S. a b d I r a s I l o V, N. T o L i p o V, >N. O r ip o V a
n a t u r a n i m a y d a l a b i s h -
Download 68.25 Kb. Pdf ko'rish
|
|
n a t u r a n i m a y d a l a b i s h - l a s h g a o ‘t i l a d i , a m m o u m u m i y t u s n i y o ‘q o t i b q o ‘yis h kerak e m a s . U c h i n c h i b o s q i c h d a i s h y a x l i t l a s h , t a s v i r n i b u t u n b i r k o ‘ r i n i s h g a o l i b k e l i s h i s h l a r i o l i b b o r i l a d i . B u n i n g u c h u n m a y d a l a b i s h l a n g a n n a tura boia klari yana u m u m - la s h tir ila d i. A l o h i d a x a r a k te r li j o y l a r i n i b o ‘ rt ti- rib, ik k i n c h i darajali b o ‘- laklarni e sa x ir a r o q q ilib i s h l a n a d i . M a ’lu m v a z i f a n i o ‘z o l d i g a q o ‘y g a n q o ‘y i l - m a la r t u r l i c h a y o r it il g a n ( y o n , o l d v a o r q a d a n ) h o l a t d a is h la b k o ‘riladi. I s h n i b a j a r i s h j a r a y o n i x u d d i s h u n d a y q o l a v e r a - di: k i c h i k r a n g la v h a , q a - l a m t a s v i r , s u y u q r a n g - q o p la m a va b o s h n i n g yirik shakl i f o d a s i , b o ‘la k larn i m a y d a l a b is h la s h va n i - h o y a t , ta s v ir n i y a x li t i f o - d a g a o l i b k e l i b , y a g o n a rang y e c h i m i g a e ris h ila d i. 6 -M A S H Q . N a tu rani beligacha ishlash. O d a m t u z i l i s h i n i n g a n a t o m i k q u r il m a s i n i o ‘r- g a n i s h m a q s a d i d a ( y a ’ni b o ‘y in q u r i l m a s i , k o ‘krak m u s h a k l a r i , b o ‘y in c h u - q u r c h a s i ) natura b e l g a c h a F. Sulaymonov. « 0 ‘zb e k is to n xalq rass om i C h . A h m a r o v portreti» . L. Abdullayev. « H a m id O lim jo n portreti» www.ziyouz.com kutubxonasi y a l o n g ‘o c h l a n a d i . A n a t o m ik t u z i l i s h i a n iq b o ‘lgan m o d e l d e v o r d a n b i r o z u z o q r o q , s h a k l i f o d a s i y a q q o l k o ‘r in a d i g a n q il ib , ta biiy y o r u g ‘likda q o ‘yiladi. N a t u r a n i m a s o f a d a t o ‘g ‘ri t a s v i r l a s h i k k i n c h i v a z i f a d e b b e l g i l a n a d i . T a la b a bu t o p s h i r i q n i b a ja r i s h d a i n - terer m u h i t i d a rang va tu s h o l a t i n i a n i q l a s h g a o ‘ r- g a n a d i . B u m a s h g ‘u l o t d a ,. a s o - s a n y u z n i n g o f t o b d a q o - r a y g a n va m u d o m k i y i m b ila n y o p i q t u r g a n t a n a n - in g ra n g va t u s m u n o s a - b atiga d iq q a t n i j a l b e t i l a d i . K o ‘krak m u s h a k la ri b o s h va y e l k a q i s m n i n g q a n d a y b o g ‘- la n ib tu r i s h in i a n iq l a b b e r a d i. S h u n i n g u c h u n a s o s i y d i q q a t ni a n a t o m i k q u r il m a g a q a r a tish m a q s a d g a m u v o f i q d i r . S u n ’iy y o r i t i l g a n b o s h n i n g r a n g t a s v i r i Tajribasiz rassom kechki elektr nurida naturadan ish- lasa, (natyurmort yoki portret) uning rang koloriti xud di kunduzgi yorug‘likda ishlanganga o ‘xshab turadi. Sun’iy yoritilgan naturani ishlashda eng m uhim i rang koloritini aniqlash m uhim dir. Eslatib o ‘tam iz, rangni turlicha yoritilishiga qaramasdan, uni reflekslarsiz lokal tusini aniq ko‘rishdir. Mohir rassom ikkala holatda ham (tabiiy va sun’iy yoritilish) o ‘ta sezgirlik bilan naturani rang va tus holatini aniq ilg'ab tasvirlay oladi. Tajribasiz rassom har bir predmetni o ‘z rangini alohida ko‘rib, faqat shunga tayangan holda rang ishlatadi. U naturaning rang va tus holatlarini topishda qator xatoliklarga yo‘l q o ‘yadi. Bunday xatoliklarga y o ‘l q o ‘ymaslik uchun bir qancha mashqlarni astoydil bajarish kerak. Shundagina ko'zlangan maqsadga erishish mumkin. www.ziyouz.com kutubxonasi 1-M A S H Q . Boshning soya tarafdan su n ’iy yoritilgan ranglavhasi. M a s h q n i n g asosiy m a q - s a d i — ikki xil y o r i t i l g a n h o la td a naturadagi rangnin g s h a x s i y va sh a k l q u r i l m a - sin i x arak terli o 4z g a r i s h l a - rini o 4r g a n is h d a n iboratdir. N a t u r a n i n g y o r u g 4 — tarafi t a b i iy y o r u g 4lik b i la n , s o y a q i s m i esa e le k t r l a m p o c h k a d a ( 4 0 — 6 0 vt) y o r i t i l a d i . S u n ’ iy s a r i q r a n g d a y orit il gan y u z n i n g s o y a q is m i t a b i iy y o r it il g a n s o v u q t u s li ra n g b i l a n i s s i q - s o - v u q l i k k o n t r a s t i n i k u c h a - y t i r a d i . B u n d a y h o l a t d a o d a t i y k o 4rish k o 4n i k m a s i s u s a y a d i va t a la b a la r i s s iq - s o v u q y o r i t i l g a n n a t u r a n in g a sl r a n g x u s u s i y a t i n i y a x s h i r o q i l g 4a s h a d i . 2 -M A S H Q . S u n i’iy yoritilgan boshning rang lavhasi. a s h q n i b a j a r i s h d a r a n g o ' z g a r i s h l a r i n i i f o d a l a s h b i r m u n c h a q i y i n - chilik lar t u g 4diradi. K e c h k i e l e k t r n u r i s a r g ‘i s h - z a r - g 4a l d o q ran gli b o ‘lib, b u tu n x o n a m u h i t i n i o 4z ran- g iga b o 4y s u n d i r a d i . A y n i q - sa, y o r u g 4lik y o 4n a lt ir i lg a n n a t u r a g a k u c h l i r o q t a ’sir etadi. Elektr nurida o q vaza I. Bahromov. « Y o z u v c h i O 4. H o s h i m o v » . A. Nuriddinov. « 0 4zb e k is to n xalq artisti Y o q u b A h m e d o v portreti» . www.ziyouz.com kutubxonasi yo k i gip s b o s h g o ‘y o o q b o ‘lib k o ‘rinadi. X aq iq a td a e s a sa rg ‘ish- z a r g ‘a l d o q rang o ‘z t a ’sirin i o ‘tk a z ib tu radi. U la r n i o q b o ‘y o q b il a n is h la b b o ‘lm a y d i . T a jrib a li r a s s o m a lb a t ta o q b o ' y o q o ‘rn id a z a r g ‘a l d o q - s a r i q b o ‘y o q n i is h la ta d i. V a z i y a t n i y a x s h i r o q t u s h u n i s h u c h u n bu m a s h q n i b o s h q a - c h a r o q sh a r o itd a tak rorlab k o ‘rish m u m k in . N a tu ra e le k t r y o rit- g i c h d a y o r it il ib b o s h q a x o n a d a , ra ss o m e s a ta b i iy yorugM ik da o 4zga x o n a d a n ta s v irla b k o ‘radi. B u n d a y s h a r o i t d a k o ‘rish k o ‘n i k m a s i e l e k t r y o r i t g i c h d a a l d a n m a y d i , n a tu r a n i issiq k o l o r i t d a o s o n y o z i s h m u m k i n . Q i s q a m u d d a t l i s u n ’iy y o r i t i l g a n n a t u r a n i a s t o y d i l i s h - la s h d a n s o ‘n g , u z o q m u d d a t l i n atu ra u stid a is h la b k o 'r i la d i . B u n d a y ta s v ir la s h n a tija sid a m a y d a b o 4 a k l a r g a p u x t a is h lo v b e r i l g a c h , is h n i y a x lit bir b u t u n h o la t d a y a k u n l a n a d i . P l e n e r s h r o i t i d a b o s h n i n g r a n g t a s v i r i Bu rangtasvir qo'yilm asi ham o ‘ziga xos xususiyatga ega. Quyoshda yoritilgan natura rangini to‘g ‘ri olishda pa- litradagi b o ‘yoqlar bor kuchida ishlatiladi. Quyoshda yori tilgan obyektni, xona sharoiti kabi holatidek bor kuchida ifodalash biroz qiyin. Bironta rang yoki tusni aynan o ‘zidek olish mumkin emas. M asalan, osm on rangi va tusini tas virlashda xuddi o'zidek rangini topish mushkul. Faqatgina o'zaro rang — tus m unosabatlarini saqlagan holda asliga yaqinlashtirish mumkin xolos. Plener sharoitida odam boshi yoki gavda rangtasvirini ishlashda yuqorida aytib o ‘tilgan o ‘ziga xoslikni o ‘zlashtirib olish bilan birgalikda taniqli rassomlar ijodidagi plener rangtasvirini o'rganish, tahlil qilish kerak. Plener rang- tasvirida ijod etib, yuqori darajaga erishgan k o‘pgina rassomlar ijodini o ‘rganish k o ‘proq samara beradi. Ishlash jarayonida shuni kuzatish m um kinki, talaba ishlayotgan matoga quyosh, hamda atrofdan turli refle kslar tushib turadi. Uning rangtasviri yorqin va jarangdor ko'rinadi. Xonaga olib kirilishi bilan rangtasvir o'z yorqin- ligini y o ‘qotib rangsiz, kulrang tus oladi. Shuning uchun ish jarayonini t o ‘g ‘ri tashkil eta bilish kerak. M ato kuchli www.ziyouz.com kutubxonasi quyosh nuri va refleks- lardan holi bo‘lishi ker ak. Har bir seansdan so ‘ng rangtasvirni xona sharoitida kuzatib ko‘- rish kerak. Bu esa ish- ingizni o ‘z vaqtida na- zorat qilib turish, xa- tolarni vaqtida tuzatish im koniyatini beradi. Har bir m a sh g 'u - lotga aniq vazifa belgi- lash zarur. D astlabki ishlarda mayda ishlov berish befoyda. M asalan, agar bosh tasviri mashqida quy osh nuri va kenglikni ifodalash vazifa qilib berilgan bo‘lsa- yu, talaba mayda detallami puxta ishlash bilan ovora bo‘lib qolsa, natijada boshning muhitdagi rang koloritini y o ‘qotib q o‘yadi va naturadan quruq ko‘chirish kabi yom on illat- ni egallay boshlaydi. Har bir uzoq m uddatli mashqdan oldin 15—30 da- qiqaga moMjallangan ranglavha ishlab olish zarur. Yorug‘lik tez o'zgaradigan plener sharoitida dastlabki taassurotni muxrlab q o ‘yadigan qisqa fursatli ranglavhalar ishlash ayniqsa muhim. 1-M A S H Q . Kunduzgi quyosh nurida yoritilgan bosh ning ranglavhasi. Mashqning maqsadi — kunduzgi quyosh nurida yorug'lik muhitini ifodalash. Bosh quyosh nuri bilan yoritilgan bo‘lsa, bo'yoqlarning umumiy gammasi yorug'lashadi. Kuchli qu yosh nuridan boshning lokal rangi deyarli rangsizlanib qoladi. Quyosh nuri qiya burchak ostida yoritilishi biroz kamaya- di. Boshning yoritilgan qismi reflekslar yordamida asta ma’lum ranglarni egallay boshlaydi. Yuqoridagi osmon rangi, pastdan yer, ko'katlar tasvirlanayotgan boshga reflekslar berib ranglar kuchayadi. R. Viko. «T ursunoy O x u n o v a portreti www.ziyouz.com kutubxonasi Н. Rahmonov. «B ah or». S o y a d a g i k o lo r i t r an glar n a t u r a n i n g y o r u g ‘ q i s m i g a n i s b a t a n a n c h a k o n t r a s t b o ‘la d i . B u k o n t r a s t l i k o ‘ta s h a f f o f , s e r b o ‘y o q v a t o ‘y i n g a n l i g i b i l a n x a ra k terlid ir. M o v i y o s m o n - d a n t u s h g a n r e f l e k s q o l g a n b a r c h a r e f l e k s l a r n i b ir l a s h t i r ib , u m u m i y rang k o l o r i t i n i y a r a ta d i. Q u y o s h n u r id a g i refle k sla r j u d a k u chli, rangda ju d a t o ‘yin g a n va tusda y o r u g ‘ b o ‘ladi. E ’tibor b e r i s h k e r a k k i, b u n d a y q o ‘y i l m a n i n g y o r i t i l g a n q i s m i d a rang s u s t r o q va a k s i n c h a s o y a d a ra ng j a r a n g d o r r o q b o ‘la d i. T a jr ib a s i z r a s s o m l a r b u n d a y s h a r o i t d a x a t o l i k k a y o ‘l q o ‘y i s h a d i , y a ’ni r e f l e k s l a r n i j u d a y o r i t i b y u b o r i s h a d i y o k i a k s i n c h a , s o y a n i q o r a y t i r i b o l i s h a d i . B u l u t l i k u n d a b o s h e t y u d i n i u z o q r o q m u d d a t d a y o z i s h m u m k i n , q u y o s h l i k u n d a e s a erta la b y o k i k e c h k i p a y t 1 s o a t - d a n o s h m a s l i k kerak. B u lu tl i k u n d a y o r u g ‘lik t e z o ‘z g a r m a y d i , q u y o s h l i k u n d a e s a a k s i n c h a . S h u n i n g u c h u n q u y o s h l i k u n d a e t y u d l a r n i k i c h i k x a j m d a 1 s e a n g a m o ‘ljallab is h l a s h ta v s iy a e t i l a d i . 2 -M A H Q . Soyadagi boshning ranglavhasi. M a ’l u m k i , b u l u t l i k u n d a n a r sa v a b u y u m l a r q u y o s h l i k u n - g a q a r a g a n d a x i r a r o q , t o ‘q r o q k o ‘r i n a d i . A . A b d u l l a y e v , R. A h m e d o v , M . N a b i y e v , R. C h o r i y e v , G ‘ . A b d u r a x m o n o v k a b i ta n i q l i r a s s o m l a r n i n g asa rla rid a e n g y o r q i n va j a r a n g d o r r a n g la r m a j m u a s i n i s e r q u y o s h k u n d a if o d a l a g a n t a l a y g i n a a s a r la r i d a k o ‘rish m u m k i n . www.ziyouz.com kutubxonasi Rassom politra shka- lasining eng past tusi bu lutli kun manzaralariga mansubdir. Aynan shun day kunda odam boshi rangtasvirini ishlashdan oldin tasvirda ishlatiladi- gan ranglar diapozonini aniqlab olish zarur. Qu- yoshsiz kunda tasvirlana yotgan odam boshi rang- tasvirida juda yorqin, to‘y- ingan ranglarni ishlatib bo4maydi. Quyosh nuri bulut oralab ketadi va nat ura bir xil yorugMik bi lan yoritiladi. Bu esa nurn- ing spektr xususiyatini yo‘qotadi. Natijada boshn ing xarakteristikasi o ‘zi- ning tabiiy lokal (pred- m et) xarakteristik asig a yaqin bo‘ladi. Bulutli ku nning bu xususiyati tala b ala rd a n yanada e ’tiborliroq bo‘lib, shakl ifodasini ishlashda ko‘proq tasavvurga tayanishlariga majbur etadi. 3-MASHQ. Kechki yoki ertalabki yorug‘likda ishlan- gan boshning ranglavhasi. Mashqning maqsadi — naturaning ertalabki va kechqurungi yorug‘Iikdagi rang ifodasini o ‘zlashtirish. Awalo bu mashqning ertalabki va kechki spekr nurlanish xususiyatlarini eslab ko‘rish lozim. Yorug‘lik muhitini tahlil qilib, kechki quyosh nurida yoritilgan boshda zargaldoq-qizil ranglar, soya qismida osmonning sovuq refleks tuslanishlari mavjud boMadi. Masalan, zarg‘aldoq quyosh nurida boshning soya qismida zangori, sariq nurdagi soya qismida esa havorang ranglar hosil bo‘ladi. www.ziyouz.com kutubxonasi Plener amaliyotida ertalabki va kechki qo‘yilmalarni nav- bat bilan ishlash maqsadga muvofiqdir. Ertalab qo‘yilgan naturani ishlash kechqurungiga o‘xshaydi, lekin ranglar yorqin va jozibadorroq bo4adi. Ertalabki yorug1- likning fizik xossasi shundan iboratki, havoda chang kamroq bo‘lganligi uchun quyosh nuri spektrining keng diapazonida yerga tushadi. Ertalab va kechqurungi yorugclikda naturani ishlaganda ishni muvaffaqiyatli bo‘lishi ko‘p jihatdan yodda saqlab qolingan dastlabki taassurotga bog‘liq. Shuningdek, tasvirlash uchun tanlangan etyud o ‘lchami yanada ham kichikroq bo‘lgani ma'qul. Chunki kunning bu vaqtlarida (ertalab va kechqurun) o‘zgarish juda tez sodir bo‘ladi. Etyud vaqti 15—20 daqiqaga mo‘ljallanadi. Plenerda astoydil bir qancha etyudlar bajarilgach, uzoq muddatli mashqlarni 2-3 seansga moMjallab bajarish mum kin. P o r t r e t r a n g t a s v i r i Yuqorida bajarilgan mashqlar, asosan, boshning rang- tasviriga qaratilgan edi. Portret kompozitsiyasi, badiiy obraz, umuman ijodiy vazifalar to‘g‘risida so‘z yurit- madik. Kompozitsiya darslarida bu mavzu muhim o‘rin tutadi. Rangtasvir hususiyati ustida gap ketganda bu mav- zuga qo‘shimcha ijodiy portretning ba’zi bir talablari ha- qida fikr yuritsak. Portretning to‘g‘ri topilgan yechimi uning plastik xa- rakteristikasi, ruhiy holati, psixologiyasini, shuningdek, uning millatini ham aniq ochib beradi. Tomoshabinning asosiy diqqati portretning bosh, yuz qismiga ko'proq qaratilgan bo‘ladi. Portretda eng muhimi uning ko‘rinishi va yuz ifodasidir. Aynan shu ifodada in- sonning ichki ruhiy dunyosi aks etadi. Inson xarakterini, umuman butun borlig‘ini yorqin namoyon etadigan ifo- dani topish juda muhimdir. Boshqa detallar esa uni to‘ldiradi va kuchaytiradi. Inson tasvirida ko‘z, burun va lablar uning xarakterini ifodalaydi. www.ziyouz.com kutubxonasi Portretda qollar ham katta ahamiyatga ega. Qo'lga qarab odamning kasbi, xarakteri, xatto bajaradigan ishini ham aniqlash mumkin. Bosh xarakteri, un ing burilib, egilib turi- shi, yuz mimikasi, gav- daning umumiy holati inson xarakterini ochi- shga yor’dam beradi. In- sonning ichki ruhiy ho latini ifodalash rassom- ning muhim, asosiy vazifasidir. Xarakterli ishoralar ham rassom nazaridan qolmasligi zarur. Ular yuz ifodasi- Leonardo da Vinchi. Jakonda , (Mona Liza portreli). ga mos bo hshi kerak. 1 Inson dunyoqarashi uning ruhiyati, har bir harakati, o'zini tutishi, voqealarga boigan munosabati, fikrlashi ham obrazni toMaqonli yoritishga yordam beradi. Harakat insonning eng zo‘r o'ziga xos xarakteridir. Bu narsani faqat mavzuli asar ishlaganda emas, portret ustida ish yuritish jarayonida ham unutish kerak emas. O'zbekiston xalq rassomi, professor, Respublika BA faxriy akademigi Malik Nabiyev yaratgan betakror tari- xiy asarlar sirasiga Beruniy portretini ko'rsatish mumkin. Bu portret ustida izlanish 1949 yildan boshlanib 1973 yilgacha davom etadi. Taniqli musavvir bu portret ustida 32 yil izlandi. Bu siymo musavvir mo'yqalamida jonlanib Abu Rayxon Beruniy qiyofasi yaratildi. Asarning jigarrangga moyil bo‘yoq!arda aks etishi ram- ziy jihatdan maqsadga muvofiq bo‘lib, bu siymo tarixiy shaxs ekanligidan dalolat berar edi. Ishlatilgan ranglardan tashqari, tashqi qiyofa, kiyim-kechaklarga, atrof-muhit www.ziyouz.com kutubxonasi M. Nabiycv. «Abu Rayhon Beruniy portreti» R. Choriyev. «M.Qayumov portreti» tasviriga alohida e'tibor berilishi ham tarixiy muhitni tomoshabinga ifodali qilib ko‘rsatishga imkon tug‘dirgan. Mutafakkir inson Beruniy obrazini ras som Malik Nabiyev bir necha yillik izlanish- lari, uzoq vaqt davo- mida mashaqqatli ijodiy mehnat qilishi/alloma yashagan davrni o‘rga- nishi, u yashagan joy- larda bo‘lishi hamda portretning bir necha bor eskiz va ranglama- larini ishlashi natijasida yuzaga keltirdi. Portretda ilm mu- ammolarini yechishga chog‘langan, vazmin nigohi esa olisga nazar tashlayotgan alloma siymosi ifoda etilgan. Rassom asarda ilm sir- larini yechish uchun bu tun vujudi bilan kirish- gan tarixiy shaxs, in- sonparvar olim Abu Rayhon Beruniyning butun salobatini, nu- fuzini gavdalantiradi. Kartinaning keyingi ko‘rinishlaridagi kitob- lar, tibbiyotda, ilm, fanga bog‘liq bo‘lgan buyumlar Beruniyning www.ziyouz.com kutubxonasi N. Kashina. «Doirachi qiz». qomusiy olirn va mutafakkir inson ekanini yanada bo'rttirib ko‘rsatilishiga xizmat qilgan. Portret san’atida kiyim tanlanishi ham muhim o‘rin tutadi. Kiyim insonning kasbi, kelib chiqishi, ichki ruhiy Download 68.25 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|