Reja: Xalqaro savdo mohiyati, asosiy tushunchalari va turli nazariyalari

Xalqaro savdoning tarkibi va tovar oqimlari

Xalqaro savdo mamlakatlar o'rtasida tovarlar va xizmatlar almashinuvini o'z ichiga oladi. Xalqaro savdo va tovar oqimlarining tarkibi mamlakatning tabiiy resurslari, texnologiyasi, ishchi kuchi va iqtisodiy siyosati kabi turli omillarga qarab farq qilishi mumkin. Biroq, boshqalarga qaraganda tez-tez sotiladigan ayrim tovarlar va xizmatlar mavjud.
Eng ko'p sotiladigan tovarlarga quyidagilar kiradi:
Ishlab chiqarilgan mahsulotlar: Bularga mashinalar, elektronika, transport vositalari va kimyoviy moddalar kabi mahsulotlar kiradi.
Energiya mahsulotlari: Bularga neft, tabiiy gaz va ko'mir kabi mahsulotlar kiradi.
Qishloq xo'jaligi mahsulotlari: Bularga bug'doy, soya, qahva va paxta kabi mahsulotlar kiradi.
Xizmatlar: Bularga turizm, transport, telekommunikatsiya va moliyaviy xizmatlar kabi mahsulotlar kiradi.
Savdo tarkibini tovar oqimlari yo'nalishi bo'yicha ham tahlil qilish mumkin. Misol uchun, ba'zi mamlakatlar birinchi navbatda tovar va xizmatlar eksportchisi bo'lsa, boshqalari birinchi navbatda importyor. Savdo tarkibini savdo balansi nuqtai nazaridan ham tahlil qilish mumkin, bu mamlakat eksporti va importi o'rtasidagi farqdir.
Xalqaro savdoning tovar oqimlarini ularning atrof-muhitga ta'siri nuqtai nazaridan ham tahlil qilish mumkin. Misol uchun, neft va gaz kabi energiya mahsulotlari savdosi muhim ekologik oqibatlarga olib kelishi mumkin, chunki bu mahsulotlar ko'pincha issiqxona gazlari chiqindilari va boshqa ekologik muammolar bilan bog'liq. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari savdosi ham ekologik oqibatlarga olib kelishi mumkin, chunki bu mahsulotlarni ishlab chiqarish o'rmonlarning kesilishiga, tuproq eroziyasiga va suvning ifloslanishiga olib kelishi mumkin.
So‘nggi yillarda xalqaro savdo va tovar oqimlarining barqarorligiga, shuningdek, barqaror savdo amaliyotini ilgari surish bo‘yicha sa’y-harakatlarga e’tibor kuchaymoqda. Ushbu sa'y-harakatlarga qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish va barqaror qishloq xo'jaligini rag'batlantirish kabi savdoning atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish tashabbuslari, shuningdek, adolatli savdo amaliyotini ilgari surish va global ta'minot zanjirlarida ishtirok etuvchi ishchilar va jamoalar huquqlarini himoya qilish bo'yicha sa'y-harakatlar kiradi.
Savdo tarkibi mamlakat va mintaqaga qarab sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Masalan, neft yoki foydali qazilmalar kabi tabiiy resurslarga ega bo'lgan mamlakatlar birinchi navbatda ushbu mahsulotlarni eksport qiluvchi bo'lishi mumkin, kuchli ishlab chiqarish tarmoqlariga ega mamlakatlar esa birinchi navbatda ishlab chiqarilgan mahsulotlar eksportchisi bo'lishi mumkin.
Savdo oqimining yo'nalishiga valyuta kurslari, savdo siyosati va geosiyosiy omillar kabi omillar ham ta'sir qilishi mumkin. Misol uchun, mamlakat valyutasi kuchli bo'lgan mamlakatlarga tovarlarni eksport qilish va valyutasi zaif mamlakatlardan tovarlarni import qilish ehtimoli ko'proq bo'lishi mumkin.
Ba'zi tovarlar talabning yuqoriligi, tashish qulayligi yoki boshqa omillar tufayli boshqalarga qaraganda tez-tez sotiladi. Misol uchun, xom neft dunyodagi eng ko'p sotiladigan tovarlardan biridir, chunki u sanoatning keng doirasi uchun hal qiluvchi vositadir va nisbatan oson tashishdir.

Elektron tijorat va raqamli xizmatlarning o'sishi xalqaro savdo tarkibiga ham ta'sir ko'rsatdi, dasturiy ta'minot, raqamli media va onlayn reklama kabi xizmatlar savdosi tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda.

Atrof-muhit muammolaridan tashqari, ayrim tovarlar savdosi ham ijtimoiy va iqtisodiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Misol uchun, qahva va kakao kabi ba'zi qishloq xo'jaligi mahsulotlari savdosi bolalar mehnati va kichik fermerlarning ekspluatatsiyasi kabi muammolar bilan bog'liq.
COVID-19 pandemiyasi global savdo shakllariga sezilarli ta'sir ko'rsatdi, bunda etkazib berish zanjirlarining uzilishi va iste'molchilarning xatti-harakatlaridagi o'zgarishlar savdo oqimlari tarkibidagi o'zgarishlarga olib keldi. Masalan, shaxsiy himoya vositalari (PPE) va tibbiy buyumlarga talab oshdi, turizm va hashamatli tovarlar kabi boshqa tovarlarga talab kamaydi.

3.