Ўрта махсус ва олий таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси
Ko`krak qafasi shikastlarida va ularni davolash
Download 254.5 Kb.
|
тема № 4 а
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1. Ko`krakning yopiq shikastlanishlari
- 2. Ko`krak qafasi ochiq shikastlanishlari
- 3.Ko`krak qafasi devori va ichki a`zolar o`q otishdan jaraxatlanishi
- 4. Ko`ksni o`q otuvchi quroldan jaroxatining bevosita asoratlari
- Ko`krak qafasi o`q otuvchi qurol jaroxatlarining asoratlari
- Ko`krak jaroxatlarini davolash bosqichlari va prinsiplarini ajratish.
- Malakali jarroxlik yordam.
- Jang paytida Qonketish,qon quyish.
- Qon tomirlar jaroxatlarini davolash.
- Ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam
- Birinchi vrachgacha yordam bosqichida qon quyish.
- Машғулот жараёнида қўлланиладиган янги педагогик технология усуллари
- 3.2. Тахлилий қисми Назорат учун
- Малакали шифокор ёрдам кўрсатиш босқичида
- Бош оғриғи ва кўнгил айниш
- Плеврал бўшлиқ пункцияси
- 5. Амалий қисм
Ko`krak qafasi shikastlarida va ularni davolash.Ko`krak jaroxatlari uchrash ehtimolligi: ulug` Vatan urushi malumotlariga ko`ra — yaralanganlar orasida o`rtacha 7—12%, (qo`l-oyoqlardan keyin ikkinchi o`rinda). O`lganlarning o`rtacha —25—30%. Termoyadroviy qurol sharofati bilan ko`krak qafasi yopiq shikastlanishlari uchrash ehtimoli o`sib bormoqda. Tasnifi: 1. Ko`krakning yopiq shikastlanishlari: - suyak shikastlanishlarisiz, suyak shikastlanishlari bilan; ichki organlar shikastlanishisiz; ko`ks devori lat yeyishlari; qovurg`aning oddiy sinishlari; qovurg`anining murakkab sinishlari; ko`krak qafasida bosim ortishi; yurak shikastlanishlari; tomirlar tutami yopiq shikastlanishlari; diafragma yirtilishi. 2. Ko`krak qafasi ochiq shikastlanishlari: -o`q tegish bilan bog`liq bolgan va bog`liq bo`lmagan; yakka va ko`psonli; tarqalgan va tarqalmagan; teshib o`tgan, ko`r(teshib o`tmagan), urinma,o`rab oluvchi; suyak shikastlanishlarisizva suyak shikastlanishlari bilan; ichki organlar shikastlanishisiz va shikastlanishi bilan; faqat torakal, torakoabdominal, torako-umurtqa pog`onasi. 3.Ko`krak qafasi devori va ichki a`zolar o`q otishdan jaraxatlanishi:- tarqalgan jaroxat doim yengil hisoblanadi, tarqalmagan o`qotishdan jaroxat ham bazan yengil bo`lishi mimkin. -Yarador og`irlik darajasini belgilaydi: -ko`ks devori hujayralarini shikastlanish ko`lami; -gemotoraks, pnevmotoraks mavjudligi; ko`ks a`zolari shikastlanishlari (yurak,o`pka,qizilo`ngach). 4. Ko`ksni o`q otuvchi quroldan jaroxatining bevosita asoratlari: -plevra ichi qon ketishi ( 50—70% barcha jaroxatning). Yo`ldosh - ko`ks devori tomirlari (ko`proq); o`pka tomirlari (kamroq). Gematoraks ko`rinishida:-kichik (qon sinuslarda); o`rta (kuraklar orasigacha); kata (2-3 qovurg`gacha); total (butun plevra yuzasi bo`ylab), Ruvil-Greguar sinamasi agar plevra punksiyasi paytida qon quyuqlashgani aniqlansa, plevra bo`shlig`ida qon ketishi davom etyapti. Gemotaraks klinikasi: -qon yo`qotish; perkussiyada plevra bo`shlig`ida suyuqlik to`planganlik belgilari, nafas olish qiyinlashuvi; rentgenografiya (gemotoraks gorizontal yo`nalishdagi chiziq bilan). Gemotoraks yigikganlik belgilari:-gemotaraks belgilari, punksiya paytida qon yo`qligi yoki juda kamligi, yo`g`on ignada - "qittay" quyqa. Ochiq pnevmotoraks-plevra bo`shligi` jaroxat orqali ichki muhit biln bog`lanadi. Havo nafas olish vaqtida plevra bo`shlig`iga kiradi va o`pka holatini tiklamoq uchun shikastlanish tomonga suriladi (parodaksal nafas). Bu vaqtga kelib sog`tomonda aralach nafas paydo bo`ladi - ballotirlanga yoki flotatsiyalangan ko`kks oralig`i. Pnevmotoraks ochilganda aksariyat plevro-pulmonal shok kuzatiladi. U paradoksal nafas, ballotirlovchi ko`ks oralig`, qon yo`qotish, og`riqli afferent impulsatsiya kabilarni ta`minlaydi. Yopiq pnevmotoraks — nafas olish plevral bo`shliqda, lekin u ko`ks oralig`i jaroxati orqali ichki muhit bilan boglanmagan. Yopiq pnevmotoraks belgilari: perkussiyada qutichasimon tovush, ko`ks oralig`i chegarasining kamayichi, nafas susayishi, teri osti emfizemasi, rentgenografiya - butun op`ka yoki kollabirlangan qismi. Yopiq klinik кўрини og`irligi pnevmotoraksning ko`lamidan kelib chiqadi. Klapan pnevmotoraksi («klapan>aksariyat opkada joylashadi): o`sib boruvchi, taranglashgan, oraliq. Taranglashgan klapan pnevmotoraksi belgilari:-yaradorning og`ir ahvoli o`pka yurak yetishmovchiligi hisobiga, tezlik bilan o`sib boruvcji teri osti emfizemasi, qutisimon tovush qarama qarshi tomondagi ko`ks oralig` bilan qo`shilib ketishi. Klapan pnevmotoraksida yarador holati etiborga molikdir. Qayerda bo`lmasin diagnoz qo`yilsa yordam (plevra bo`shliqni yo`g`on igna bilan punksiya qilish )ko`rsatilishi kerak! Emfizema: -teri osti, ko`ks oralig`i. Ko`ks oralig` emfizemasi belgilari: - o`pka-yurak yetishmovchiligi, bo`yin emfizemasi, rentgenogrammada ko`ks oralig`ida gaz ko`rinishi. O`pka shikastlanishi (ko`krak qafasi teshib o`tmagan jaroxatlari). Belgilari: - qon tupurish, yopiq jaroxatda teri osti emfizemasi, yo`tal, nafas yetishmovchiligi bilan big`liq nafas siqilishi va sianoz. Yurak jaroxati: -teshib o`tgan,kor,urinmali, yurak bo`shlig`iga kirgan va kirmagan tamponadali va tamponadasiz. Yurak tamponadasi belgilari: jaroxatning yurak proyeksiyasi bo`ylab, yaradorning og`ir holati - o`sib boruvchi yurak-tomir yetishmovchiligi hisobiga:- terining ko`kimtir yoki rangpar ko`rinishi, kuchsiz va noto`liq puls, to`mtoqlashgan yurak chegaralari kattalashgan, yurak urish tovushi bo`g`iqlashgan, yurak soyasi kattalashgan,rentgenologik tekshiruvda chap chegarasida taliyaning yo`qolishi. Yurak tamponadasi paytida yaradorga zudlik bilan yordam ko`rsatilishi kerak (garchi operatsion sharoit bo`lmasada) –ya`ni, perikard punksiyasi! Ko`krak qafasi o`q otuvchi qurol jaroxatlarining asoratlari. Ko`ks devoir yiringli jaroxatlari va ikkilamchi pnevmotoraks ochilishi holatlari:- o`pka atelektazi ( yuzaki nafas va yo`tal paytida shilliqni tiqilishi bronxlarning drenaj funksiyasi susayishi hisobiga paydo bo`ladi).Atelektaz belgilari:yuqori temperatura,taxipnoe,perkutor tovushni qisqarishi(!),auskultatsiyada nafas olishni yo`qligi:-perikardit (serozli, yiringli, aralash), yiringli plevrit, pnevmoniya, o`pka abssesi va gangrenasi. Yiringli plevrit belgilariа: -yaradorning holati og`irlashuvi, yuqori harorat, Intoksikatsiya hisobiga titrash, shikastlangan tomonda perkutor tovush va nafasning qisqarishi, punksiya paytida gemoragikva quyqal suyuqlik, anaerob-achitqili mikroflora hisobiga yomon hidli yiring. Ko`krak jaroxatlarini davolash bosqichlari va prinsiplarini ajratish. O`z-o`ziga, o`zaro , birinchi tibbiy yordam ko`rsatish: -aseptic bog`lam, germeeetik okklyuzion bog`lalam, analgetiklar (shpris-naychalar orqali), antibiotiklar (tabletkalar). Vrachgacha yordam: bog`lamni to`g`ri qo`yish, aseptik bog`lamni ko`proq qo`yish. Birinchi shifokor yordammi: -qabul-saralash palatkalarida zaruriy yordam - bog`lamni to`g`ri qo`yish ,narkotiklar kiritish,yurak-tomir preparatlari; bog`lam qo`yishda ko`rsatilgan yordamni zarurriyligi:bilan а) davom etishi bilan kechuvchi qon ketishi jaroxatlarda qilinishi shart—ilgak bilan jaroxatni tekshirish,uni doka bilan tamponada qilish,tampon ostidagi jaroxatni himoya qilish,bog`lam; б) o`sib borish bilan kechuvchi klapan pnevmotoraksi jaroxatlarida punksiya 2-qovurg`a oralig`iga yo`g`on igna yordamida qilinadi va teriga ipak yoki yopishqoq plastir fiksatsiya qilinadi. в) ochiq jaroxatini yopilibqolishi bilan kechuvchi jaroxatlarida-ko`p miqdordagi steril doka salfetkalardan okklyuziv bog`lam, indeferent mazlar bilan o`yintirish,ko`ksga yelimli plastir yoki bint bilan fiksatsiya qilinadi; keng jaroxatlarda —doka kompressori bilan tarang tortil tamponada,Vishnevskiy mazi bilan keying siqib turuvchi bog`lamni qo`yish; г) tashqi nafas olish buzilganda -sun`iy yoki yordamchi o`pka ventilyatsiyasi, traxeotomiyaga ko`rsatma; д) jaroxat tomonga vagosimpatik blokada; е) yurak tamponadasida-perikard punksiyasi ж) antibiotiklar, SQV. Malakali xirurgik yordam . Saralash: -KO`J ning yengil jaroxatlari yoki sog`ayishga komanda. Ichki organlarga suyak shikastisiz teshib o`tmagan ko`ks jaroxatlari. -Og`ir va o`rta og`irlikdagi jaroxatlarga front bazasidagi gospitalda yordam ko`rsatilishi mumkin: -Hayotiylikni saqlab qolishga yordam berish maqsadidagi operatsiyaga ko`rsatma bo`luvchi jaroxatlar: davom etuvchi ichki qon ketishlar,keng