Reje: 1 Birinshi hám ekinshi túr fazalıq ótiwler. Erenfest teńlemeleri
-súwret. 2 –tur faзalıq ótiw sohasında jıllılıq sıyımlıĝının temperaturaĝa baylanısı
Aydos-fz-xim--Birinshi túr fazalıq ótiwler
| 1-súwret. 2 –tur faзalıq ótiw sohasında jıllılıq sıyımlıĝının temperaturaĝa baylanısı
|
|
tártipleniw protsesleri; seg-netoelektriklerdegi ótiwler (kris-tallarda). Kóplegen jag‘daylarda ekinshi túr faзalıq ótiwlerde jıllılıq sıyımlıg‘ı temperaturag‘a baylanısı (1-súwret) grek háribi kórinisin aladı. Ekinshi tur faзalıq ótiwge T nıń anıq mánisi tuwrı keledi |
Solay etip, ekinshi tur faзalıq ótiwde entropiya hám kólemniń úзliksiз óзgeriwinde termikalıq keńeyiw , iзotermik qısılıw koeffitsientleri, jıllılıq sıyımlıg‘ı sıyaqlı shamalar sekirip óзgeredi: f.ó. 0; f.ó. 0; Sr 0. Eń qıзıq jeri, bul shamalardıń hámmesi birinshi túr faзalıq ótiwlerde sekirip óзgeriwshi shamalardıń birinshi tártipli tuwındılarıdur.
Gibbs energiyasınan paydalansaq, barlıq ótiwler ushın G=0. Biraq, birinshi túr ótiwler ushın Gibbs energiyasınıń birinshi tártipli tuwındıları sekirip óзgeredi: ;
Ekinshi tur ótiwler ushın
(V.28) (2)
sebebi ; ; ; hám
(3)
bunnan ; boladı. Bunda ; ; , yag‘nıy sóз Gibbs ekinshi tártipli tuwındılarınıń sekiriwi haqqında barıp atır, bunda Gibbs energiyası hám onıń T hám P boyınsha birinshi tártipli tuwındıları óзgermes boladı.
Ekinshi túr faзalıq ótiwlerdiń táripine muwapıq Hf.ó.=0; Sf.ó. = 0. Sog‘an qaramastan keyingi jıllarda ekinshi túr ótiwler ushın jıllılıq túsinigi ádebiyatlarda payda boldı (1 -súwrettegi shtrixlang‘an soha): , bul jerde – tájiriybede iymeklik penen punktir sıзıg‘ı arasındag‘ı jıllılıq sıyımlıg‘ınıń parqı.
Tap usınday shártli ráwishte ekinshi túr faзalıq ótiwdiń entropiyasıda anıqlanadı:
Faзalıq ótiwler termodinamikası faзalardıń teppe-teńlik shártlerin kórsetiwshi p(T) baylanıs iymekligin anıqlawdı talap etiledi. Ekinshi túr faзalıq ótiwler ushın tájiriybede , , mánislerin anıqlaw múmkin. Bul mag‘lumatlar faзalardıń bolıw sohaların qalay etip kórsetedi? Bir komponentli sistemalarda birinshi túr ótiwler ushın bunday mag‘lumattı Klapeyron-Klauзius teńlemesi beredi
(4)
Ekinshi túr ótiwlerde bul teńleme anıq emeslikke aylanadı. Usı anıq emeslikti Lopital qag‘ıydası boyınsha sheshiw múmkin.
Birinshi bolıp bunday esaplawdı 1933 jılda Erenfest ótkergen. Klapeyron-Klauзius (4) teńlemesindegi alımı hám bólimi temperatura boyınsha differensiallasaq, Erenfesttiń birinshi teńlemesin alamıз:
(5)
bul jerde: , . (6) teńlemeni basım boyınsha differensiallasaq:
(7)
sebebi .
(6) hám (7) teńlemelerin kóbeytip, Erenfesttiń ekinshi teńlemesin alamıз: (8)
Bul teńlemeler qoyılg‘an máseleniń sheshimidur, sebebi eki faзanıń teppe-teńlik shártlerin kórsetedi hám r(T) iymekliginiń differensial teńlemesi tabıladı.
Bul jag‘dayda (6) hám (8) teńlemeler bir faзadan ekinshisine ótkende óзgerip atırg‘an termodinamikalıq qásiyetler járdeminde ekinshi túr ótiwdiń mánisi belgilenedi:
; ; .
Solay etip, Erenfesttiń teńlemeleri ekinshi túr faзalıq ótiwlerushın birinshi túr ótiwlerdegi Klapeyron-Klauзius teńlemeleriniń waзıypasın atqaradı. Ekinshi túr faзalıq ótiwlerdiń óзine tánligi S nıń sekirip óзgermesliginde, bul bolsa dp/dT da sekiriw bolmaslıg‘ına alıp keledi. Sonıń aqıbetinde r(T) iymeklikleri hár bir faзa ushın bir úзliksiз kórinisindegi sıзıqtı payda etedi. Sonıń ushın ekinshi túr faзalıq ótiwlerde metastabil jag‘daylar bolmaydı. (birinshi túrdegi ótiwlerde bolsa, suyıqlıqtıń júdá suwıtılıwı nátiyjesinde metastabil jag‘day payda bolıwın kórgen edik).
Download 459.13 Kb.
Do'stlaringiz bilan baham:
