S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning nazariy asoslari

1.7.2. Elektr quvvat 

Elektr quvvat-elektr energiyani uzatish va boshqa tur

energiyaga aylantirish tezligini xarakterlovchi fizik kattalikdir:
,
I
E
t
W
P
G
G
G



bu yerda

G
P
-manbaning quvvati.
Quvvatning o'lchov birligi
vatt
. 1
vatt
- 1 sekund davomida 1
Jl

ish bajarishga teng quvvat.

Energiya manbaining iste'molchiga berayotgan quvvati:
.
2
2
G
U
R
I
UI
P



(1.1)
Manba ichki qarshiligida isrof bo'lgan quvvat:
ich
G
r
I
P
2


.


 

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI

37
1.7.3. Energiya manbaining FIK 

Iste'molchi quvvati (foydali quvvat)ning energiya manbai
quvvatiga nisbati uning foydali ish koeffitsiyenti (FIK) deb ataladi:
.
ich
ich
Г
r
R
R
Ir
IR
IR
E
U
EI
UI
P
P









Tenglamadan ko'rinib turibdiki, manba ichki qarshiligi qancha

kichik bo'lsa, uning FIK shuncha katta bo'ladi.
Endi qanday shart bajarilganda energiya manbai maksimal
foydali quvvat uzatishini aniqlaymiz. Buning uchun (1.1) tenglamani
)
/(
ich
r
R
E
I


ifodani
hisobga
olgan
holda
quyidagicha
o'zgartiramiz:
).
(
2
2
2
R
f
R
r
r
R
E
P
ich
ich





)
(R

f
P 
funksiyani maksimumga tekshiramiz:
0
1
2
)
(
2
2
2












R
r
dR
R
r
r
R
d
dR
R
df
ич
ич
ич
yoki
R = r
ich
. Bu shartni
)
(R
f
P 
ga qo'yib
ich
r
E
P
4
2
max

ni hosil qilamiz.
Shunday qilib, EYuK manbai maksimal foydali quvvatda ishlashi
uchun tashqi zanjirning qarshiligi
R
manba ichki qarshiligi
r
ich
ga
teng bo'lishi shart. Bu rejim moslangan iste'molchi rejimi deb ataladi.
Shu bilan birga bu rejimda manba quvvatining 50% iichki
qarshilikda isrof bo'ladi va bunda
5
,
0
2




R
R
r
R
R
ich

ga teng.
Bu rejim avtomatika, telemexanika va aloqa texnikasida kichik
kuvvatli signallarni uzatishda ishlatiladi. Katta quvvatli signallarni
uzatishda bu rejimda ishlashga ruxsat etilmaydi. Katta quvvatli
manbalar, odatda
ich
r
R
)
20
...
10
(

rejimda ishlab FIK 95% gacha
yetadi.


ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI

38