Республикаси олий ва ўрта махсус таълим
Download 66.97 Kb. Pdf ko'rish
|
tezis 1
- Bu sahifa navigatsiya:
- Тақризчилар
- M.B. Moyliyev –TMI magistranti Ilmiy rahbar: B.K.Utanov –TMI dotsenti, PhD XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB ETISHDA MOLIYAVIY
|
Масъул муҳаррир: Б. Утанов, и.ф.ф.д., доцент
Таҳрир ҳайъати: И. Ҳабибуллаев, т.ф.д., профессор З. Тошматов, и.ф.д., профессор Х. Хўжақулов, и.ф.н., доцент Б. Маматқулов, и.ф.н., доцент Д. Сапаев, и.ф.ф.д., катта ўқитувчи А. Жумаев, и.ф.ф.д., в.в.доцент И. Жалолов, и.ф.ф.д., катта ўқитувчи Р. Урунов, катта ўқитувчи Ғ. Исмоилов, катта ўқитувчи А.Жамалдинова, катта ўқитувчи Тақризчилар: А.Набиходжаев, и.ф.н., доцент Қ.Жумаев, и.ф.н., доцент Мазкур тўпламга киритилган маъруза тезисларнинг мазмуни, ундаги статистик маълумотлар ва меъёрий ҳужжатлар санасининг тўғрилиги ҳамда танқидий фикр мулоҳазаларга муаллифларнинг ўзлари масъулдирлар. Тошкент молия институти, 2021 йил “O’ZBEKISTONDA MILLIY STATISTIKA TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING USTUVOR YO’NALISHLARI” 248 M.B. Moyliyev –TMI magistranti Ilmiy rahbar: B.K.Utanov –TMI dotsenti, PhD XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB ETISHDA MOLIYAVIY HISOBOTLARNING XALQARO STANDARTLARIGA O’TISHNING AHAMIYATI Dunyodagi deyarli barcha mamlakatlar iqtisodiy siyosatning eng muhim maqsadlaridan bir iqtisodiy o'sish ko’rsatkichini oshirishdan iboratdir.Bunda mamlakatga jalb etiladigan xoirjiy to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar hajmini oshirish muhim rol o’ynaydi. Hozirgi global miqyosada mamlakatlar bevosita va bilvosita xorijiy investitsiya jalb qilish borasida raqobat olib bormoqda. XVF saytida berilgan ma’lumotlarga asosan yozilgan xorijiy maqoladagi ma’lumotlariga ko’ra ,,Investitsiyalar, xususan, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar iqtisodiy o'sishning eng muhim omillaridan biri sifatida qaraladi. O'tgan chorak asr butun dunyo bo'ylab to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar oqimining sezilarli o'sishiga guvoh bo'ldi. Buning sababi shundaki, ko‘pgina mamlakatlar, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarni o‘zlarining umumiy iqtisodiy rivojlanish strategiyasining muhim elementi sifatida ko‘rishadi’’. 66 To'g'ridan- to'g'ri xorijiy investitsiyalar qabul qiluvchi mamlakatning iqtisodiy rivojlanishiga ikkita asosiy yo'nalishda hissa qo'shadi. Ular yangi texnologiyalar, marketing va boshqaruv ko'nikmalari, innovatsiyalar va ilg'or tajribalarni almashish orqali mahalliy kapitalni ko'paytirish va samaradorlikni oshirishni o'z ichiga oladi. Ikkinchidan, to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar ham foyda, ham xarajatlarga ega va uning ta'siri umuman mamlakatning o'ziga xos sharoitlari va xususan, siyosat muhiti bilan belgilanadi. Bu o’z ichiga diversifikatsiya qilish qobiliyati, o'zlashtirish qobiliyati darajasi, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar maqsadliligi amalga oshira olish va to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar va mahalliy investitsiyalar o'rtasidagi bog'liqlikni o’z ichiga oladi. Biz nafaqat xorijiy investitsiyalarni jalb qilish balkim uni o’zlashtira olish ham muhimligini Kosovoga to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar muvaffaqiyatsizligi misolida ham ko’rishimiz mumkin.Shuning uchun bugungi kunda bu mavzuni o’rganish va izlanishlar olib borish 66 https://papers.ssrn.com/ Foreign direct investments and economic growth “O’ZBEKISTONDA MILLIY STATISTIKA TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING USTUVOR YO’NALISHLARI” 249 zamon talablaridan biri hisoblanadi Xorijiy investor uchun biror bir mamlakatga investitsiya kiritishda muhim omillardan biri u investitsiya kiritmoqchi bo’lgan sektor haqidagi yuqori sifatli moliyaviy ma’lumotlar yetarliligi hisoblanadi.Xorjiy investor har doim yuqori sifatli,haqqoniy moliyaviy-iqtisodiy statistik ma’lumotlar bera oladigan bozorga intilishadi bu ularga kiritiladigan investitsiya samaradorligini aniq va arzon tarzda baholash imkonini beradi.Shuning uchun MHXS standarlari qo’llash xalqaro miqyosda investorlar uchun ochiqlik va oshkorolikni ta’minlashning asosiy omillaridan biri sifatida tan olingan va investorlar qaror qabul qilishda asoslanadigan asosiy ma’lumotlarni shu standartlar asosida tuzilgan moliyaviy hisobotlardan olishadi. MHXS moliyaviy ko’rsatkichlarni haqqoniy tarzda ko’rsatadigan va real iqtisodiy holatni ochiqlab beradigan