uchun an’anaviy uslubda qurilgan. Yodgorlik yonidagi qabriston qayta tiklandi, bu yerda qadimiy O‘zbekistonning hukmron sulolalari vakillari dafn etilgan.
Bu majmua nafaqat diniy islom ziyoratgohiga, balki Buxoroning ko‘plab mehmonlari tashrif buyuradigan sayyohlik maskaniga aylandi.

Mog‘aki Attor masjidi

O‘rta asr me'morchiligining saqlanib qolgan eng qadimiy yodgorligi.
Bu joyda zardushtiylar tomonidan I ming yillikda Olov Ibodatxonasi va bozor qurilgan bo‘lib, u yerda zardushtiylik butlari, dorivor o‘tlar va ziravorlar bilan savdo qilingan. 714-yilda qurilgan masjid arab shayxi, Markaziy Osiyo hududiga islomni olib kelgan birinchi odamlardan biri Qutayba ibn Muslim nomi bilan bog‘liq. Masjid nomi bir necha bor o‘zgartirilgan. IX-XIII asr boshlarida Moh (Oy) deb nomlangan; XVI asrda – Mog‘aki yoki Mog‘aki Attor (attorlar chuqurligi); XVII asrda u Mog‘aki ko‘hna (Eski Mog‘ak) deb o‘zgartirildi.
Odatda binoga olib boradigan zinapoyalar yuqoriga ko‘tariladi. Ammo Buxoroda yodgorliklarda buning aksi kuzatiladi – zinapoyalar pastga tushadi. Vaqt zinalari orqali tarix qa’riga kirib boriladi. Yodgorlik qanchalik eski bo‘lsa, uning atrofidagi madaniy qatlamlar shunchalik kuchli bo‘ladi. XXI asrdanXII asrgacha bo‘lgan farq Mog‘aki Attor masjidiga yaqinlashganda seziladi. U yer sathidan 4,5 metrdan pastda joylashgan.
IX–XI asrlarda bu joyda ikkita muhtasham bino bor edi. Pastki masjid 937-yildagi katta yong‘in paytida yonib ketgan va uzoq vaqt xarobaga aylangan. XII asrning ikkinchi yarmida uning o‘rniga yangi bino quriladi. U asta-sekin nuray boshlaydi. XV asrda janubiy portalning ravog‘i qulab tushadi. XVI asrning birinchi yarmiga kelib, masjid shu qadar yerga cho‘kib ketadiki, 1540–1550 yillarda shaharning bu qismini kapital rekonstruktsiya qilish paytida uni hatto uni buzmoqchi bo‘lishgan.
XX asrning boshlariga kelib, masjid deyarli tomigacha tuproq bilan qoplangan edi, faqat XVI asrning yarim vayrona gumbazlari va portalining bir qismi qad rostlab turardi. 1930-yillarda bu yerda muhim arxeologik tadqiqotlar va restavratsiya ishlari olib borildi, X asrga tegishli o‘yma bezaklar qoldiqlari va poydevorlar topildi. Tuproq qatlami ostida noyob ko‘k bezakli va o‘ymakor mayolikali masjidning janubiy portali ochildi. Portalning yon tomonlaridagi qo‘shqavat chorak ustunlar islomgacha bo‘lgan davrning aks-sadosi hisoblanadi, nafis bezak ko‘rinishidagi bejirim kompozitsiyalar bilan oro berilgan beshta ganch plitalarining bezaklari esa islomning qudrati va buyukligi haqida gapiradi.
1991-yildan boshlab Mog‘aki Attorda Gilamlar muzeyining ekspozitsiyasi faoliyat ko‘rsatmoqda.
Somoniylar maqbarasi
Somoniylar maqbarasi IX-X asrlarda davlat asoschisi Ismoil tomonidan otasining qabri ustiga tiklangan. Natijada, u sulolaning oilaviy daxmasiga aylandi. Bu O‘rta Sharqdagi eng qadimiy islom me’moriy yodgorligi.
U zardushtiylik ibodatxonasi – yarim shar shaklida gumbaz bilan qoplangan kub shaklida qurilgan. Qabr pishiq g‘ishtdan qilingan. Devorning 1,8 m gacha qalinligi binoni vayronagarchilikdan himoya qilgan. Uning fasadi yo‘q va daxmaning hamma tomonlari bir xil. Maqbara tepasida 40 ta deraza tuynuklari bo‘lgan ikki tomoni ochiq galereya joylashgan.
Bino kunning vaqtiga qarab beshta tusda tovlanadi. Mazkur badiiy effektga kombinatsiyalangan tosh terish yordamida erishilgan. Jahon me'morchiligining hech bir yodgorligida bunday bezak yo‘q. Quyosh nuri tushishiga qarab, maqbara devoridagi rasmlar o‘z naqshlarini o‘zgartiradi.
Afsonaga ko‘ra, yodgorlik Chingizxon tomonidan buzilmagan, chunki u maqbara atrofidagi katta qabriston tufayli uni sezmagan.
Chor-Bakr nekropoli juda katta me'moriy majmua. U shahar atrofidagi qabriston bo‘lib, bu yerda Jo‘ybar sayyidlari urug‘idan bo‘lgan shayxlarning daxmalari joylashgan. Nekropol maqbaralar va sag‘analardan iborat. Nekropol markazida masjid, xonaqoh va madrasa joylashgan.
Nekropolning qurilishi Somoniylar davrida, Jo‘ybar sayyidlari Buxorodagi muhim davlat lavozimlarini egallagan paytdan boshlangan. Nekropolning eng qadimiy qismi – bu "payg‘ambar avlodi" hisoblangan va Jo‘ybar shayxlari rahbarining ajdodi, ya'ni butun Jo‘ybar sayyidlar sulolasining asoschisi hisoblangan Abu Bakr Sad dafn qilingan joy. Qolgan asosiy binolar XVI asrda Shayboniylar sulolasi davrida qurilgan.
Nekropolning "Chor-Bakr" degan nomi "To‘rt aka-uka" degan ma’noni anglatadi, lekin aslida "O‘liklar shahri" nomi bilan mashhur. Unda ko‘chalar, hovlilar, darvozalar bor, lekin uylar o‘rniga hamma joyda oilaviy dahmalar va qabr toshlari bor.

Ziyoratchilarning, agar nekropolga bir marta tashrif buyurilganda, Bakrlarning to‘rtta qabrini tavof qilinsa, qilingan tilak albatta amalga oshishiga ishonadilar.

Poyi Kalon me'moriy majmui
Majmua Ark qal'asi yaqinida qurilgan bo‘lib, XII-XVI asrlarda qurilgan uchta inshootdan iborat: Kalon minorasi, Kalon masjidi va Miri Arab madrasasi. "Poyi Kalon" tantanavor Registon maydonida joylashgan va Buxoroning markaziy me'moriy ansambli hisoblanadi.

Kalon minorasi
Kalon minorasi yoki Katta Buxoro minorasi – bu maydonning eng qadimiy binosi. XII asrda Arslonxon shaharning ulug‘vor qayta tashkil etilishini o‘ylab topdi: u shahar saroyini buzib tashladi, o‘sha paytgacha vayronaga aylangan qal’ani qayta quradi va shahar minorali masjidini ko‘chiradi. Minora chiroyli qilingan, lekin mustahkam bo‘lib chiqmadi. Qurilish tugagandan ko‘p o‘tmay, u yiqilib, masjidning uchdan ikki qismini vayron qiladi. Yangi masjid va Kalon minorasi 1127-yilda qurilgan. 900 yil davomida u hech qachon ta'mirlanmagan, lekin u shu kungacha saqlanib qolgan. Uning balandligi 46,5 metr, poydevorining diametri 9 metr.
Kalon masjidi
XVI asrda Arslonxon masjidi o‘rnida hozirgi Kalon masjidi qad rostlagan. Uning qurilishi 1514-yilda yakunlanadi. U 1 200 kishiga mo‘ljallangan edi. Ichkarida va tashqarisida qadama naqshlar va yozuvlar bilan bezatilgan.
Miri Arab madrasasi
1536-yilda Ubaydullaxon, masjid qarshisida, o‘z nadimi Miri Arab Yamaniyning maslahati bilan madrasa quradi va ansambl o‘zining zamonaviy qiyofasini oladi. Madrasa 114 xona (xujra) va 2 zaldan iborat. Miri Arab vafotidan so‘ng, unin