Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati
Download 328.18 Kb. Pdf ko'rish
|
Tarix
|
Mustaqil O’zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati 3-mavzu Ms Umarxon Мустақиллик арафасида республикадаги ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий аҳвол Бу даврнинг оғир ва аянчли ижтимоий-сиёсий манзарасига Ислом Каримов шундай баҳо беради: «Шу нарсашак-шубҳасиз ва очиқ-ойдиндирки, республика барчаасосий иқтисодий ва ижтимоий кўрсаткичлар бўйича Иттифоқдаги ўртача дара-жаданҳаманчаорқада бўлиб, мамлакатда охирги ўринлардан бирида турибди. Биз бу рақамларни илгари ҳам неча марталаб айтганмиз, аммо бугун уларни яна бир бор идрок этмоқ керак. Ўзбекис-тон ҳар киши бошига ялпи ижтимоий маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича мамлакатда 12- ўринда ту-рибди, аҳолижонбошига миллий даромад ишлаб чиқариш бўйича кўрсаткич эса Иттифоқдаги ўрта-ча даражадан икки ҳисса паст. (Ўзбекистон Компартиясининг 1990 йил 4 июндабўлибўтганXXII съездида сўзланган нуткдан). Ўлкамиздаги вазиятни чинакамига ўнглаш, юрт-дошларимизнинг ҳаётга қарашини, бугунги ва эр-танги кунга ишончини мустаҳкамлаш учун аввало, уларнинг иқтисодий, моддий аҳволини яхшилаш заруратини чуқур англаган республикамиз раҳбари аҳоли учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган жуда катта бир масалани — одамларга www.ziyouz.com kutubxonasi 9 томорқа ер бе-риш масаласини кун тартибига қўяди. 1989 йил 17 августда Ислом Каримов бошчилигида республика ҳукуматининг Тошкентда бўлиб ўтган кенгайтирилган йиғилишида аҳолига томорқа ва шахсий участкалар ажратиш масаласи муҳокама қилинади ва «Қишлокда яшовчи ҳар бир оилани томорқа билан таъминлаш, уларга якка тартибда уй-жой қуриш учун барча шарт-шароитларни яратиб бериш ҳақида» қарор қабул қилинади #2 Ушбу тарихий ҳужжатда қишлоқда яшовчи ҳар бир кишига ўртача 25 сотихдан ер ажратиб бериш ва томорқа майдонларини қарийб 4,5 баробар кўпайтириш кўзда тутилган эди. Бу борадаги амалий ишлар натижасида 1989— 1990 йилларда бир ярим миллиондан кўпроқ оилага қўшимча ер ажратилди, 700 мингоилага янги томорқа ерлари берилди. Бугун тўла ишонч билан айтиш мумкинки, бу му-раккаб масалага ана шундай оқилона ёндашув ту-файли Ўзбекистон бўйича мингминглаб одамлар уй-ясойли, ишли бўлди, бозорларда маҳсулот кўпайиб, нарх-наво арзонлашди, энг муҳими, ижтимоий кескинликнинг олдини олишга эришилди. #1 Бутун, орадан йиллар ўтиб, кўп нарсалар ойдин- лашганидан сўнг яна бир ҳақиқатни алоҳида эъти-роф этиш ҳар томонлама ўринли бўлади. 1990 йил 24 март куниўниккинчи чақириқ Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг биринчи сес-сиясида иттифокдош республикалар орасида бирин-чи бўлиб Ўзбекистонда республика Президенти лавозими жорий этилди. Бу ўринда шуни айтиш жо-изки, бундан бир неча кун олдин, яъни 14 март куни СССР халқдепутатларининг навбатдан ташқари учинчи съездида СССР Президенти лавозимини таъсис этиш тўғрисидаги қонун қабул қилиниб, М. Горбачев бувазифага сайланган эди. Бепоён Иттифоқ ҳудудида иккинчи бир Прези- дентнинг пайдо бўлишини Марказ ва унинг раҳба-рияти қандай