Reje: I. Kirisiw. II. Tiykarǵi bólim

Reje:

I.Kirisiw.

II.Tiykarǵi bólim
2.1. Qubla Aral boyları eftalitler hám Túrk qaǵanlıǵı dáwirinde.
2.2. Qubla Aral boyların Arab xalifalıǵı tárepinen baǵındırılıwı.
2.3. Qubla Aral boyları erte orta ásirlerde social-ekonomikalıq hám mádeniy rawajlanıwı.
III.Juwmaq.
IV.Paydalanilǵan ádebiyatlar.

I.Kirisiw.
Qubla Aral boyları hámme waqıtta ilim menen shuǵıllanıwshı adamlardıń hám danıshpanlardıń jıynalatuǵın hám xalıq aralıq kárwanlar toqtaytuǵın Oraylıq Aziyadaǵı eń iri wálayat bolǵan. Qubla Aral boylarında bilim alǵan kóplegen ilimpazlar shıǵıs musılman ellerinde oqıtıwshılıq, ustazlıq etip hám shákirtler tayarlaǵan. Kópshilik ilimpazlar Avestonıń watanı Qubla Aral boyı, yaǵnıy Xorezm dep esaplaydı.
Qubla Aral boyları haqqında Dariy I diń belgili Behustun jazıwlarında, ahamaniylerge ǵárezli satraplıqlar arasında Xorezm atı da ushırasadı. Áyyemgi grek hám Rim tariyxshıları Gerodot, Ktesiy, Arrian, Kvint Kurtsiy Ruf, Strabon hám taǵı basqalardıń shıǵarmalarında Qubla Aral boyları haqqında bahalı maǵlıwmatlar ushırasadı.
Qubla Aral boylarınıń áyyemgi dáwirin úyreniwde Beruniydiń shıǵarmaları bahalı derek bolıp esaplanadı. Beruniydiń «Áyyemgi xalıqlardan qalǵan estelikler» shıǵarmasında aytıwınsha, Xorezm mádeniyatı áyyemgi mádeniyatlardan bolıp, onıń tiykarı eramızdan aldıńǵı XIII ásirge barıp taqaladı. Beruniy Xorezmiyler, Soǵdiyler hám basqa xalıqlardıń bayramları, Xorezm kalendarı hám taǵı basqalar haqqında maǵlıwmatlar qaldırǵan.
Qubla Aral boyında 1937-jılı S.P.Tolstov basshılıǵındaǵı Xorezm arxeologiyalıq-etnografiyalıq ekspeditsiyası 40 jılǵa shamalas ilimiy izertlew jumısların alıp barıwları nátiyjesinde xalqımızdıń áyyemgi dáwirine tiyisli tariyxınıń jańa betlerin ashtı hám onı dúnyaǵa tanıttı. Máselen, Ústirttegi Shaxpaqlı, Esen hám taǵı basqa esteliklerdiń arxeolog E.Bijanov tárepinen ashılıwı úlkemizde adamzat balasınıń áyyemgi tas dáwirinen baslap jasap kiyatırǵanlıǵın dálilledi.