Reje: Ju'rek glikzidleri

Tema: Quraminda ju'rek glikozidlari bolg'an
preparatlar olardin turleri.
Reje:
1. Ju'rek glikzidleri
2. Quraminda ju'rek glikozidlari bolg'an preparatlar
3. Preparatlarg'a sipat reakciyalar
4. Medicinada qollaniwi
Júrek glikozidlari — o'simliklardan olinadigan tábiy glikozidlar. Quramında Yu.g. bar ósimlikler áyyemginen málim, olar xalıq hám ilimiy shıpakerlik kásibinde qollanıp kelingen. Yu.g. dan yurak kesellikleri va basqalar keselliklerdi emlewde paydalanılǵan.
Áyyemgi Egipetlikler teńiz piyazın, rimlikler hám grekler erizimumni júrek keselliklerinde hám peshob aydawshı retinde isletiwgen. 11-asirde Angliyada angishvonagul xalq shıpakerlik kásibiida dori quralı retinde málim bolǵan.
YU.g. tutatuǵın ósimlikler putalar, lianalar, ot formasında ushraydı. Yu.g. saqlawshı ósimliklerdiń 45 ke jaqın túri anıqlanǵan, olardıń 9
tasi Ózbekstan Respublikası aymaǵında ósedi. Olar siyirkuyruqdoshlar, kedirdoshlar, loladoshlar, ayiqtovondoshlar, jo'kadoshlar, tutdoshlar hám basqalar.
Hoz. oymaqgul japıraqlarınan digoksin, selanid, lantozid; strofant urıwınan strofantin K.; adonis o'simligining jer ústki bóleginen adonis, adonisbrom; merwertgul jer ústki bóleginen korglikon, konvaflavin sıyaqlı dári ónimleri alınıp, olar zamanagóy medicinada júrek kesellikleri (júrek poroklari hám ol sebepli qan
aylanıwınıń II hám III dárejeli aynıwı, júrek astmasi, júrek isiki) ni emlewde, peshob aydawshı hám basqalar retinde keń qollanıladı. Bir qansha Yu.g. tınıshlantıratuǵın qasiyetke de iye.
Júrek glikozidlarining aglikonlari - geninlari bir, eki, úsh hám geyde to'rt qant
molekulası menen birikib, glikozidlar payda etedi. Bul glikozidlar tiykarınan júrek muskullarına tásir
etkenligi ushın júrek glikozidlari (yamasa júrek zaxarlari) dep ataladı.
Júrek glikozidlarining geninlari tómendegi eki birikpeden birewiniń unumi boliwi shárt:
Eger júrek glikozidlari molekulasınıń quramında 5 a'zoli tuyinmagan lakton (butenolid)
sheńbersi bolsa, kardenolidlar (I), 6 a'zoli 2 ret tuyinmagan lakton (kumalin) xalkasi bolsa,
bufadienolidlar (II) dep ataladı.
Dárivor o'simlik ónimleri hám fitopreparatlar quramındaǵı júrek glikozidlarning mikdorini
aniklashning kator usılları bar bulishiga kapustaasdan sobik Ittifok Mámleket farmakopeyasida (basqa ha'mma mámleketlikler farmakomeyasi xam) bul gruppa glikozidlarni saklovchi ónimlerdi biologiyalıq
analiz etiw - yaǵnıy ónimlerdiń haywan
organizmine tásir etiw kúshin aniklashni talap
etedi. Bunday talaplar kuyilishiga tiykarǵı sebepler:
birinshiden júrek glikozidlari kúshli zaxarli biologiyalıq aktiv birikpeler bulib, olardı kerekli
mikdoridan bir az artıkcha berip jiberilse, nawqaslardı zaxarlab kúyiwi hám okibati jaman boliwi múmkin; ekinshiden usimlik eki fitopreparat quramındaǵı júrek glikozidlarining mikdori olardıń
xayvon organizmine tásir etiw kúshine mudami tugri kelebermeydi.
Biologiyalıq usıllar júrek glikozidlarining usimlik quramında bar ekenin hám tásir kúshin
aniklovchi baslanǵısh analiz bulib, olar júrek glikozidlarining zaxarli mikdorida xayvonlarni
júrek jumısın tuxtatishga tiykarlanǵan
YUrak glikozidlari hám quramında áne sol glikozidlar bulgan ónimlerden tayerlangan dári
túrleri xamda preparatlar tiykarınan júrek keselliklerin (júrek porogi hám sol kesellik nátiyjesinde kán aylanıwınıń II hám III dárejeli aynıwı, júrek astmasi hám boshkalar) xamda birpara ogir hám juqpalı kesellikler nátiyjesinde júrek jumısınıń kattik aynıwı keselliklerin emlewde kullaniladi.
Abitsin alıw texnologiyası
Abitsin-izomorf qospa bolib, genuin glikozidlaridan, yaǵnıy kompleks lanatozidlardan
(digilonid) AvS (lanatozid A; R ( R1 ( N, lanatozid v; R ( ON R1 ( N, lanatozid S; R ( N R1 (ON)
qospası bolıp tabıladı. Abitsin tiykarınan kesh
kuzda oymaqgul osimligining bir jıllıq dáwirinde alınadı.
Abitsin aq kristall poroshok bolib, suw hám efirda ulıwma, 95 spirtte qıyın, xloroformda júdá kem eriydi. Biologiyalıq aktivligi 1 g.preparatda 14000-16500 BTB yamasa 2700-3000 MTB bolıwı kerek.
Abitsin 0, 00025 g den tabletka xolida. 0, 02% inyektsion eritpe jaǵdayında hám 0. 05% ıshıw ushın eritpe jaǵdayında shiǵarıladı.
Glikozidlarni 90 % li metanol menen ekstraktsiyalash Ekstraktorga (jalǵan tubli 60 ayl. daq. aralastırgichli.gilofli hám sovitgichi bolǵan ekstraktor) maydalanilmagan oymaqgul japıraqları solinadi.
Aralastırgichdagi 90% li metanol azot
járdeminde jiberiledi hám 3 saat dawamında bólme temperaturasında aralastırǵısh islep turǵan halda ekastraktsiya etiledi. Ónim bolǵan metanolli ekstrakt druk filtr arqalı yiggichga yigiladi hám ekstraktsiya etiledi. Process taǵı bir ret tákirarlanadı
songra ektraktor qobigiga bug jiberiledi hám shıǵındı daǵı qalǵan metanol haydaladi. Haydalgan metanol taǵı qayta ekstratsiya ushın isletiledi.
Metanolli ektraktni buglatish.
Metanolli ekastrakt inert gaz járdeminde yiggichga yigiladi, songra rotorli plenkali
buglatgichga otkazilib, metanolli ektratsiya baslanǵısh jaǵdayına salıstırǵanda
1|10 kolem qolguncha
buglatilib, 180-200 m|s tezlikte haydaladi. R (1-1, 5 atm de kub qaldıqqa duzsız suw 1:5 koefficientte
qasıb taǵı metanol qaldıǵı vakuum cirkulyatsion apparatda haydaladi. Salıstırma ogirligi 0, 97-
0, 98 yuolguncha suwlı kub qaldıq, nutch filtr arqalı filtrlenedi ( mumsimon elementlardan ajıratıw
ushın ). Filtratdagi qaldıq duzsız usv menen juwıladı hám keyingi texnologiyalıq processga uzatıladı.
1. Komilov X.M., X.T. Zoirova ―Fitopreparatlar texnologiyasi‖ fanidan darslik. 2010y.
2. Minina S.L., Kauxova I.E.,‖Ximiya texnologiya fitopreparatov‖ Moskva GEOTARMedia 2009.560 s.
3. Zaxarov, I.N. Libizov, X.A.―Lekarstvennыe veshestva iz rasteniy i sposobI ix
proizvodstva‖, izd. FAN UzSSR, Tashkent, 1980
4. Xolmatov X. X., Axmedov O‗.A., ―Farmakognoziya‖, Tashkent., 1995.
Paydalanilg'an a'debiyatlar