S. J. Razzaqov Namangan muhandislik-qurilish instituti

60. Qum, bu mayda to’ldiruvchi bo’lib, uning tabiiy (boyitilgan va 
fraktsiyalangan) va maydalangan (boyitilgan, fraktsiyalangan, shu bilan 
birga tog’ jinslarini shag’alga aylantirishdagi maydalash chiqindilari) turlari 
mavjud. Uyilma zichligi 1400kg/m
3
dan yuqori va dona zichligi 2.0g/sm
3
dan yuqori. 
61. Qumning donadorlik yoki granulometrik tarkibi unda mavjud turli 
yiriklikdagi donalar bilan xarakterlanadi va o’rtacha qum namunasini 
standart elaklardan elab aniqlanadi. Qumni elash quyidagi ko’zli standart 
elaklarda amalga oshiriladi: 10mm; 5mm; 2,5mm; 1,25mm; 0,63mm;
0,315mm; 0,16mm. 
62. Qumga oid O’zRS - O’zRST 8736-93 “Qurilish ishlari uchun qum. Texnik 
shartlar”. 
63. Tabiiy qum qum va qum-shag’alli konlardan qazib olinadi. 
64. Qumni qazib olishda ishlatiladigan mashinalar - turli ti’dagi 
ekskovatorlar, skriperlar va boshqa mashinalar ishlatiladi. 
65. Maydalash chiqindilari asosidagi qum -tog’ jinslarini maydalash orqali 
olinadi. 
66.  Tog’ jinslarining mustaxkamligi bo’yicha markalari (qum olishda)- 
tog’ jinsi mustaxkamligi chegarasi 100. 80. 60 va 40 MPa dan kam 
bo’lmasligi kerak. 
67. Qumni boyitish bu 5mm dan yirik donalarni olib tashlash, changsimon va 
gilsimon zarralarni yuvib tozalash va donadorlik tarkibini yaxshilashdan 
iborat. 
68. Qumni tozalash uchun ishlatiladigan uskunalar - qumdan changsimon 
gilsimon va loyqa qo’shimchalarni yo’qotish uchun turli konstruksiyali qum 
yuvgichlar va klassifikatorlar ishlatiladi. 

---

216 
69. Qumni fraktsiyalashda qum ikkita mayda va yirik fraktsiyaga ajratiladi, 
bunda nazorta elaklar 1.25 yoki 0.63mm ga mos keluvchi donalarga 
bo’linadi.