ochiq pnnevmotoraksda germetik bo`lmagan bog`lam, izolyatsiyalangan bog`lam, tashqi klapan pnevmotoraksi, yurak jaroxatlari, torakoabdominal jaroxatdagi yoki bog`lam qo`yishda, tashqi qon ketish, ichki klapan pnevmotoraksda suvosti drenaji va torakosintez joylashtirish uchun, vagosimpatik blokada bajarishda, katta va o`rta daraja gemotaraksda qonni yo`qotish va antibiotik kiritish uchun plevara bo`shlig`i punksiyasi paytida. Qon ketish davometishi bilan kechuvchi plevra operatsi yalari bosqichlari: oldi-yon tomondan 4-5 inchi qovurg`a oralig`i kirish kirish orqali torakotomiya, plevra bo`shlig` bo`shashishi, qon ketuvchi tomirlarga bog`lam, o`pkahi ko`zdan kechirish, o`pka jaroxatini tikish, plevra bo`shliqlarini drenirlash, ko`ks devori jaroxatlarida tikish. Malakali jarroxlik yordam. Saralash: -o`pka shikastlari(qovurg`a sinishlarisiz ko`krak qafasi lat yeyish va qisilish va ichki organlar shikastlanish yo`qligi holatlarida) - sog`ayish komandasi yoki yengil o`pka kasaliklari gospitalida, -og`ir va o`rta og`irlikdagi jaroxatlari ,malakali jarroxlik yordami ko`rsatishda lozim emasligi, qabul-evakuvatsion bo`limida yordami ko`rsatishdan keyin gospital tasarufidagi bazalarga evakuvatsiya qilib yotqiziladi: -kerakli malakali xirurgik yordam ko`rsatishga hayotiy ko`rsatmalar: ichki qon ketishni davom etishi, ichki klapan pnevmotoraksida (bog`lam qo`yishda torakosintez uchun), vagosimpatik blokada va spirt-novokainli blokada aralashmasi (soatiga 96%li spirt va 3 soatiga0,5% li novokain eritmalari)ni sinish joyiga har biri 3-5 ml dan ineksiya bajarish uchun -yarador shok holatida qon ketish davom etayotganligini yo`qotishda, - shokka qarshi terapiya qo`llaniladi maxsus bo`limlarida amalga oshiriladi. Ixtisoslashtirilga jarroxlik yordami: -vaqti vaqti bilan torakosintez yo`li bilan drенажлаш, yoki pnevmotoraks va gemotoraksda plevral bo`shliqqa punksiyaqilish:-aktiv drenirlash muvaqqiyatsiz kechsa torakotomiya o`ytkaziladi, o`pka jaroxatini tikish, atipik kesma paydo qilish, loboektomiya, gohida pulmonoektomiya. Bosh bronxlarda o`pka to`qimalari shikastlanishining ahamiyatsiz bo`lgan kesmalarida lavsan iplari yoki xromlangan ketgutlar ishlatiladi. Jang paytida Qonketish,qon quyish. Ikki Jaxon urushida jang maydonida qon ketishda o`lganlar hissasi umumiy hisobda 30-50% tashkil qiladi. Evakuatsiya bosqichlarida 25% dan k o`proq ketish-ichki va tashqi shikastlanishlardan hosil bo`ladi. Qon ketish va tomirlar jaroxatlari klassifikatsiyasi Travmatik;-travmatik bo`lmagan (jaxon urushi ma`lumotlariga ko`ra). Tomir yopiq shikasti, tomir ochiq shikasti - o`q otuvchi qurolli va o`q otuvchi qurolsiz. Tomir shikastlanishi ko`rinishida:-arteriya jaroxati, vena jaroxati, vena va arteriya aralash jaroxati. Jаroxat xarakteriga ko`ra: - to`liq, noto`liq. Klinik belgilariga ko`ra: - birlamchi qon ketishsiz, birlamchi qon ketishli, tarang tortilgan gematoma ko`rinishi bilan, maxalliy qon aylanishni buzilish belgilari bilan. Qon tomirlar jaroxatlarini davolash. Birinchi va vrachgacha bo`lgan yordam:-vaqtinchalik qonni to`xtatish (jgut, bosuvchi bog`lam, ezilgan suyaklar fosforlanishi, jaroxatda ezilgan arteriya yoki cho`ziqlashishgacha suyak va tovonni ko`tarish), jaroxatga bog`lam, qo`lbola vosita bilan immobilizatsiya, shprits-naychadan og`riq qoldiruvchi vositalartni kiritish Birinchi vrach yordamini ko`rsatish. Tashqi qon ketish jaroxatlari va bog`lov xonasiga jgut bilan jo`natish, jgutni to`g`ri qo`yilganligini tekshirish, jgit o`rniga boshqa ko`proq avaylovchi narsa qo`llash mumkihligi (qisqich qo`yish, бо-лаш, siqib bog`lovchi bog`lam, jaroxat tamponadasi), ko`p miqdordagi qon yo`qotishlar belgilashda qilish mumkinligi, immobilizatsiya yaxshilanishi, antibiotic kiritish, PSS va anatoksinbirinchi tibbiy kartochkani to`ldirish, zudlik bilan OMB ga evakuatsiyani ta`minlash. Malakalli jarroxlik yordami. Yaxshi holatda: qon ketishni yakunlovchi to`xtatish, qono`tuvchanligini qayta tiklash, qon yo`qotishini kompensatsiyalash. Yaradorlar birinchi navbatda БЖИ uchun jo`natiladi: qon ketish davom etganda, vaqtincha tashqi qon ketishni to`xtatishda, o`sib kelayotgan gematoma, kompensatsiyalanmagan ishemiyada. BIrvaqtning o`zida qon yo`qotishga qarshi intensiv terapiya o`tkazish. Uning effektivligi kriteriysi, ABning turg`unligi, taxikardiya nafas siqilishini, Sir. ven. bosimning, diurezni, teri rangi o`zgarishlari, periferik vena tomirlar to`lishi kamayishi demakdir. Ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam: tomirlarga jarroxlik aralashuvining barcha ko`rinishlari, butunlay qon yo`qotishni kompensatsiyasi, tomir jaroxatidan keyin o`pkadagi asoratlar. Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida qon va qon o`rnini bosuvchi suyuqliklar quyilishi: ko`rsatmalar: o`tkkir qon yo`qotish, shokni 2 -3 darajasi, operatsiya muddati ko`pligi, yiringli infeksiya, kombinatsiyalaangan shikastlanishlarda. Qarshhi ko`rsatma: -og`ir Miya jaroxatlari, fikrlashni yo`qolishi, yaqinda o`tkazilga taloq, o`pka yurak infarklari, o`tkir glomerulonefrit, periferik tomirlar trombozi. Birinchi vrachgacha yordam bosqichida qon quyish. Ko`rsatma -og`ir darajadagi shok, tashqi qon ketish sababli o`tkir qon yo`qotishlarida. Muxtojlik- 2- 3 % yaradorlarda, doza — 250ml. Texnika - faqat 1 (0)guruhda, oqim bilan, biologic синама. Malakali шифокор yordam bosqichida qon quyish. Ko`rsatma -terminal holat va shok, o`tkir qon yo`qotish, kuyish,ko`pchilik operatsiyalarda. Hamma guruhlarga qon quyish, qo`shilishga zarur bo`lmagan hamma sinamalarni aniqlash. Muxtojlik — 10% yaradorlarga (yengil jaroxatlardan tashqari). Doza — 500ml. 100 ta shikast hisobiga (A.N.Berkutov bo`yicha): х = 500 * (100-35)/10. bu yerda: х — kerakli qon miqdori, 100 — shikastlanish miqdori; 35 —yengil jaroxatlar miqdori. 10 —qon quyishga kerakli foiz; 500 —bitta yaradorga qondozasi (ml hisobida). 5 martadan ko`p bo`lganda plazma o`rnini bosuvchi kerak bo`ladi. Gematokrit ko`rsatkichlariga ko`ra- (Jenkinsin sxemasi); Barashkov bo`yicha; Klark bo`yicha, Grant bo`yicha, Fillip-Pojaris bo`yicha. Kalla jaroxatlari - ulug vatan urishining 5,2%ni tashkil etadi.ўq-otar qurollardan 67,9% yopiq shikastlanishlarni 10,9%ni ўtmas narsa bilan ochiq jaroxatlanishlarni 21,9%ni yadro qurollari bilan jaroxatlanishlar yopiq shikastlanishlar foizini oshiradi. Bosh jaroxatlari klasifikasiyasi:-qurolning yaralash turi bўyicha: ўq-otar qurollardan (ўq-doridan, ўq parchasidan, ўq soqqasidan ўq elementlaridan va boshalar) ўtmas narsalar bilan urilishidan tўgrilingan, qiymalangan, yorilgan, kesilgan: -jaroxatlarning chuqurligi buyicha : yumshoq tuqimani tuqimani jaroxatlanishi(teri, aponevroz, muskul, suyak usti pardasi), ўtkazmaydigan (bosh suyagi va yumshoq tўqimasining-epidurali), ўtkazadigan (miya va miya pardasi jaroxatlanishi-intradural);-yara xarakteri buyicha: urilgan, kўr yara, teshib ўtgan, silab ўtgan, sigmentli, radial, diametrli, parasigmentli; -bosh suyagini sinishi buyicha: notўliq (suyakninqisman olib ketishi, suyak plastinkasini kuchib utishi) sinish chizigi buylab (yorilishi) maydalanishi buyicha (yaraga utkazmaydigan katta parchali kosani sinishi) parchalangan sinishi (kўr ўq va teshib utuvchi ўq kalla kosasini teshib utuvchi kalla kosasini qurol tasirida keng katta parchali sinib siljiganligi ), teshikli sinish (shu jumladan tikka kutarilgan sinishi, yarani silab utuvchi sinishilar). Yaralanishning absolyut belgisi –miya suyuqligini yaradan kup chiqishi miya detriti oqibatida asosiy simptomlar keltirib chiqaradi: miyaning chuqur komasi, gepertermiya, pay tortishi, patalogik nafas, kuzni kurmasligi,uzak va pay refleksi,yutishni buzulishi: Boshlangi’ch (3 sutkagacha): qon ketish, yaradan likvor va detrit ajralishi shish bosh miyaning erta chayqalishi siniqlarning bosilishi, gemotomalar. Infeksiyalanishi( 3 kundan 4 xaftagacha) miyaning kechki chayqalishi, yara kanalining yiringlashi, yara abssessi, meningit, meningoensafaliti. Erta asor atlarini likvidatsiya davri(jarahotdan keyin 3-4 xafta) infeksiya ўchoini infeksiyalanishi, yot tanacha kapsula bilan ўralishi, kechki absses Kechki asoratlar davri(2-3 yil) Yallilanish jarayonini ayni paytda kuchayishi Miya abssesi, kamroq Ensafalit, meningit Juda kechki asoralar davri(9 yilga chўzilishi) Сhandiqlanishni paydo bўlishi, travmatik epilepsiya, miya shishi,ўsimta, paraensafaliya. Tibbiy saralash va bosqichli davolash.Birinchi tibbiy yordam: -himoyalovchi