Реле ҳимояси ҳАҚида умумий тушунча

RELE QURILMALARINING ASOSLARI

1. 
   Elektr mexanik relelar.
   

Releli himoya va elektr avtomatikasida elektrmexanik relelar, yarim o‘tkazgich uskunalar yordamida qurilgan relelar va to‘yinuvchi magnit sistemali relelar keng ishlatiladi. Bulardan eng ko‘p tarqalgani elektrmexanik relelardir.

Elektr mexanik relelar katta o‘lchamga ega. Ular ulanadigan tok va kuchlanish transformatorlari bilan birgalikda ko‘p quvvat iste’mol qiladilar. Relelarning yarim o‘tkazgich asosida qurilishi ularning parametr va xarakteristikalarini yaxshilashga olib keladi. Shuning uchun ular amalda borgan sari ko‘proq qo‘llanilmoqda.
Elektr kattaliklarga ta’sir javob beruvchi relelardan tashqari, bilvosita shikastlanish va nonormal rejimlarni xarakterlovchi noelektrik kattaliklarda ishlovchi relelar keng joriy etilmoqda.
Masalan, gaz yoki bosimning oshishiga ta’sir ko‘rsatuvchi, moyli transformator va reaktorlarda qo‘llaniluvchi, temperaturani sezuvchi relelar ko‘p ishlatilmoqda.
Elektr kattaliklarga ta’sir javob beruvchi relelarni 2 guruxga bo‘lish mumkin:

• 
  bir elektr kattalikka (tok yoki kuchlanish) ta’sir javob beruvchi relelar;
  
• 
  ikki elektr kattaliklarga (tok va kuchlanish, ikkita kuchlanish);
  

Birinchi guruxga tok va kuchlanish relelari, ikkinchi guruxga bir fazali quvvat va qarshilik relelari kiradi.
Elektrmexanik relelar elektromagnit, induksion, elektrdinamik va magnitelektrik pritsiplari asoslarida qurilishi mumkin. Sanoatda asosan, elektrmagnit induksiya prinsipi asosida ishlovchi va xamma talablarga javob beruvchi relelar ishlab chiqarilmoqda.
Elektrmexanik relelarning asosiy qismlari o‘rinni chulg‘am va kontaktlardan iborat.
Relening kontaktlari himoya qurilmalarida tokning ishonchli uzilishi va qo‘shilishini ta’min etishlari kerak va shu bilan birga bir necha marotaba xarakatlanishga chidamli bo‘lishlari zarur.
Kontaktlarning qo‘shilib-uzilishi zanjirning qo‘shilishi va uzilishini

ta’minlovchi quvvat S_k
bilan shartli ravishda xarakterlanadi. Quvvat S_k
ning

kattaligi operativ tok manbaining kuchlanishi U bilan kontakt ruxsat beruvchi eng

katta tok I_k
ning ko‘paytmasi shaklida topiladi:
S_k  U  I_k

(2)