standartlar to’plami hisoblanadi. MHXS ning muhiliginig yana bir omillaridan biri bu haqqoniy moliyaviy axborotlar iqtisodiy o’sishga erishishdagi muhim faktor hisoblanishidir. MHXS ni qabul qilishning ahamiyatini real iqtisodiyotdagi yaqqol misoli sifatida ASEAN mamlakatlarining 2001-2019 yillar oralig’idagi mamlakat miqyosida Moliyaviy hisob xalqaro standartlariga o’tishi va shu davrdagi to’g’ridan to’g’ri xorjiy investitsiyalarni jalb etish bo’yicha foizlarda eng yuqori ko’rsatkichlarga erishishini olishimiz mumkin.Bu mamlakatlar orasida Filippin 2005-yil, Myanmar 2011-yil, Singapur 2010-yil, Tailand 2011-yilda moliyaviy hisobotlarni tuzishda Moliyaviy hisob xalqaro standartlariga o’tishgan hisoblanadi.ASEAN mamlakatlari ichida faqatgina Vietnam va Indoneziya haligacha Moliyaviy hisobotlarning xalqaro standartlariga o’tishmagan 67 .Shu vaqt oralig’ida to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalar salmog’i bu mamlakatlarda bir necha barobarga oshganini ham ko’rishimiz mumkin. ASEAN tarkibiga kiruvchi 10 ta mamlakat umumiy statistikasini ko’radigan bo’lsak,bu mamlakatlarga to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalar salmog’i 2000-yilda 21,31 mlrd dollarni,2005-yilda esa 42,999 mlrd dollarni tashkil etgan holda 2016-yilga kelib bir necha barobarga oshib 128.841 mlrd dollarni tashkil etgan va bu statistikada biz yaqqol o’sish tendensiyasini ko’rishimiz mumkin. Oxirgi yillardagi statistikaga murojaat qilsak bu ko’rsatkich pandemiya sababli 2019-yildagi 182 67 https:// www.ifrs.org “O’ZBEKISTONDA MILLIY STATISTIKA TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING USTUVOR YO’NALISHLARI” 250 milliard dollarlik ko’rsatkichdan 25% ga kamayib, 2020-yilda 137 Milliard dollarga tushgan. 68 Mamlakatda investitsiya muhiti yaxshilanishi iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoyalar faol kirib kelishining asosiy faktorlaridan biri hisoblanadi va O’zbekistonda Moliyaviy xisobotlarning xalqaro standartlariga o’tish bu boradagi amalga oshirilgan eng katta qadamlardan biri bo’ladi. Mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarning jalb etilishi uning iqtisodiy imkoniyatlarining kengayishini tezlashtirib, barcha sohalarda ichki imkoniyat va rezervlarni ishga solish, yangi texnika va texnologiya, eksportbop tovarlarni o’zlashtirish, ularni ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish orqali davlat iqtisodiy qudratini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek mamlakatimizda asosiy kapitalga o’zlashtirilgan jami investitsiyalar 2020-yilda 210 195,1 mlrd so’m, 2021- yil yanvar-sentyabr oylarida esa 163 933,8 mlrd so’mni tashkil etgan bo’lib bundan chet el investitsiyalari va kreditlari o’z navbatida 42.7% va 41.9% ni tashkil etadi. 69 O‘zbekiston Respublikasining 2021 — 2023-yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturida 2021 — 2023- yillarda 928,3 trln so‘m miqdoridagi markazlashgan va markazlashmagan investitsiyalar, jumladan 37,5 mlrd AQSh dollari miqdoridagi xorijiy investitsiyalar o‘zlashtirilish nazarda tutilgan. 70 Mamlakatimizda ham MHXSga o’tish borasida qonunlar qabul qilinib, talay chora tadbirlar amalga oshirilmoqda.Bulardan biri 24.02.2020 dagi ,,Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o’tish bo’yicha qo’shimcha chora tadbirlar to’g’risida’’gi PQ-4611 sonli O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Qarori hisoblanadi. Bu qarorga asosan aksiyadorlik jamiyatlari, tijorat banklari, sug‘urta tashkilotlari va yirik soliq to‘lovchilar toifasiga kiritilgan yuridik shaxslar 2021-yil 1-yanvardan boshlab, MHXS asosida buxgalteriya hisobi yuritilishini tashkil etadi va 2021-yil yakunlaridan boshlab moliyaviy hisobotni MHXS asosida tayyorlaydi. 71 Unga muvofiq moliyaviy hisobotni ixtiyoriy 68 https://asean.org/asean-launches-investment-report-2020-2021-investing-in-industry-4-0/ 69 stat.uz 70 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 28-dekabrdagi PQ-4937-son ,,O’zbekiston Respublikasining 2021-2023-yillarga mo’ljallangan investitsiya dasturini amalga oshirish chora tadbirlari to’g’risida’’ qarori 71 https//lex.uz/docs. “O’ZBEKISTONDA MILLIY STATISTIKA TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING USTUVOR YO’NALISHLARI” 251 ravishda MHXSga muvofiq tayyorlaydigan tadbirkorlik subyektlari buxgalteriya hisobining milliy standartlari bo‘yicha moliyaviy hisobot taqdim etishdan ozod etiladi. 2 Download 66.97 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|