Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti amaliy matematika va

Birinchi yuqori darajali dasturlash tillari.

O’tgan asrning 50-yillarida Greys Xopper boshchiligida yangi dasturlash tili va kompilyatori V-O ni ishlab chiqishga kirishildi. Yangi til dasturlashni ingliz tiliga yaqin tilda yuajarish imkonini berdi. 30 ga yaqin inglizcha so’zlar tanlandi.

1958 yilda V-O sistemasi Flow-Matic nomini va tijoriy ma’lumot-larni qayta ishlashga yo’naltirildi. 1959 yilda COBOL (Common Business Oriented Language – umumiy tijoratga yo’naltirilgan til) tili io’lab chiqildi. Bu til mashinadan mustaqillikka ega bo’lgan yuqori darajali biznesga yo’naltirilgan dasturlash tilidir. Mashinadan mustaqillikka ega bo’lgan dasturlash tillarida yozilgan dasturlar istalgan turdagi EHM da maxsus kompilyatorlar vositasida bajarilaveradi. COBOL tilini yaratishda ham Greys Xopper maslahatchi bo’lgan.
1954 yilda FORTRAN (FORmula TRANslation) tili yaratilayotgani haqidagi xabar chop etildi. Bu dastur IBM kompaniyasining Nyu Yorkdagi shtab kvartirasida yaratildi. Uni a tuzuvchilardan biri Jon Bekus bo’ldi. U BNF(NFB - normalnaya forma Bekusa – Bekusning normal formasi) muallifi bo’lib, bu forma ko’plab dasturlash tillarining sintaksisini izohlashda qo’llaniladi.
Bu vaqtda Yevropa davlatlarida mashhur til ALGOL edi. Xuddi Fortran kabi u ham matematik topshiriqlarga yo’naltirilgan edi. Unda o’sha davrning ilg’or texnologiyasi – tarkibli dasturlash amalda qo’llangan.
Ko’plab dasturlash tillari o’tgan asrning 60-70-yillarida paydo bo’ldi. Uzoq vaqt yashagan tillar sirasiga BASIC tilini kiritish mumkin. Bu dasturlash tili 1964 yilda Jon Kemeni va Tomas Kurs boshchiligida Dartmut universitetida ishlab chiqildi. Mualliflarining fikriga ko’ra bu til sodda, o’rganishga oson va murakkab bo’lmagan hisoblashlarni bajarishga mo’ljallangan. BASIC ko’proq mikro EHM va shaxsiy kompyuterlarda keng tarqaldi. Dastlab bu til tarkib(struktura)li bo’lgani uchun sifatli dasturlashni o’rganishga qiyin bo’ldi. 1985 yilda uning True BASIC ishlab chiqildi. Bu dasturni tuzganlarni fikriga ko’ra bu til PASCAL ko’ra mukammalroqdir. 1991 yilda Visual BASIC ning birinchi versiyasi paydo bo’ldi.

2.