aseptichiskiy boglam, qoni aspirasiya qilish, qusuq massani olish zapadeniya yazika (tilni fiksasiya qilish, qorin, yonboshlagan xolat), avaylab olib chiqish.vrachgacha birinchi tibbiy yordam, -tashqi qon ketishni tuxtatish, nafasni tiklash, nafas va yurakni stimulyasiya qilish, antibiotik qoqshoga qarshi anatoksin, PSS,binchi tibbiy tibbiy yordam haqidagi varaqani tuldirish, bosh miyani umumiy va ўchoqli simptomatikasini birinchi tibbiyot varaqasiga kiritiladi va shu bilan yakunlanadi. Tibbiy yordamni klasifiasiyasi:3ta gruppaga ajratiladi: 1.Agonalniy (simptomatik davo uchun gospital palata); 2.Hayot kursatkichlarni saqlashga muxtoj bўlgan xirurgik yordam (tashqi qon ketish, miyani kompressiyasi). 3.Trasporttabel.Maxsuslashgan tibbiy yordam:-xirurg kurigi, nervpatolog, oculist, lor, stamatolog, rentgenologik kurish, har qanday muddatdagi jaroxatdan keying yoki jaroxatni xolatiga boliq bulmagan holda barcha ochiq shiastlanishlarga xirurgik ishlov. Qarshi kursatma: Absolyut oir hoat, yashashga noloyiq holatlar,azo funksiyasini birdaniga pasayib ketishi nisbiy, oir yondosh jaroxatlar, (kukrak jaroxatlari, qorin jaroxatlari va boshqala). Yumshoq tўqimalar jaroxatlariga umumiy xirurglar bolov xonasida ishlov beradi. Bosh suyagi jaroxatlari xirurg ishlovi teshib ўtuvchi jaroxatlar tashqi qon ketishi bilan bosh miya kompressiyasi ўsib borishida neyroxirurg operasionniyda xirurgi ishlovni ўtkazadi. Xirurgik ishlov vaqti erta (1-3 sutka), kechiktirilgan (4-6 sutka) kechki (6 sutkadan ўtgandan sўng). Miya va kalla suyagini teshib ўtuvchi jaroxatlarning xirurgik ishlovi: -jaroxatlangan yumshoq tuqima qirralariga ishlov berish, -suyak defektini qiroqlarini rezeksiyasi, trepanasion teshikni shakllantirish, -miya qattiq pardasini jaroxatlangan qiroqlarini kesish (bosh miya qattiq pardasini kesish qatiy kursatmalarga asosan bajariladi:uni kўkarib pulsasiya yўqligi, miyani ezilish klinikasi, yot tanani qattiq tekshiruv asosida olib tashlash pinset yoki zajim bilan, miya jaroxatlarini antiseptiklar bilan yuvish (furasilin, rivanol yoki talvasa chaqirmaydigan antibiotiklar), gemostaz (3%li vodorod periks), miya detritini aspirasiya qilish yўli bilan birlamchi nekroz zonani rezeksiyasi (jaroxatga ishlov berishda), jaroxat kanalini drenajlash (qўlqopli yoki aktiv drenaj bilan bosh miya yumshoq tuqimalari jaroxatlarini bitishi (erta ishlov bergandan sўng) kechki ishlovlarda jaroxat bitmaydi. Ikkilamchi jarroxlik ishlovi : Birlamchi kўrsatma-Yot tanani olib tashlanmaganligi davom etayotgan qon ketish. Ikkilamchi kursatma-infeksion asoratlar, operativ amaliyotlarga muxtojlik. Talvasa chaqirmaydigan antibiotiklar:kanamisin, polimiksin-M, levomisitin-suksinat, monomisin, morfosiklin va boshqalar..penisillin va streptomisin toksik talvasa chaqiradi. Bosh miya qutisining yopiq jaroxatlari: bunda jaroxatlar yuza bўlib bosh miya qutisini butunligi buzilmaydi va aponevroz ostiga ўtmaydi. Shakllari:miya chayqalishi, lat yeyishlari, (3ta kechish darajasi) miya bosimda bosilishi. Miya lat yeyishini belgilari:turun kўga kўringan ўcholi yoki uuiy miya simptomatiasi: -kalla suyagini asosini yoki gumbazini sinishi, -liquorda qon. Asos suyagining sinish belgilari: -liquoreya, quloq va burundan qon oqishi, -bosh miya tomirlari va nervlarining jaroxatlari chakka suyagining piramidasi singanda-yuz nervi, kўzni harakatlantiruvchi nerv yani bu kўruv teshigi soxasida, -“kўzoynak ” simptomi sўrichsimon ўsimta soxasida teri osti qon quyilishi: -pnevmosefaliya, -travmatik yiringli miningit. miyaning bosilishi sabablari: epidural, subdural, miya ichi, qotinchalar ichi gemotamasi, kontuziya ўchoqlari. Kalla suyagini siniq bўlagi bilan bosilishi. Bosh miya bosilishi belgilari: -miyaning umumiy va ўchoq simptomlarining oshishi: -kushing tridasi: ‘’YORQIN ORALIQ” amezokoriya, bradikardiya, likvor gipertenziyasi(300 ml suv ustuni va kўp ), kўz tubida narsa turib qolishi, EXO va ES malumotlariga kўra miyaning markaziy strukturasining siljishi, tўri proeksiyada AG uyqu arteriyasi “qon tomirsiz zona”.Umurtqa pogonasi va orqa miyaning ўq quroldan yaralanishi. Ulu vatani urushida uchrash darajasi 0.5 -2%. Klassifikatsiyasi: -ўq va ўq qoldiqlari, teshib ўtuvchi, yalab ўtuvchi, kўr teshik, botadigan va botmaydigan, paravertebral, lokalizatsiyasi bўyicha (bўyin, kўkrak, bel). Orqa miyani jarahotlanishi nafaqat botadigan boshqa botmaydiga paravertebral jarohatlarda ham boladi. Orqa miya jarohatlanisi turlari: -Anatomic: yirtilsh, kўpayish, tўliq va notўliq bosilish, yot jism bilan, suyak bilan, lat yeyish, bosh miya moddasiga qon quyilishi (gematomiyeliya), bosh miya chayqalishi. Orqa miya jaroxatlarini kechishi bosqichlari: - boshlangich utkir-3 kungacha. Suratda spinal shok: - erta -3 haftagacha spinal shok normallashadi miyani zararlanmagan qismi funksiyasi tiklanadi. Infeksiya asorati buladi: - oraliq, 3 oygacha. Miyani jaroxat hajmi tula aniqlanadi. Infeksiyani likvidasiyasi yoki progressiyasi kuzatiladi. Trofoparalitik asoratlari. Kechgi - bir necha yilgacha.Bazi funksiyalarning tiklanishi va kompensasiyasi orqa miya bosilishi belgilari:- turgun yoki ўsib boruvchi spinal simptomlar, umurtqa pagonasining kўzda yoki rentgenda kurinadigan deformasiyasi umrtqa kanalini torayishi bilan kechadi. Liquorodinamik sinamada liquorli “blok” Kvenenshtedta Stuknaya va boshqalar. Orqa miya jaroxatlarida vrachgscha bўlgan bosqichma-bosqich yordam kўrsatish: -birlamchi bolam, qattiq zambilda sekin olib kirish, shokka qarshi tadbirlar, trasport immobilizasiyasi (shit, qattiq zambil, shinalar), siydikni chiqarish (katerizasiya, qov usti punksiyasi), qoqsholga qarshi anatoksin, PSS, boshlanich nevrologik statusni kўrsatgan holda birlamchi tibbiyot varaqasini tўldirish, yotgan holda trasportda (vertolyotda bilan yotan xolda kўrsatilgan joyga evakuasiya qilish), malakaviy yordam kўrsatish. Hayot kўrsatkichlari bўyicha tadbirlar: - tashqi qon ketishni tўxtatish, - shokka qarshi kompleks terapiya, (kўrikdan ўtkazish) bundan tashqari rentgen, rentgenokontrast metodi bilan, xirurgik jaroxatga ishlov berish, dekompressiya va stabillashtiruvchi operasiyalar, asoratlarini prafilaktikasi va davolash (yotoq yara, siydik infeksiyasi kontraktura). Pereferik nervlarni jaroxatlanishi. ochiq, yopiq qisman, tўliq. Jaroxatlar simptomatika: yelka chigali, bilak nervi, tirsak nervi, oraliq nervi, son va bolder nervi, ўtirich nervi. Evakuasiya bosqischlaridi kўrsatiladigan yordam: -vrachgacha va birinchi vranchgacha, aseptik bolam, qўl va oyoq imobilizasiyasi. Malakaviy yordam: -jaroxatga birlamchi ishlov berganda nervni tikish, nerv jaroxatlanishi OMBda operasiya uchun kўrsatma bўlaolmaydi. Maxsuslashtirilgan yordam: jaroxatga kechki ishlov berganda ham nervni tikish, 3 haftadan kam bўlmagan muddatda immobilizasiya qilish, tiklovchi muolaja (shu jumladan fizioterapiya). Bўyin jaroxatlari ULU VATAN URUSHIda uchrash darajasi 0,5-1,5% Klasifikasisiyasiya: -ochiq yopiq jaroxatlar, ўq dori, ўq qoldiI, suqulgan, kesilgan, chopilgan, kўr yara, teshib ўtgan, yalab ўtgan. Simptomatikasi: -qon ketishi qon tomir jaroxati oqibatida gematoma, yurak va nafas olish funksiyasini nerv jaroxatlanganda buzulishi, asfiksiya, qon yўqotish, afoniya, traxeya va xiqildoq jaroxatlanganda, teri osti emfizemasi. Yutishning buzulishi: -halqum va qizilўngach jaroxatlari sўlakni chiqishi Infeksion asoratlar kўpincha bўyinning kovak organlari jaroxatlarida vujudga keladi (bўyin absessi va flegmonasi, mediastenit, sepsis, aspirasion pnevmoniya). Kechki asoratlar: -qizilўngach, traxeya, hiqildoq. Strukturasi: -qizilўngach oqmasi, fanasiyani turgun buzulishi. Bosqichli davolash: Vrachgacha bolgan yordam: -qonni vaqtincha tўxtatish ( bosib turuvchi bolam), tez evakuatsiyalar, yeb-ichish mumkin emas. Birinchi vrach yordami: -qonni vaqtincha tўxtatish, вsfiksiyani oldini olish, traxeostomiyalar, вntibiotiklar, qoqsholga qarshi anatoksin, PSS, kўrsatilgan joyga evakuatsiya qilish. Malakaviy yordam: -qon ketishini tўliq tўxtatish, kўrsatma bўyicha traxeostomiya, jarohatga ishlov berganda xalqumni jarohatini aniqlash yoki suv va ovakli tompanada, zond bilan oziqlantirish. Ихтисослашган yordam: - asoratlarni davolash: pulsatsiyali gematoma, infeksion asoratlar. Nazariy qismida quyidagi savollar kўrib chiqiladi: -bosh va umurtqa poonasini jangovar jarohatlarini diagnostikasi va muolajasi haqida asosiy savollar. Transport immobilizatsiyasi. Singan