қаҳр-ғазаб ва ичиқоралик билан қабул қилганини тасаввур қилиш қийин эмас, албатта. Бинобарин, ўлкамизда Президентлик институтининг жорий этилиши Юртбошимиз томонидан Ўзбекистоннинг давлат суверенитети ва мустақиллигига эришиш йўлида қўйилган нафақат тарихий қадам, балки чина-камсиёсий ва маънавий жасорат намунаси бўлганини изоҳлаб ўтиришга ҳожат бўлмаса керак. Ўзликни англашга интилишнинг кучайиши. Сиёсий тизимдаги ўзгаришлар ўз она тилини билмаган одам ўзининг шажарасини, ўзининг илдизини билмайдиган, келажаги йўқ одам, киши тилини билмайдиган унинг дилини ҳам билмайди, деб жуда тўғри айтишади. Лекин она тилимизни билиш йўлидаги интилишларимизни, ҳаракатларимизни рус тилига қарама-Қарши қўйиш, русийзабон биродарларимиз билан алоқани бузиш мутлақо нотўғри бўлур эди. Бир-би-римиз билан аҳил ва дўст бўлиб яшаётган бир пайт-да халқларни бир-бирига қарама-қарши қўйиб, улар орасига нифоқ солишга уринишлар яхшиликка олиб келмайди. Ҳар қайси миллат, катта ё кичиклигидан қатъи назар, ўз она тилини ҳурмат қилади. Ўзбеклар ўзбек тилини ҳурмат қилса, тожиклар то- жик тилини, қозоқлар қозоқ тилини, айтайлик, бо-шқа миллат вакили, катта ё кичик бўлишига қара-май, ўзтилини ҳурмат қилади. Davomi... #2 Лекин ана шу халқларнинг ҳаммасини бирлаштириш учун, уларнинг бир оила аъзолари каби иноқ ва ҳамжиҳат бўлишларида рус тили муҳим восита ҳисобланади. Бу тил бошқа бирор миллат тилининг нуфузини www.ziyouz.com kutubxonasi 48 камситмаган, ўша миллат ғурурига тегмаган ҳолда ягона оилага бирлашган халқлар тараққиётига, турли миллатларга мансуб кишилар ўртасидаги алоқаларни кучайтириш-га, қўйилган мақсадларга эришишга бебаҳо ёрдам бериши мумкин. Умуман, ўртоқлар, агар рус мил-латига мансуб киши ўзбек тилини билса, ўзбек эса рус тилини билса, бунинг устига ҳозирги ёшла-римиз яна учинчи тилни ҳам билсалар, нур усти-га аъло нур бўларди Identification #3 меҳнатга лаёқатли аҳолини иш би-лан оқилона ташинлаш ва аҳоли жон бошига тўғри келадиган даромалдарни ошириш муаммолари. Мен сизларга ҳеч бнр янгиликни очмоқчи эмасман. Аммо, келинглар, янабяр бор фикрлашиб кўрайлик, асо-сий масалаларю ажратиб олайлик. Ҳозир респуб-ликада ижтимшй ишлаб чиқаришда фойдаланилма-ётган меҳнатгалаёқатли 1 миллион киши ваойига 75 сўмгача даромад қилаётган салкам 9 миллион киши бор. Буюблағҳаётий эҳтиёжларни, албатта, қондира олмавдй. Бу борада аҳволни бирмунча енгиллаштириш, кес- кинликни юмиатиш учун янгича, дадил чора-тад-бирлар кўрилабошлагани сизларга маълум. Томор-қа участкаларшй кўпайтириш бир неча муаммони бир-бири билан боғлаб ҳал этиш: анчагина одамларни www.ziyouz.com kutubxonasi 50 меҳнат билан банд қилиш, оилаларнинг ўзини ўзи озиқ- овқат билан таъминлашни яхшилаш, кол-хозбозорларши тўлдириш, аёлларнинг ижтимоий мавқеини яхшилаш имконини беради, деб ўйлаймиз. Бу эса республисадаги вазиятни барқарорлаштиришнинг муҳим оиидига айланди. Konstitutsiya 1992 йилдамамлакатимиз Асосий Қонунининг қабул қилиниши мустақил, суверен вадемократик давлат – Ўзбекистон Республикасининг мустаҳкам ҳуқуқий пойдевори яратилганлигининг ёрқин ифодаси бўлди. Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек, “Конституциямизнинг ҳеч нарса билан ўлчаб, баҳолаб бўлмайдиган беқиёс аҳамияти ва тарихий ролини, биринчи навбатда, биз учун мутлақо янги бўлган миллий давлатчилик ва унинг ижтимоий-сиёсий тизимини яратиш, демократик тамойиллар асосига қурилган сиёсий ва иқтисодий тизимни шакллантириш учун зарур бўлган ҳуқуқий пойдеворни айнан Асосий Қонунимиз белгилаб берганида кўрамиз”. О`збекистон Конституцияси халқимизнинг эркинлик сари узоқйўлдаги изланишнинг натижасидир. Асосий Қонунда мустаҳкамланган қоидалар демократия “тарози”сида ўлчанадиган бўлса, тўла ишонч билан айтиш мумкинки, у жаҳондаги энг демократик конституциялардан биридир. Юртбошимиз таъбири билан айтганда, “Бизнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси энг демократик, халқаро миқёсда эътироф этилган меъёр ва талабларга жавоб беради”, дейиш учун тўла асосларимиз бор”. Ўзбекистоннинг амалдаги Конституцияси Муқаддима, 26 бобга ажратилган, 6 бўлимда бирлаштирилган 128 моддадан иборат. Асосий Қонун Муқаддимасининг моҳияти қуйидагича: Конституцияни халқ қабул қилади, халқ мамлакатнинг тўла ҳуқуқли эгаси бўлиб, унда ўз иродасини ифода этади. Birinchi bo'lim va ikkinchi bo'lim конституциявий тузум асосий принципларининг мажмуаси, иккинчи бўлим эса — инсон ҳуқуқлари бўйича “ўзбекча билл”дир. Бошқача қилиб айтганда, иккинчи бўлимда инсон шахсий, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқларининг яхлит ва кенг қамровли тизими мустаҳкамланган. Бу ўринда, инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги бўлим давлат органлари тизимига бағишланган бўлимдан аввал келишига алоҳида эътибор қаратилиши даркор. Яъни давлат ҳуқуқларни тақдим этмайди, фуқаронинг ўзи унга эркинлик билан берилган ажралмас табиий ҳуқуқлардан онгли ва масулиятли равишда фойдаланади Uchinchi bo'lim va to'rtinchi bo'lim Конституциянинг учинчи бўлими ўзига хос, чунки бошқа мамлакатларнинг биронтасида бундай ҳолат учрамаслиги эҳтимоли бор. Бубўлимнинг асосий мақсади фуқаролик жамияти анъаналарини тиклаш, ижтимоий бирлашмалар, сиёсий партиялар ва оммавий ахборот воситалари мақомини ҳуқуқий тарзда расмийлаштириш, уларнинг реал вабарқарор ривожланишини таъминлашдан иборат. Тўртинчи бўлим — давлат ва маъмурий ҳудудий бошқарувга бағишланган. Қорақалпоғистон Республикаси ҳақида алоҳида боб кўзда тутилган Beshinchi bo'lim va oltinchi bo'lim Бешинчи бўлимда ҳокимият ваколатлари бўлиниши тамойили асосида давлат ҳокимияти органларининг янги тизими мустаҳкамлаб қўйилган, олий ва маҳаллий органларнинг тузилиши очиб берилган. Олтинчи бўлим Конституцияга ўзгартириш киритиш тартибини белгилаган. Конституциянинг тузилиши, биринчидан, фуқаролараро тинчлик, яъни миллий ва ижтимоий бирликка, иккинчидан, шахс эркинлиги ва танлаш эркинлигига, учинчидан, мафкуравий ҳурфикрлилик ва сиёсий барқарорликка, тўртинчидан, барқарор иқтисодий ўсиш ва фаровонликка, бешинчидан, давлат томонидан халқ ва жаҳон ҳамжамияти олдидаги ўз мажбуриятларини бажарилишига эришишга қаратилганлигини кўрсатади. Download 328.18 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|