Reja: Xarakter aksentuasiyasi va uning tiplari hakida tushuncha. Xarakter aksentuasiyasi. Xarakter tiplari. Aksentuasiyani meyorlashtirish usullari Foydalanilgan adabiyotlar Kirish

Xarakter aksentuasiyasi - bu me’yorning eng oxirgi varianti bulib, bunda 
xarakterning aloxida belgilari juda kuchayib ketadi. Buning natijasida ma’lum turdagi 
psixogen ta’sirlarga nisbatan «tanlovchi zaiflik» yuzaga chikadi. Boshkacha psixogen 
ta’sirlarga yaxshi va xatto yukori chidamlik saklanib koladi. Xarakter aksentuasiyasi 
me’yorining eng so’ngisiga qarab, xarakter aksentuasiyasining ikki darajasi ajratiladi:
aniklik va yashirin (A.Ye.Lichko, L.A.Aleksandrov, 1973).
Anik aksentuasiya - me’yorning eng sunggi variantiga tegishli. U doimiy 
bo’lgan ma’lum bir xarakter tipi belgilarini aks etishi bilan ifodatanadi. Aksentuasiyaning 
bu darajasi o’smirning yakinlaridan to’plagan ma’lumot tengdoshlari orasidagi kuzatish. 
diagnostik so’roknoma aniklanadi. Ammo ma’lum tip belgilarining ifodalanganligi 
ijtimoiy adaptasiyaga tusik bo’la olmaydi. O’smir yosh davrida xarakter xususiyatlari 
utkirlashadi, karshiligi eng kam bulgan xususiyat sifatida yo’nalgan psixogen omillar 
ta’sirida adaptasiyaning vaktincha buzilishi xulk-atvorda «og’ishlar» bo’lishi mumkin. 
Lekin keyinchalik kompensasiya kilinib, odatda adaptasiyaga xalal bermaydi.

---

Yashirin aksentuasiya - bu me’yorning eng oxirgi varianta emas, balki 
me’yorning odatdagi variantiga tegishlidir. Odatdagi o’rganilgan sharoitda ma’lum bir 
xarakter tipi kuchsiz yoki umuman ifodalanmagan bo’ladi. Hatto uzok vakt davomida 
o’smir kuzatilganda xam har tomonlama o’zaro munosobatlarda xam uning tarjimayi holi 
bilan tanilganda xam xarakterning ma’lum tapini aytish kiyindir. Ammo ushbu tip 
oyelgilari «eng kam karshilik ko’rsatuvchi joyga» yukori talablar ko’yilgan vaziyat va 
ruxiy shikastlar ta’siri ostida kutilmaganda yorkin yuzaga chiqishi kuzatiladi. Bu ikki 
aksentuasiya darajasi turli omillar ta’sirida bir-biriga o’tib turishi mumkin: Bu omillar 
ichida oila tarbiyasining xususiyatlari. ijtimoiy muhit, kasbiy faoliyat. jismonan soglik 
muxim rol o’ynaydi.
A.Ye.Lichko 2 ta aksentuasiya tipini ajratadi. Bundan tashkari 14 aralash 
variantlarini ko’rsatadi. Har bir tipni aniklashda fakat xarakterologik xususiyatlar emas, 
balki klinik belgilar, jumladan nevropatiya, markaziy asab tizimining anorganik 
shikastlanishi, fazasi affektiv buzilishlari xam kuzatiladi. A.Ye.Lichko xam aksentuasiya 
xarakterning vaktincha o’zgarishi degan fikrda qoladi. Shu bilan birga ulardan ayrimlari 
psixik kasalliklarga utadi yoki butun umr saklanishini kayd etadi. Aksentuasiyaning kelib 
chikishida notugri tarbiyaning o’rni aloxida ta’kidlanadi. Xarakter aksentuasiyasi tiplari 
kuyidagilardan iborat: