S. a b d I r a s I l o V, N. T o L i p o V, >N. O r ip o V a
ajratib o l i s h g a y o r d a m b e r a d i
Download 68.25 Kb. Pdf ko'rish
|
ajratib o l i s h g a y o r d a m b e r a d i. B o s h n i n g s o y a q i s m i f o n g a n i s b a t a n b e l g i l a b o l i n g a c h , u n i n g k o n s t r u k s i y a s i , x a r a k te r ig a e ’t i b o r n i k u c h a y t i r i b katta s h a k l n i a n i q l a s h g a o ‘ti la d i. S h a k l n i bir q a n c h a t e k i s l i k l a r d a n ta s h k il t o p g a n h a j m d e b t u s h u n i s h kerak. M a n a s h u har bir m a y d a te k i s li k o lz tu s ig a e ga. H a j m li sh a k l n i i f o d a l a s h u c h u n te k i s li k la r c h e g a r a s i n i s i ll iq l a s h sh art e m a s . H a r bir t e k i s l i - kni b o 'l a k la r g a boMib i s h l o v beris h m a q s a d g a m u v o f i q l i r . Y u z b o l a k l a r i — k o ' z , b u r u n , lab va h o k a z o l a r — d astlab yirik t e k i s - likla rda yaxlit s h a k l d a ta s v ir la n i b , s o ‘ngra tus m u n o s a b a t l a r i hal eti la d i . Bu m a s h q n i b a ja rish d a p e s h o n a , b u r u n kabi y u z b o ‘la k - la r n i n g tus x a r a k t e r i s t i k a s ig a e ’ti b o r k u c h a y t i r i l a d i . Y u z n i n g www.ziyouz.com kutubxonasi p astki q i s m i , y a ’ni y o n o q s u y a k l a r id a n b o s h l a b nur o ‘tkir b u r c h a k o s t id a tu - s h a d i . S h u n i n g u c h u n y u z n i n g b u q i s m i k a m y o r i t i l a d i . K atta te k i s l i k d a sh akl m u n o s a b a t l a r i n i a s t o y d i l m a s h q q i l g a c h , g r i z a y l t e x n i k a s i d a m a y d a d e t a l larga is h l o v b e r is h n i k o ‘- rish k e r a k . B u n d a b o s h s i l u e t i d a xarakterli d e t a l l a r g a a h a m i y a t b e r g a n h o l d a m a y d a l a b i s h l o v b e r i l a d i . M a sa la n : r a ss o m G o l - b e y n p o r tr e t la r ig a e ’tibor b e r s a k , p o r t r e t n i n g e n g x a r a k te r li j o y l a r i g a katta e ’t i b o r berib t a s v ir la g a n . M a s a l a n , o g ‘ir o s i li b turgan j a g k y o k i k o ‘z l a r n i n g j u d a k e n g j o y l a s h i s h i , b a ’zi p o r tr e t la r d a e sa b u r u n n i n g k a t t a lig i b ila n x a r a k te r bera o lg a n . 3 -M A S H Q . Anatom ik tuzilishi aniq boMgan qiyofali, boshning ranglavhasi. Ushbu natura kontrast yorugMikda q o ‘yiladi (deraza yoki eshik yonida). Bu m a s h g ' u l o t u z o q m u d d a t g a m o 4 j a l l a n g a n boM ib , b o s h n in g rang va tu s y e c h i m i n i hal e t u v c h i y a k u n i y b o s q i c h d i r . M a s h q q u y id a g i tartib da i s h la n a d i : 1. B o s h va k i y i m n i n g f o n g a n is b a t a n y o r u g ' va s o y a j o y l a - ridagi yirik m u n o s a b a t l a r n i a n i q l a s h . 2. S h a k l d a g i m a y d a boMaklarga i s h lo v b er is h . 3. T a sv ir n i tus va k o n s t r u k t iv y a x l i t l i k d a u m u m l a s h t i r i s h . B i r i n c h i t o p s h i r i q n i n g y e c h i m i t a l a b a la r u c h u n a n c h a t a n - ish. A s o s i y k u c h n i 2 — 3 t o p s h ir iq l a r g a q ar a tg a n h o l d a b e r il g a n m a s h q a s t o y d i l b aja rila di. M a y d a b o ‘laklarga p u x ta i s h l o v b e r - g a c h , is h n i y a x lit y e c h i m g a o l i b k e l m a y turib, p o r tr e t xar- a k t e r i n i t o ' l a q o n l i y o r it ib b o ‘l m a y d i . www.ziyouz.com kutubxonasi B o s h n i n g u m u m i y k o n s t r u k s iy a s i va b o ‘la k l a r in i n g katt a tu s m u n o s a b a t l a r i t o p i l g a c h , k o ‘z, b u r u n , q u l o q kabi m a y d a b o ‘laklarga p u x t a is h l o v b e r ila d i. M a s a l a n : k o ‘z n i ta s v ir la s h d a k o ‘z o l m a s i , q o v o q , q o r a c h i g ‘ga y o r u g ‘ - s o y a b e r is h o r q a l i x a j m li i f o d a l a n a d i . K o ‘z n i n g s h a k l i m a y d a - m a y d a t e k i s l i k - la rd a n iborat. K o ‘z n i is h l a g a n d a u z u n c h i z i q l a r orq a li e m a s , b alk i bir n e c h a p l a n d a tu r g a n te k i s li k la r or q a li t o p a m i z . R a s m c h i z i s h n i o ‘r g a n a y o t g a n ta l a b a c h i z i q o r q a li q o v o q , k ip r ik , q o s h n i k o ‘r satishga u rin ib katta k a m c h i li k k a y o ‘l q o ‘yad i. Y u z - n in g b o s h q a b o ‘la k la rid a h a m s h u n d a y u r in i s h n i k u z a t i s h i m i z m u m k i n . Y o r u g ‘- s o y a m u n o s a b a t l a r i d a h a m t a l a b a la r j i d d i y x a t o l i k - larga y o ‘l q o ‘y adilar. C h u n k i ularga har bir ini " a lo h id a k o ‘rish" sa b a b b o ‘la di. S h u n i n g u c h u n ta s v ir la s h d a t e z - t e z t a q q o s l a s h , n a tu r a n i y a x li t k o ‘ris h n i o ‘r ganis h l o z i m . Y a x l i t l a s h i s h n i n g y a k u n i y b o s q i c h i h i s o b l a n a d i . I s h n i n g s o ‘n g g i b o s q i c h i d a n a tu r a g a y a x lit q a ra sh kerak. N a t u r a d a q aysi b o ‘lak k o ‘zga y a q q o l k o ‘rin ib, q a y si b o 4 a g i fo n bilan bir lash ib k e t a y o t g a n in i y a n a bir karra k o ‘z d a n k e c h i r - iladi. B o s h n i sh u ta r z d a y a x lit q arash b il a n t e k s h ir ib ko^riladi. N i h o y a t , t a s v i r n i n g b a 'z i j o y l a r i n i k u c h a y t i r i b , a y r i m j o y - la rin i s u s a y t ir i b y o k i u m u m l a s h t i r i b s o y a d a g i s h a k l n i s o y a - g a , y o r u g ‘li k d a g i s h a k l n i y o r u g ‘ga b o ‘y s u n d i r g a n h o l d a e n g y o r u g 4 va e n g t o fcq jo y l a r i n i b e lg i la s h zarur. N a t u r a n i n g y o r u g ‘- s o y a t o m o n l a r i d a , f o n d a b i r x il tu s t a k r o r l a n m a s l i g i k erak. B o s h s h a k l i p u x t a q u r i l g a c h , u n i n g xarakteri,- h a r a k a ti t o p i l a d i . B o s h n i n g y u z q i s m i k o m p o z i t - s i o n m a r k a z d e b o l i n a d i . U n g a b a r c h a b o s h q a b o M a k la r b o ‘y su ndiriladi. Bu s o ‘nggi yaxlitlash b o s q i c h i ed i. P.P. C h is t y a - k o v n i n g s h u n d a y fikri bor: " K o ‘zla r va k o kz q o r a c h i g ‘larin i a s t o y d i l , b o s h q a y u z b o ‘la k la rin i e sa e r k i n r o q i s h l a n g , b u r u n va lab b o ‘la k la rig a e 't ib o r n i s u s a y tir m a n g " . Bu usu l b e l g a c h a b o ‘lgan p o r tr e t ta s v ir id a h a m q o ‘l k e la d i . Y a ’ni a s o s i y e 't ib o r b o s h tasvir ig a q a r a tila d i. K i y im la r n i e r k i n r o q , q o ‘llarga katta e ' t i b o r b e r ib i s h l a s h , a s o s i y d i q q a t n i k o m p o z i t s i y a m a r k a z i h i s o b l a n g a n b o s h ta s v irig a b o ‘y s u n d i r il a d i. Bu m a s h g ‘u l o t l a r n i n g u c h a l a s i n i h a m t a l a b a la r m u k a m - m a l o ‘z la s h t ir i b o l g u n l a r i c h a ta s v irla y b e r is h m u m k i n . A g a r t a l a b a b o s h s h a k l k o n s t r u k s i y a s i n i tusda i f o d a l a s h m a l a k a s ig a e r is h a o l m a s a , u zaru r ra n g n i kerakli j o y d a qoMlay o l m a y d i . www.ziyouz.com kutubxonasi Rangtasvir ham grizaylga o ‘xshash munosabatlar asosida ishlanadi. Rangtasvirda nafaqat tus, balki rang farqlari ham mukammal ko‘rsatiladi. Agar portretda rang m unosabatlari t o ‘g ‘ri olingan bo‘lsa, odam ning yuz, ko‘z va boshqa xarakterlarini top ish ancha oson b o ‘ladi. Qalamtasvir qurilishida asosiy shaklning nisbatlarini topam iz. Tasvirlashni asosiy qoidasi mavjud: umumiydan mayda bo'laklarga qarab ishlab borishdir. Rangtasvirda ham xuddi shu qoidaga asosan matoda muhim yirik rang mu nosabatlari topiladi. Mashhur rassom lam ing ijodiy ish- larini kuzatganimizda maxobatli suratlar ham o ‘z rang- R. Ahmedov. «She’rlar». 107 www.ziyouz.com kutubxonasi tasvir jozibasini y o ‘qotmaganini ko'ramiz. Sinchiklab ku- zatsak, aynan t o ‘g ‘ri olingan rang munosabatlari bunga misol b o‘la oladi. Bosh rangtasvirini dastlabki mashqlarida yaxlit rang m unosabatlarini t o ‘g ‘ri topish m a’qul. Shu maqsadda 1—2 soatga m o‘ljallangan qisqa muddatli etyud ishlanadi. Bu ishlar yechim i yirik rang munosabatlari: bosh shak- lining fonga nisbatan to‘g ‘ri olinishi bilan belgilanadi. May da boMaklarga ishlov berilm aydi. Bunday qisqa muddatli etyudlarni portret yoki odam gavdasini tasvirlash oldidan mashq qilib ko‘rish tavsiya etiladi. B. Salomov. «Tungi suhbat». 108 www.ziyouz.com kutubxonasi 1-M A S H Q . Individual va ranglarning turli tavsifiga ega b o ‘lgan qiyofalilar boshlarining ranglavhalari. Tu rli i n d i v id u a l rang x a rak teriga e g a boMgan 2 — 3 m o d e l y o n m a - y o n kulr ang m a t o f o n d a q o ‘y ila d i. Bu narsa tu rli m o d - e l l a r n i n g rang fa rq in i s o l i s h t i r i s h i m k o n i y a t i n i b e r a d i. M a s h q n i n g v a z if a si b o s h n i n g y a x lit s h a k l i , r a n g in i fo n g a n i s b a t a n b a ja r ish b i l a n c h e k l a n a d i . Y u z q i s m i n i n g h a r - b i r b o ‘lagi o ‘z rang t a v s ifig a e g a . M a sa la n : p e s h o n a n i n g c h e k k a q i s m l a r i rang j i h a t i d a n b i r m u n c h a s o v u q t u s , b o ‘y i n q i s m i e sa y u z g a n is b a ta n q i z g ‘ish b o i a d i . T u s j i h a t i d a n h a m bu farq- lar t u r l i c h a . Bu m a s h q n i b a j a r i s h d a n m a q s a d r a n g f a r q l a r i n i p u x t a o ‘ r g a n i s h e k a n l i g i n i y o d d a n c h i q a r m a s l i g i m i z k e r a k . T u r li o d a m l a r n i n g b o s h e t y u d i n i i s h la g a n d a rang m u n o s a b a t l a r i n i t o kg ‘ri t o p i s h , fa q a t t u s e m a s , b a lk i ra n g j i h a t d a n t o ‘y i n - g a n l i g i n i h a m i n o b a t g a o l i s h zarur. R a n g t a s v i r n i n g x a q q o n i y c h i q i s h i m a n a shu u c h a la so lish t ir ish natijasiga b e v o s i t a bogMiq. B iz y u q o r id a t a ' k i d l a g a n i m i z d e k y o s h r a s s o m rang t o ‘y i n - g a n l i g i n i t o kg ‘ri farqlay o l m a y d i . O q b o ‘y o q n i k e r a g id a n o r - tiq y o k i xira rangla rni k o ' p is h la ta d ila r . B u r u n n i q iz a r t ir ib , c h e k k a q i s m la r i n i d e y a r li a n iq is h la y o l m a y d i l a r . Y a ’ni rangla r j u d a b o ‘rttirib y u b o r il a d i. B o s h rangtasviri faqat rang h u s u s i y a ti b i l a n g i n a e m a s , y o r i tilish k u c h i b ilan h a m x a ra k terlid ir. S h u n i n g u c h u n k e y in g i m a s h g fcu l o t i m i z n a t u r a n i n g y o r it il is h i g a qarab, ran glarn i o ‘z g a - rishi h u s u s i y a t i g a q a r a tila d i. 2 -M A S H Q . Yon tom ondan kontrast yoritilgan bosh etyudi. A n a t o m i k q u r il m a s i a n i q b o ‘lg a n q i y o f a d e r a z a y a q in i g a q o ‘y il a d i. B o s h n i n g s o y a q i s m i q o ‘s h i m c h a is siq tu s li t e k islik aksi b il a n y o r it il a d i. D i q q a t rang va t u s n i n g y o r i t i l i s h m u h i - tiga qaratila di. Bu q o ‘y i l m a orq a li k o n tr a s t yoru gM ikda tu s va ra ng h u s u s i - y a tl a r in i c h u q u r ta h lil q il is h m u m k i n . O s m o n r a n g i, a y n i q - sa , b o s h n i n g t o ‘g ‘ri b u r c h a k o s t i d a y o r it il ib tu r g a n q i s m l a r i d a y a q q o l b i l i n a d i . B o s h n i n g s o y a q i s m i a t r o f m u h i t g a qarab iliq tu s li b o ‘ladi. Y u q o r i d a n s h i ft, p a s t d a n p o l , y o n t a r a f d a n e s a d e v o r d a g i ref- www.ziyouz.com kutubxonasi le k s la r o ‘rab tu ra d i. R e f - l e k s la r y o r d a m i d a s o y a - n i n g s h a k l i n i a n i q k o ‘~ rish m u m k i n . N a t u r a n i n g d e r a z a g a y a q i n r o q q i s m i d a y o r u g 4 va s o y a o ‘y in i k e sk in b o ‘- la d i. A g a r x o n a , a t r o f - m u h i t y o r u g ‘ ( o c h ) r a n g d a b o ‘ls a , k e s k i n l i k k u c h i k a m a y i s h i m u m kin , a k s i n c h a t o ‘q b o ‘lsa, konst rastlik to b o r a k u c h a - y a d i. A t a y l a b q o ‘y il g a n i s siq tu s li, t e k i s li k d a n t u s h - gan r e fl e k s s o y a q i s m i n i q o ‘s h i m c h a y o r i t a d i va y a x li t l ik b e r a d i. B u q o ‘- s h i m c h a y o r i t i l i s h t a l a - b a l a r n i n g s o y a q i s m i n i k e r a g id a n o r t i q t o ‘q qilib y u b o r i s h i d a n s a q l a y d i h a m d a s h a k l h a j m i n i a n iq c h i q a r i s h g a y o r d a m b e r a d i. E slatib o ‘t a m i z , ta l a b a la r u c h u n n a t u r a n i n g s o y a q i s m i d - agi ta n a r a n g in i t o p i s h j u d a m u r a k k a b b o ‘la di. 3-M A SH Q . T o‘g ‘ridan yoritilgan boshning ranglavhasi. B o s h s h a k l i n i s i l u e t k o ‘r i n i s h i g a e g a b o ‘l i s h i n i m o ‘lja lla b f o n t a n l a n a d i . O q y u z l i o d a m g a t o ‘q f o n , q o r a m a g ‘iz o d a m g a e s a o c h f o n t a n l a n a d i . I s h n i n g b o s h l a n i s h i d a b o s h n i n g f o n g a n i s b a t a n ra n g v a t u s m u n o s a b a t l a r i n i s i l u e t d a t o p i b o l i - n a d i . Bu m a s h q b i r m u n c h a m u r a k k a b , c h u n k i t o ‘g ‘rid an y o r i ti lg a n b o s h n i n g s o y a q i s m i k a m b o ‘ladi. N a t i j a d a s h a k l i f o d a - s i n i b e ris h q i y i n l a s h a d i . S h u n i n g u c h u n , ish y o ‘n a l i s h i s h a k l n i n g rang v a tu s d a g i u m u m i y if o d a s ig a q a r a t i la d i . www.ziyouz.com kutubxonasi I s h n i n g m u v a f f a q i y a t i t a l a b a l a r n i n g s i n c h k o v k o ‘ ra b i l i - sh i, rang va t u s m u n o s a b a t l a r i n i o n g l i his e t i b , a l o h i d a m a y da b o 4 a k l a r g a p u x ta is h l o v b e r is h , sh u b il a n b ir ga i s h n i ya x lit tu s d a y a k u n l a y o l i s h i g a b o g ‘liq. 4 -M A S H Q . YorugMikka qarshi q o ‘yilgan boshning ranglavhasi. Y o r u g ‘li k k a q arshi q o ‘y i l g a n n a tu ra ta s v ir in i is h l a s h b ir- m u n c h a m u r a k k a b d ir . B u n d a b o s h n i n g rangi b i r m u n c h a o ‘z g a - rib, t o ‘q s i l u e t b o ‘lib k o ‘rin ad i. B u q o ‘y i l m a n i t a s v ir la s h d a ta l a b a l a r n i n g a s o s iy k a m c h i l i g i b o s h n i q o r a y tir ib y u b o r i s h i d i r . B o s h n i n g c o y a q i s m i d a g i rang va tus r e fle k s k u c h i o r q a li a n iq l a n a d i. Y o r u g ‘lik q a n c h a l i k k u c h li b o ‘lsa, rangla r s h u n c h a - . lik t o ‘y i n g a n b o ‘lib re fle k sn i y a n a d a k u c h a y t i r a d i . B o s h n i n g s h a k li y a n a d a y a q q o l k o ‘rin a d i. B ir o q , y o r u g ‘lik k u c h i s u s a y g - a n d a r a n g t o ‘y i n g a n l i g i p a s a y i b r e f l e k s l a r x i r a - la s h a d i. O d a t d a b o s h n i n g so y a q is m i intererdagi ref le k s la r t a ’s i r id a iliq tusli b o ‘la di. B o s h n i n g y o r i t i l g a n q i s m l a r i d a g i u m u m i y rang h a m o ‘z g a r a d i. D e - r a z a d a n t u s h i b t u r g a n y o r u g ‘ l i k s o c h va y u z q is m l a r i n i s o v u q o c h t u s da k o ‘rsatadi. B u n d a y y o r i t i l g a n q o ‘y i l m a n i is h l a s h j a r a y o n i d a t a l a b a la r k o ‘p i n c h a so y a q is m id a g i reflekslarni k u c h a y t i r i b y u b o r i s h a d i . T a la b a u n u t m a s li g i kerak- k i, b o s h n i n g s o y a q i s m i b i l i n a r - b i l i n m a s r e f le k s la r y o r d a m i d a s h a k l - la n a d i . F a q a t s h u n d a g i n a m o d e l n i t o ‘g ‘ri va y a x li t i f o d a l a s h m u m k i n . X u d - A. AbduIIayev. « A bduham id ». www.ziyouz.com kutubxonasi di s h u h o l a t d a y o z i l g a n m a s h h u r r a s s o m S e r o v n i n g " Q iz c h a va sh a f to lila r " a s a r in i y o r q i n m i s o l q il ib k e lt ir i s h m u m k i n . U n d a b o s h , g a v d a silu et k o ‘rinsada y u z q is m i reflek slar ta'sirida m o h i r o n a t a s v ir la n g a n . T a b i i y y o r u g ‘lik d a yir ik m u n o s a b a t l a r b il a n s h a k l h a jm in i t o ‘g ‘ri i s h l a s h n i o ‘rg anib b o ‘l g a c h , u z o q m u d d a t li se a n s la r g a o 4 i s h m u m k i n . U n d a e sa b o s h tasvir i p u x ta o ‘r g a n ilg a n h o l d a u n i n g rangli va o b r a z li xa r a k te r in i i f o d a l a s h g a o ‘tila di. 5 -M A S H Q . Kontrast yoritilgan aniq anatom ik ifoda- langan erkak boshining ranglavhasi. U z o q m u d d a t l i q o 4y i l m a u s t id a is h la s h j a r a y o n i n i n g har bir b o s q i c h i d a a n iq v a z if a la r y e c h i m i ta la b e t i la d i . B ir i n c h i b o s q i c h d a d astla bki ta a s s u r o t n i y o ‘q o t m a g a n h o ld a b u t u n e ’t i b o r n i rang y e c h i m i va yir ik sh a k l i f o d a s ig a q aratilib e s k i z r a n g la v h a i s h la n a d i . N a t u r a m a t o d a k o m p o z i t s i o n j i h a t d a n t o ‘g ‘ri j o y l a s h t i r i l i b q a la m t a s v i r i i s h l a n g a c h , u n i n g u m u m i y rang h o l a t i t o p i l a d i . U z o q m u d d a t l i q o ‘y i l m a n i i s h l a s h d a , a w a l o s u y u q r a n g - q o p l a m a b e r i s h b i l a n b o s h l a n a d i . U a k v a r e lg a o ‘x s h a b s u y u q b e r i l i b b u t u n m a t o y u z a s i q o p l - a n a d i . T o z a m a t o g a q o ‘y il g a n q u y u q s u r t m a - d an k o ‘ra, s u y u q r a n g - q o p l a m a u stid a n b erilgan is h l o v a n c h a p u x ta b o ' - ladi. S u y u q r a n g q o p l a m - ani b o s h n i n g s o y a q i s - m i d a n b o s h l a b b e r i s h ta v s iy a e t i l a d i . Y u z n i n g s o y a q i s m i , s o c h va fo n к r a n g n i n g b o r k u c h i b i - I l a n o l i n i s h i m u m k i n . к M a y d a b o ‘la k l a r n i i s h - I l a s h d a d o i m y a x l i t b ir b u t u n l i k n i y o d d a n c h i - q a r m a s lik zarur. R. Ahmedov. «Avtoportret». www.ziyouz.com kutubxonasi |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling