Рекомендательное письмо

3. Mehnatga haq to`lashning alohida muhim shartlari va korxonada ish xaqini tartibga solish.

Ish (mehnat) haqi korxona ishlovchilarining mehnati uchun to`lov shakli bo`lib, u takror tiklanish va rag`batlantirish funksiyalarini bajaradi. Ish haqi odatda xodimlarni mehnatini tashkil qilish va uning unumdorligini oshirishga ta`sir qiluvchi asosiy omil ham hisoblanadi. Korxonada mehnatga haq to`lashning umumiy darajasi quyidagi omillarga bog`liq bo`ladi:

• 
  korxona xo`jalik faoliyati natijalari, uning foydalilik darajasi;
  
• 
  korxonaning kadrlar siyosati;
  
• 
  mos mutaxassislik bo`yicha hududda, viloyatda va mamlakatda mavjud ishsizlik darajasi;
  
• 
  davlat, raqobachilar va kasaba uyushlalarining ta`sirlari;
  
• 
  korxonaning jamoatchilik bilan aloqalardagi siyosatlari.
  

Korxonada mehnatni tashkil qilish quyidagi asosiy elementlardan tashkil topadi:

• 
  ish haqi fondini shakllantirish;
  
• 
  mehnatni meyyorlashtirish;
  
• 
  tarif tizimini o`rnatish;
  
• 
  ish haqi to`lashning samarali shakl va tizimlarini tanlash.
  

Korxonada ish haqini tarkibiga quyidagilar kiritiladi:

• 
  ishlangan vaqt uchun to`lovlar;
  
• 
  ishlanmagan vaqt uchun to`lovlar;
  
• 
  bir martalik rag`batlantirish to`lovlari;
  
• 
  uy-joy, yoqilg`i va oziq-ovqatlar uchun to`lovlar.
  

Ishlangan vaqt uchun to`lovlar o`zida quyidagilarni qamrab oladi: 1) tarif stavkalari va okladlar bo`yicha va kelishiv asosidagi ish haqlari; 2) natural ish haqi sifatida berilgan mahsulot qiymati; 3) mukofotlar va rag`batlantirishlar; 4) professional sifatlilik uchun va kasb va mansabni hamkorlikda olib borganlik uchun tarifa stavkalariga qo`shimcha haq va rag`batlantirishlar miqdori; 5) ish rejimi va mehnat sharoitlari bilan bog`liq kompensasiyalar miqdori.
Ishlanmagan vaqt uchun beriladigan to`lovlarga quyidagilar kiradi: 1) yillik va qo`shimcha ta`tillar; 2) o`smirlarning imtiyozli soatlari; 3) ishlovcilarni aybi bilan bo`lmagan ish faoliyatining to`xtab qolishlari; 4) majburiy progullar.
Bir martalik rag`batlantirish tol`ovlariga quyidagilar kiradi: 1) bir martalik mukofotlar; 2) ish yili yakuni bo`yicha va ish staji yakuni bo`yicha beriladigan rag`batlantirishlar; 3) hammaga va ko`pchilik ishlovchilarga beriladigan moddiy yordamlar; 4) ishlstilmagan ta`til uchun pul kompensasiyalari; 5) rag`batlantirish sifatida ishlovchilarga aksiyalarni berish yoki imtiyozli narxlarda sotish.