maydonni ўriqsizlantirish, singan joyni blokadasi, uni ўtkazish texnologiyasi. Ўq dori jarohatlari nisbatan kam sonly jarohatlar guruhiga kiradi. Har xil statistic hisobotlarga kўra barcha jarohatlarning 6-7 %ini tashkil etadi. Klassifikatsiyasi bўyicha ular quyidagilarga bўlinadi: ўq-dori va ўq bўlakli chuqurligi bўyicha botadigan va botmaydigan. Yaralar yalab ўtuvchi, segmentar va kўr yaralarga ajratiladi. Yaralar diagnostikasi mahalliy, umumiy va ўchoqli simptomlar asosiga qarab qўyiladi. Asosiy e’tiborni ўchoqli simptomlarga ajratish kerak.Jang maydonida birinchi yordam berish, yaralarni kўrinishini aniqlashtirish zarur. BТP da bemorlarni saralab, ularga bemorni og;irligiga qarab birinchi yordam kўrsatish, ba’zan kalla suyagiga kiruvchi yaralarda va umurtqa poonasida tezkor holatlar yuzaga keladi va bunda ўz navbatida zudlik bilan operatsiya qilish kerak. Qancha erta bўsa shuncha yaraga BHYo ўtkazish samarali bўladi va keying natijalar yaxshi bўladi. Boshni ўqotar qurollardan yaralanishidan tashqari yani yopiq shikastlanishlari, bosh chayqalishi, bosh miyaning lat yeyishiga ajratiladi, shikastlanishni yana bir kўrinishi bosh suyagi asosini sinishi. Ular oir travmalarda asosan balandlikdan yiqilishda kelib chiqadi va bular oir kўrinishdagi shikastlanishlarga kiradi. Umurtqa poonasi ўqotar quroldan zararlanishi statistikasi bўyicha barcha yaralanishlarni 1,5-2%ini tahkil qiladi. Yaralanishni keyingi bosqichini asoratlari: -orqa miyani yoki ot dumini, ўtkazuvchanligini tўliq buzilishi, ўtkazuvchanlikni buzilishi, buzilishlar.
“RUCHKA STOLDA” ЎYINLARNI ЎTKAZISH TEXNOLOGIYALARI Ish uchun zarur: 1)aloxida qoozga bosilgan savollar 2)toza qoozlar, ruchkalar 3)ishchi daftar Ishning borishi 1)Ўyinning umumiy vaqti – 45 min 2) Hamma talabalar qur’a bўyicha 4tadan 3ta guruhchaga bўlinadi 3) Har bir gruppacha stol atrofida ўtirib bўsh varaq va ruchka oladi 4)Qoozga sana, guruh nomeri, fakultet, F.I. gruppachasi, oyinni nomi 5)Vazifa tafsiya qilinadi, butun guruhcha bitta aniq javob berish 6) Har bir talaba qoozga ўzining familiyasini yozadi va bir variantli javob yozib yonidagi sherigiga uzatadi, ruchkani stol markziga siljitadi 7) Pedagog gruppani ishini nazorat qilib beradi va undagi qatnashuvchini umumiy tўri javob daftarga yozadi 8) Tўri tўliq javob bergan talabaga maksimall 86 balldan 100ballgacha nazariy qismi reytingiga yoziladi, 2-ўrinni olgan talabaga 71dan 85.9ballgacha qўyiladi, 3-ўrinni egallagan talabaga 65dan 70.9gachab qўyiladi. Javob bermagan yoki notўri javob bergan talabaga 6 qўyiladi 9)Javoblar varaqasiga ўqituvchi imzo qўyadi 10)Talabani olgan bali joriy mashgulotga qўyiladi 11) Qoozning ўng pastki bўsh joyiga ish ўyini nomi va sanasi starsta imzo qўyadi 12) Talabalarning ishi ўqituvchida saqlanadi
Mavzu: Umurtqa poonasini ўqotar quroldasn shikastlanishi. Mavzuning maqsadi: Hamma guruhlarni qatnashishiga qaratish. Bir vazifani birgalikda hal qilishni guruhli tavsiya qilish (klinik savollar, davo, reabiltatsiya,). Bir varaga har bir talaba bir variantni yozadi va yonidagiga uzatadi. Va javob berishmasa talabada qoladi. Tashxis: Teshib ўtuvchi ўqotar yaralar dumazaning shikastlanishi II darajasi Kilinikasi:
Bir talaba umurtqa sohasidagi yaradan qon ketishga, oriq, sezishni yўqolishi va oyoqlarni harakatlana olmasligiga shikoyati Kўruvda birlamchi nekroz sohalari hisobiga yara kanali aniqlandi Algik va taktil sezuvlarini yўqolishi Pastki sohalarni jarohatlarni bўlmasligi Pastki sohalarda reflekslarni yўqolishi Boshqara olmaydigan defikatsiya va siydik chiqarishi kuzatilamydi Davolash: Yaraga aseptik bolam qўyish Nonarkotik oriqsizlantiruvchi qabul qilish Bemorni qoringa yotqiziladi Embolik kўrinishlarni profilaktikasi UQAni yaxshilash Simptomatik da’vo Reabilitatsiya: Mexanofizioterapiya Magnitoforez Elektroforez Amplipuls DJT pastki sohalarga Parafinoaplikatsiyalar Barcha javoblar birgalikda muhokama qilinadi.Tўri va notўri javoblar analiz qilinadi. Ruchka nomer bўyicha talabada qoladi. Evakuatsiya paytida bemorga gorizontal holda umurtqani lordozi yoki qoringa. 3.2. Тахлилий қисми Назорат учун тестлар. 1. Ўткир қон йўқотишда қайси клиник белги бўлмайди: ҳолсизлик чанқаш бош айланиш брадикардия тахикардия 2. Доимий қон тўхтатиш учун қайси босқичда бажарилади: БТП Малакали шифокор ёрдам кўрсатиш босқичида Биринчи шифокор ёрдам кўрсатиш босқичида Жанг майдонида Ихтисослашган босқичда 3 Биринчи шифокор ёрдами босқичида қон тўхтатиш бажарилади жгута қўйиш (назорат остида), қонаб турган қон томирга боғлаб қўйиш, ярани тампонлаш қон томирни шунтлаш қон томирни пластикаси қон томирни боғлаш боғлам қўйиш 4.Гемодинамик таъсирга эга бўлган дори-дармонларга киради: гемодез, неогемодез Рингера эритмаси, лактосоль полиглюкин, реополиглюкин, желатиноль амнокровин ёғли эмульсилар 5. Биринчи шифокор кўриги босқичида қон қуйишга кўрсатма: ўткир йирингли инфекция постгеморрагик шок 3 дар, қон тўхтатилганда ва ички қон кетиш йўқлигида травматик шок қон кетиш билан анаэроб инфекция куйиш шоки 6. Калла суяги асоси шикастини эрта белгиси: яра соҳасида оғриқ ярани қонаши кўнгил айниш ва қайт қилиш суяк бўлакларини крепитацияси ярадан ликвор суюқлик келиши 7. Калла суяги асоси шикастини эрта белгиси: травма вақтида ҳушини йўқотиши бош оғриғи психомотор қўзғалишлар бурундан ликворея (қулоқдан) кўз атрофи гематомаси (симптом "кўз ойнак") 8. Калла суяги яраланганда умумий мия симптомларига киради: паралич ёки парез Кўришни бузилиши Эшитишни бузилиши Нутқни бузилиши Бош оғриғи ва кўнгил айниш 9. Калла суяги яраланганда ўчоқли мия симптомларига: психомотор (ҳаракат ва психик) қўзғалиш ёки сустлаши бош оғриғи кўнгил айниш ва қайт қилиш бир ёки икки томонлама паралич тахикардия ёки брадикардия 10. Кўкрак қафасини ёпиқ шикастларида ўпка тўқимасини жароҳатланганлигини қайси белги кўрсатади: кўкрак қафасида гематома қўлтиқ остида ёки тери остида эмфизема қовурғаларда крепитация шикастланган томонда қовурғалар оралиғиникенгайиши беморнинг мажбурий ҳолати 11. Биринчи шифокор кўриги босқичида клапанли пневмотораксда қайси муолажа бажариш лозим? плевральной бўлиқни Бюлау усулида дренажлаш ИВЛ Плеврал бўшлиқ пункцияси торакотомия, бронхоскопия ярага герметик боғлам қўйиш 12. Биринчи шифокор кўриги босқичида очиқ пневмотораксда қайси муолажа бажариш лозим? плевральной бўлиқни Бюлау усулида дренажлаш трахеостомия торакотомия ярага герметик боғлам қўйиш бронхоскопия 1- вазиятли масала. Жангчи ШТЭ 3- босыичидга олиб келинган. Ananmnezida bemor harbiy harakatlar vaqtida 5 m balandlikdan yiqilib tushgan. V bel umurtqasi sohasida ўriq kuzatilmoqda. Rentgenogrammada V bel umurtqasi tanasi ponasimon, I darajali deformatsiya aniqlandi. Oyoqlarning sezuvchanligi va harakatlanishi saqlangan. Sizning taxminiy tashxisingiz? Yaradorni qaysi jabrlanuvchilar kategoriyasi bўyicha olib ketiladi? Transportirovka turi? Keltirilgan yordamning qanday chora tadbiri jabrlanayotgan yaradorga yengillik beradi? 2- вазиятли масала. Bemor E tashrif buyurdi. Shikoyatlari bosh orii, bosh aylanishi, kўngil aynishiga. Anamnezidan boshiga ўtmas jism bilan urilgandan travma olgani aniqlandi. Kўruvda boshning chap tepa sohasida yumshoq tўqimalar lat yeyishi aniqlandi, Yorulikka kўzning reaksiyasi aniqlanmadi, ishdagi reflekslari normada. Sizning taxminiy tashxisingiz? Yaradorni qaysi jabrlanuvchilar kategoriyasi bўyicha olib ketiladi? Transportirovka turi? Keltirilgan yordamning qanday chora tadbiri jabrlanayotgan yaradorga yengillik beradi? 4. Аналитик қисм 4.1 Графикли органайзар: Кўкрак қафасини ўқ отар қуролдан шикасти “Т – жадвал” чизмаси Т – жадвал - бита концепция (маълумот)нинг жиҳати ўзаро солиштириш ёки уларни (ҳа/йўқ, ҳа/қарши) учун. Танқидий мушоҳада ривожлантиради. Т – жадвал қоидалари танишилади. Якка тартибда расмийлаштирилади. Ажратилган вақт оралиғида тартибда (жуфтликда) тўлдиради, унинг чап томонига сабаблари ёзилади, ўнг томонига эса чап томонда ифода қарама – қарши ғоялар, омиллар ва шу кабилар. Жадваллар жуфтликда (гуруҳда) таққосланиши тўлдирилиши. Барча ўқув гуруҳи ягона Т – тузади.
5. Амалий қисм Мавзуга оид мануал кўникма: Амалий ишнинг бажарилиши. Bosh shikastlanishlarda yaradorga birinchi yordam kўrsatish. Maqsad: Jang maydonida bosh shikastlanishlarda yaradorga birinchi yordam kўrsatish texnikasi. Bajariladigan bosqichlar Керакли анжомлар: Валантер, кушетка, ассептик ва бинт боғлами, булавка.
Download 254.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|