S. M. Sultanova, E. V. Krivoruchko, G. T. Zakirova, A. A. Baymatov

1-masala. Quyida berilgan lokomotivlarning mavjudlik parki haqi-dagi 
ma’lumotlarga asoslanib, ularning foydalanish toifalari bo‘yicha temir yo‘l 
depo tasarrufidagi mavjud bo‘lgan lokomotivlar sonini aniq-lang 
(ishlatuvchi park va ishlatilmaydigan park lokomotivlar sonini; te-mir yo‘l 
deposi tasarrufidagi lokomotivlar soni; zaxira hisobida; ijaraga berilgan). 
5.4.1-jadval 
Lokomotiv Raqami 
№ (shartli) 
Bajariladigan ishi yoki holati 
Hisobot sutkaning vaqti, soat.min. 
boshlanishi tugashi 
1 
Yo‘lovchilar tashishda 
Ta’mirda 
18.00 
17.15 
7.14 
18.00 
2 
Yuk tashish harakatida 
Boshqa ishlarda 
Ta’mirda  
18.00 
0.2 
2.40 
0.22 
2.40 
18.00 
3 
Yo‘lovchilarni tashish harakatida 
18.00 
18.00 
4 
Yo‘lovchilarni tashish harakatida 
Zaxirada  
18.00 
18.45 
18.45 
18.00 
5 
Yuk tashish harakatida 
Boshqa ishlarda 
Ta’mirda  
18.00 
3.42 
15.24 
3.42 
15.24 
18.00 
6 
Xo‘jalik ishlarida 
Boshqa ishlarda 
Ta’mirda  
18.00 
9.14 
9.14 
18.00 
7 
Boshqa ishlarda 
Xo‘jalik ishlarida 
Yuk tashish harakatida 
18.00 
7.14 
15.36 
7.14 
15.35 
18.00 
8 
Maxsus manyovr ishlarda 
Yuk tashish harakatida 
18.00 
22.06 
22.06 
18.00 
9 
Xo‘jalik ishlarida 
Ta’mirlashda 
18.00 
4.22 
4.22 
18.00 
10 
Xo‘jalik ishlarida 
Maxsus manyovr ishlarida 
Ta’mirda 
18.00 
18.24 
14.00 
18.24 
14.00 
18.00 
11 Boshqa 
ishlarda 
18.00  18.00 
12 
Ta’mirda 
Zaxirada  
18.00 
5.41 
5.41 
18.00 
 
2-masala. Quyidagi jadvalda berilgan ma’lumotlarga asoslanib loko-
motivlarning  o’rtacha  kunlik  unumdorligi  ko‘rsatkichiga ta’sir etuvchi  
omillarni aniqlang: 
5.4.2-jadval 
Ko‘rsatkichlar Reja 
Hisobot 
O‘zgarishlar 
Mutloq Nisbiy
1. Umumiy brutto yuk aylanmasi, ming t.km 
363580,9  414249,9 
 
 
2.Lokomotivlar umumiy bosib o’tgan masofasi, 
shu jumladan 
– poyezd boshidagi 
14723234 
 
13243624 
14310654 
 
13426447 
 
 
69

3. Lokomotiv o’rtacha bosib o’tgan masofasi, 
km-sutka 
342,33 322,06   
 
3-masala. Quyida berilgan ma’lumotlar bo‘yicha lokomotivlarning 
umumiy chiziqli va shartli bosib o‘tilgan yo‘l masofasini hisoblang, 
shuningdek, yordamchi bosib o‘tilgan yo‘l foizini. Temir yo‘l Mintakaviy 
Uzel bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud:  
−  Poyezd boshida bosib o‘tilgan yo‘l 290 ming lok.-km.  
−  Juft tortishda bosib o‘tilgan yo‘l 17 ming lok.km. 
−  Yakka jo‘natishda 3 ming lok.km. 
−  Itarib siljishda 5 ming lok.km.  
−  Manyovr ishlarida 3 ming lok.km.,  
−  issik bekor turishda 0,6 ming lok.km. 
4-masala. Toshkent MTUda yuk tashish jarayonida quyidagi 
ko‘rsatakichlar bajarildi: 
Ko‘rsatkichlar 
O‘tgan 
davr 
Joriy 
davr 
O‘zgarishlar 
Mutloq Nisbiy
1. Poyezd bosib o‘tgan umumiy yo‘li, ming t.km 
170 
168 
 
 
2. Lokomotiv chiziqli bosib o‘tgan yo‘li, ming lok.km. 
195 
180 
 
 
3. Yuk aylanma brutto, ming t.km brutto 
506 
512 
 
 
4. Lokomotivlarning o‘rtacha kunlik parki, lok. 
49 
51 
 
 
 
Aniqlang: 
1.  Lokomotivning o‘rtacha kunlik unumdorligini; 
2.  Lokomotivning o‘rtacha kunlik bosib o‘tilgan yo‘l masofasi; 
3.  Poyezd bruttoning o‘rtacha shartli og‘irligini; 
4.  Yordamchi bosib o‘tilgan yo‘l foizini. 
5-masala. Quyida berilgan ma’lumotlarga asoslanib lokomotivning 
o‘rtacha kunlik bosib o‘tgan masofani, uchastkadagi va texnik tezligi 
ko‘rsatkichlarini hisoblang. Umumiy chiziqli o‘tgan yo‘l masofasi 168 
ming lok.km, uchastkadagi sarflangan vaqti 4,1 ming lok-soat, shu 
jumladan peregonda -3,5 ming lok.soat. Lokomotiv brigadalarni 
almashtirish bekatdagi lokomotivlarning bekor turishi, aylanma va 
ro’yxatga olish depodagi byudjetida ulushi 40%ni tashkil etgan. 
6-masala. Buxoro MTU bo‘yicha yuk tashish jarayonida quyidagi 
ko‘rsatakichlar bajarildi: 
Brutto yuk aylanma - 3600 ming t.km.; Netto yuk aylanma -3000 ming  
t.km; Vagonlar umumiy bosib o‘tilgan masofasi – 36,1 ming vagono-km; 
Poyezd boshida lokomotivlarning bosib o‘tilgan masofasi – 880 ming lok-
km. Lokomotivlardan foydalanishning quyidagi ko’rsatkichlarini aniqlang: 
poyezdning o‘rtacha brutto va netto og‘irligini, poyezdning o‘rtacha 
tarkibini.  
70

7-masala. Hisoblang lokomotivlar soni qanchaga ko‘payadi, agar a) 
poyezd brutto og‘irligi 3.5%ga ko‘paysa; b) o‘rtacha kunlik bosib o‘tilgan 
masofa 5,0 %ga kamaysa; v) yordamchi bosib o‘tilgan yo‘l foizi 10%ga 
kamaysa. 
8-masala. «O‘zbekiston temir yo‘llari» AJning hisobotlariga ko‘ra 
joriy yilda o‘rtacha unumdorligi ko‘rsatkichi 880 ming t.km brutto, o‘r-
tacha kunlik bosib o‘tilgan masofa esa 450 kmni tashkil etdi. O‘tgan yil-da 
tegishli ko‘rsatkichlar 1129 ming t.km brutto va 472,9 kmdan iborat bo‘l-
gan. Aniqlang mazkur ko‘rsatkichlarning o‘rtacha yillik o‘sish sur’atlarini. 
 
5.5. Nazorat savollari 
 
1.  Foydalanish statistikaning asosiy vazifalari? 
2.  Lokomotivlar mavjudligi hisoblash birlamchi manbalari? 
3.  Foydalanish toifasi bo‘yicha lokomotivlar inventar parki guruhla-nishi?  
4.  Foydalanish statistikasining kuzatuv birligi.  
5.  Harakatdagi tarkib mavjudligi va ishini hisobga olishda qo‘llaniladi-
gan turli birlamchi manbalar ahamiyati. 
6.  Poyezdning natura varag‘i (DU-1 shakl), uning mazmuni, mohiyati, 
vazifasi.  
7.  Mashinist yo‘llanmasi (marshruti TU-3 shakl), uning mazmuni, 
mohiyati, vazifasi. 
 
5.6. Testlar 
 
1.  Foydalanish toifasi bo‘yicha lokomotivlar inventar parki 
quyidagicha guruhlanadi: 
a)  temir yo‘l tasarrufida, temir yo‘l tasarrufidan tashqari; 
b)  chizikli masofada, shartli masofada; 
c)  bekatlarda, uchastkalarda poyezdlar tarkibida; 
d)  boshqa yo‘llarga va boshqa yo‘llardan safarbar etilganlar. 
2.  Brutto yuk-aylanma ko‘rsatkichi qanday hisoblanadi? 
a)  tashilgan yuklar masofaga bo‘lish natijasida;  
b)  tashilgan yuklar (tarasiz) masofaga ko‘paytirish natijasida;  
c)  tashilgan yuklar yig‘indisi ;  
d)  tashilgan yuklar (tara bilan birga) masofaga ko‘paytirish natijasida. 
3.  Yukni haqiqiy bosib o‘tgan masofasini hisobga olgan holda ish 
hajmini tavsiflaydigan ko‘rsatkich: 
a)  ekspluatatsion yuk aylanma deyiladi;  
b)  netto yuk-aylanma deyiladi; 
c)  brutto yuk-aylanma deyiladi; 
d)  ortilgan vagonlar soniga deyiladi. 
 
71

4.  Netto yuk-aylanma ko‘rsatkichi qanday hisoblanadi? 
a)  tashilgan yuklar masofaga bo‘lish natijasida;  
b)  tashilgan yuklar (tarasiz) masofaga ko‘paytirish natijasida;  
c)  tashilgan yuklar yig‘indisi;  
d)  tashilgan yuklar (tara bilan birga) masofaga ko‘paytirish natijasida. 
5.  Temir yo’lda «Yuk-aylanma» (
∑
l
p
q
) ko‘rsatkichi yordamida 
hisobot davrida: 
a)  muayyan masofaga tashilgan yuklar soni xisoblanadi; 
b)  jo‘natilgan yo‘lovchilar soni xisoblanadi; 
c)  tashilgan yuk hajmi xisoblanadi; 
d)  tashilgan yo‘lovchilar hajmi xisoblanadi. 
6.  Lokomotivlarni bosib o‘tgan masofasi bo‘yicha guruhlanishi: 
a)  yuklangan, yuklanmagan; 
b)  chiziqli masofa, shartli masofa; 
c)  boshqa yo‘llarga va boshqa yo‘llardan safarbar etilgan; 
d)  “O‘TY” AJ tasarrufida, “O‘TY” AJ tasarrufidan tashqari. 
7.  Ishlab chiqarish sikli unsurlari bo‘yicha lokomotivlar vaqt 
byudjetining guruhlanishi: 
a)  uchastkalardagi ishlarda va bekatlarda texnologik bekor turishda; 
b)  yuklangan va yuklanmagan holda; 
c)  chiziqli masofa, shartli masofa; 
d)  boshqa yo‘llarga va boshqa yo‘llardan safarbar etilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
72

6-bob. Foydalanish statistikasi. vagonlardan foydalanish statistikasi 
 
6.1. Vagonlar parki holati va tarkibi statistikasi 
 
Yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parkining hisoblash birligi - vagon. 
Asosiy hisobga olish xususiy belgilari: maqsadli, texnik holati, foydalanish 
holati, vagon turi, ishlovsiz holati; koleyaning kengligi.  
Vagonlarni hisobga olish fursati bo‘lib hisobot fursati hisoblanadi. Mav-
judlik parki ushbu fursatiga qarab aniqlanadi, o‘rtacha sutka hisob birligida 
hisoblanadi, ya’ni vagon parkida sutka mobaynida joylashgan vagonlardir. 
Vagonlarning mavjudlik parkining hisobga olish birlamchi manbalari: 
−  «Vagonlarni ta’mirdan chiqqanligi haqida bildirgi» (VU-36); 
−  «Poyezdning natur varaqasi» (DU-1); 
−  «Bekatdagi navbatchining jurnali» (DU-3) ; 
−  «Vagonni ta’mirlashga jo‘natish haqida bildirgi» (VU-23). 
Yuk tashishda vagonning yuk tashish qobiliyati (yuk ko‘tarish) katta 
ahamiyatga ega, u ikki usulda hisoblanadi: dinamik qobiliyati va statik 
qobiliyati. 
 
6.2. Yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parki 
 
Yuk tashishda vagonlarning asosiy toifasi mavjud parki hisoblanadi, u 
joriy hisobot va yillik vagonlar ro’yxati bo‘yicha aniqlanadi. «O‘zbekiston 
temir yo‘llari» AJdagi vagon parki dinamikasi 6.2.1-jadvalda keltirilgan.  
 
«O‘zbekiston termir yo‘llari» AJning vagon parki   
6.2.1-jadval 
Harakatlanuvchi tarkib turi  Inventar parki
Foydalanish parki Rejalangan foydalanish parki
2003  2004  2005 2006 2007 2008 
Yuk vagonlar 
Yopiq 
vagonlar 
 
7281  7323  7023 6873 6723 6573 
Platformalar 
 
 
3542  3429  3323 3269 3207 3157 
Yarimvagonlar 
 
 
5239  5323  5076 5058 5051 4981 
Sisternalar 
 
 
4520  4790  4810 4900 5022 5136 
Boshqalar 
 
 
7058  5370  5270 5170 5070 4970 
Jami  
 
27640 
26235  25502 25270  25073  24817
Yo‘lovchi vagonlar 
1 -sinf (SV) 
 
17 
17 
19 
19 
19 
19 
2- sinf (kupe) 
 
280 
284 
284 
298 
298 
298 
3- sinf (platskart) 
 
560 
570 
575 
575 
575 
575 
4- sinf (viloyataro) 
 
22 
27 
27 
33 
33 
33 
Jami 
 
 
879  902  902 913 913 913 
 
Joriy hisobot bo‘yicha balans uslubi qo‘llaniladi. Balans uslubida ba-
lans fursati bo‘yicha vagonlar soni hisoblanadi. Balans fursatining hisobot 
davri oxirida vagonlar soni quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
 
73

∑ ∑
∑
∑
−
+
=
g
vo
g
po
g
o
g
n
n
n
n
1
, vagon 
 
Bu yerda: 
∑
g
o
n
- hisobot fursatining boshida vagonlar soni; 
∑
g
po
n
- hisobot davri mobaynida kelgan vagonlar soni; 
∑
g
vo
n
- hisobot davri mobaynida chiqib ketgan vagonlar soni. 
Bekat bo‘yicha har kuni vagonlar mavjudligi haqida tezkor statistik 
hisobot ma’lumotlar beriladi. Bekat bo‘yicha vagonlar mavjudligi 
vagonlarni bekatdagi soni va poyezd tarkibidagi vagonlar soni jami 
yig’indisi hisoblanadi, buning uchun poyezd harakati jadvali (grafigi) 
ma’lumotlaridan foydalaniladi. 
Yuk tashuvchi vagonlarning mavjudlik soni foydalanish toifasi 
bo‘yicha guruhlanishi 3 chizmada keltirilgan. 
Yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parkining asosiy toifani mavjud 
parki (
∑
g
n
) ko‘rsatkichi tashkil qiladi, barcha vagonlar uchun va 
foydalanish toifalari uchun alohida aniqlanadi. 
Vagonlar mavjudlik parkining asosiy qismi «O‘zbekiston temir yo‘llari» 
AJ tasarrufida bo‘lgan vagon parki (
∑
g
ф
n
) hisoblanadi, uning tarkibiy 
qismlari: ishchi vagonlar parki (
∑
g
rb
n
), ishlamaydigan vagonlar parki (
∑
g
nrb
n
), 
zaxiradagi (
∑
g
к
n
), maxsus va texnik ehtiyojlari uchun vagon parki (
∑
g
sp
n
). 
 
 
 
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.2.1-chizma. Foydalanish toifasi bo‘yicha yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parkining 
guruhlanishi 
“O’TY” AJ tasarrufidan tashqari 
ishlaydigan 
ishlamaydigan 
ijarada 
Yangi 
qurilishda 
yuklangan 
Bosh turgan
lar
i 
Ta’mirlan
m
agan 
Temir yo’l 
rezervida va 
texnologik 
Turar joy va xizmat 
joylar uchun 
ajra
tilgan
 
Maxsus va texnik 
ehtiyojlari uchun 
va hokazolar 
Vagonlarning mavjud parki
“O’TY” AJ tasarrufida 
Vagon turkumi bo’yicha 
74

Vagonlarni qayta hisoblash (ro’yxatga olish) tartibi, uni o‘tkazish 
maqsadi va sababi. Vagonlarning mavjudligi joriy hisobot uchun asosiy 
manba sifatida barcha hisobot shakllardagi har yilda o‘tkaziladigan 
vagonlarni ro’yxatga olishi hisoblanadi, natijasida vagonlarning mavjudlik 
soni aniqlanadi.  
Ro’yxatga olishni o‘tkazish uchun bekatlarda maxsus brigadalar tashkil 
qilinadi. Ro’yxatga olish o‘tkazilish paytida ba’zi bir bekatlarda manyovr 
ishlari to‘xtatiladi. Ro’yxatga olish bir sutka davomida o‘tkaziladi. 
Ro’yxatga olish hujjatida quyidagi savollar yoritiladi: vagon raqami, turi, 
yuk ko‘tarish qobiliyati, vagon tarasi, foydalanish haqida belgilar (ishchi 
yoki ishlovsiz parki), yukli yoki yuksiz, ishlab chiqarilgan yili, ta’mirlash 
yillari va h.k. 
 
6.3. Vagonlardan foydalanish ko‘rsatkichlari 
 
Yuk vagonlarning ish vaqti xarajatlari tashish uchun ishchi park 
vagonlar sarflangan vaqtlariga qarab yoki ishlab chiqarish jarayonining 
unsurlariga qarab aniqlanadi. Birinchi usulda yuk vagonlarning o‘rtacha bir 
kunlik sonini kunlar miqdoriga va 24 soatga ko‘paytirish natijasida 
hisoblanadi va vagon-soatlarda o‘lchanadi: 
∑
nt
rb
=
∑
n
rb 
·t 24 , vagon-soat 
Bu yerda: 
∑
nt
rb
 – yuk vagonlarning ish vaqti; 
∑
n
rb - 
bir kundagi ishchi yuk vagonlarning soni. 
Vagonlarning ish vaqti xarajatlari quyidagi unsurlardan iborat: 
1. Poyezdning uchastkalardagi ish vaqti-
∑
n
t
u
 quyidagicha hisoblanadi: 
∑
n
t
u 
q 
∑
n
q
s / V
u
 , vagon-soat 
Bu yerda: 
∑
u
nt
 - uchastkadagi vagon-soatlar miqdori; 
∑
n
q
s - yukli vagonlar parki soni; 
V
u
- lokomotivning uchastkadagi tezligi V
u
=
∑
m
S / 
∑
m
t
u
. 
∑
m
S - lokomotivlarning uchastkadagi sarflangan vaqti, soat.  
2. Peregondagi ish vaqti xarajatlari 
∑
nt
dv
q
t
g
V
s
n
/
∑
, vagon-soat  
 
Bu yerda: V
t
- texnik tezligi: V
t
=
∑
m
l
s / 
∑
m
t
dv.
 
∑
n
q
s - yukli vagonlar parkining vaqt xarajatlari; 
∑
m
l
s - poyezd boshida lokomotivlarning vaqt xarajatlari ; 
∑
m
t
dv
- peregondagi lokomotivlarning vaqt xarajatlari. 
Vagonlar bosib o‘tgan masofasi ikkiga bo‘linadi: yuk va yo‘lovchi 
tashish vagonlarning bosib o‘tgan masofalarga. 
75

Vagon bajargan ishini tavsiflaydigan asosiy ko‘rsatkich umumiy bosib 
o‘tilgan masofasi hisoblanadi(
s
n
g
∑
)(6.3.1-chizma):  
∑
∑
∑
+
=
s
n
s
n
s
n
ngr
gr
g
, vagon-km. 
Bu yerda: 
s
n
g
∑
- vagonlar bosib o‘tilgan umumiy masofasi; 
       
s
n
gr
∑
 - yukli holda bosib o‘tilgan masofa; 
           
s
n
gr
∑
 -yuksiz holda bosib o‘tilgan masofa. 
Oraliqdagi masofa ishchi park tomonidan, shuningdek, harakatlanuvchi 
lokomotivlar va vagon mexanizmlar yordamida bosib o‘tilgan masofa 
hisoblanadi. 
Yo‘lovchi tashish vagonlari bosib o‘tilgan masofasi (
∑
n
r
s) yo‘lovchi 
vagonlar (motorvagon, bagaj vagon, pochta vagonlar) bosib o‘tilgan 
masofadan iborat. 
  
Vagonlar bosib o‘tilgan masofa tortish va harakat turiga qarab 
quyidagilarga bo‘linadi: 
−  yo‘lovchi harakatida, shu jumladan shaharlararo; 
−  yuklarni tashish harakatida, shuningdek, olib chiqish poyezdlari bosib 
o‘tilgan masofa miqdori; 
−  yuklarni tashish harakatida, olib chiqish poyezdlarining masofasi 
hisobga olinmagan holda; 
−  xo‘jalik harakatida. 
 
 
 
6.3.1-chizma. Yuk tashuvchi vagonlar bosib o‘tgan masofaning guruhlanishi 
 
Yukli texnik operatsiyalarning soni, davomiyligi va holati vagonlar turi 
va bekor turish toifalariga qarab o‘zgaradi. Vagonlarning bekor turish vaqti 
umumiy vagon parki uchun va alohida refrejerator poyezdlarining 
seksiyalari uchun aniqlanadi. Harajat vaqti, hisobotda asosan, vagonlarning 
bekor turishining 2 ta toifasi mavjud: 
1.  Tranzit  
Vagonlar bosib o’tgan umumiy masofa 
Yuklangan holda 
Yuksiz holatda 
Platfo
rma
lar 
Yarim vagonlar 
Yopiq vagonlar 
Sisternalar 
Refrijiratorlar 
Va hokazolar 
76

2.  Yukli bekor turish.  
Tranzit vaqt xarajatlari ishlovdagi va ishlovsiz turlarga bo‘linadi. 
Ishlovda tranzit bekor turish – vagonlarning stansiyada manyovr 
ishlarda va taqsimlash jarayonidagi vaqt xarajatlari hisoblanadi. 
Ishlovsiz bekor turish – bekatlardagi tranzit poyezdlar bekor turish 
vaqti hisoblanadi. Ushbu poyezdlarda faqat lokomotiv yoki lokomotiv 
brigadalarining almashinish ishlari olib boriladi. 
Vagonlarning ish vaqti xarajati (6.3.2-chizma) yuk va texnik 
operatsiyalar asosida joriy hisob natijasida aniqlanadi. 
 
Ishchi parki vagonlarning vaqt 
harajatlari 
 
 
 
Uchastkalarda poyezd tarkibida 
 
  bekatlarda 
 
 
Uchastkalarda 
harakatda  
   oraliq   
bekatlarda 
 Yuk 
ortish 
 
operatsilari 
  
Texnik 
operatsiyalar 
 
 
6.3.2-chizma. Yuk tashuvchi vagonlar ishchi parkining 
vagon-soatlarni ishlab chiqarish sikli bo’yicha guruhlanishi 
  
Vagonlardan foydalanish holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarga 
quyidagilar kiradi: 
1.  Ortilgan vagonlar soni-ΣU
gr
;
 
2.  Tushirilgan vagonlar soni- ΣU
r
;
 
 
3.  Qabul qilingan yuklangan vagonlar soni- ΣU
pr
 ; 
4.  Bekatdagi vagonaylanma ko‘rsatkichi (W) hisobot davrida ushbu 
bekatga olib kelingan va bekatdan jo‘natilgan vagonlar soni 
yig’indisiga teng; 
5.  Vagonlar bajargan umumiy ishi 
∑
∑
∑
+
=
pr
gr
U
U
U
; 
6.  Ruyxatga olish bekatida texnologik operatsiyalarda lokomotivlar 
turgan operatsiyalar soni (Σz
pr
). 
7.  Aylanma bekatida texnologik operatsiyalarda lokomotivlar turgan 
operatsiyalar soni (Σz
ob
 ). 
8.  Brigadalarni almashish bekatida texnologik operatsiyalarda 
lokomotivlar turgan operatsiyalar soni (Σz
sm
). 
9.  Yukni ortish paytida texnologik operatsiyalarda yukli vagonlar turgan 
operatsiyalar soni (Σz
gr
). 
10. Texnik operatsiyalarda yukli vagonlar turgan operatsiyalar soni (Σz
tr
), shu  
jumladan qayta ishlash bilan (Σz
tr-p
) va qayta ishlanmaganda (Σz
tr-bp
). 
ishlovsiz  
ishlovda 
77

Statistika amaliyotida ishlab chiqarish unsurlari bo‘yicha sarflangan ish 
vaqti xarajatlarining vagon-soatlar miqdori vagonlar ishchi parki soni 
ko‘rsatkichi asosida hisoblangan ish vaqti xarajatlari miqdori bilan 
taqqoslanadi. Taqoslash natijasida hisoblangan farqlilik miqdori ishlab 
chiqarish sikli unsurlari bo‘yicha taqsimlanadi. 
 
Tayanch iboralar 
 
Lokomotivlar, vagonlar, elektro-dizel seksiyalari, tortish turi, yuk 
aylanmasi, vagonlarning mavjud parki, tranzit, poyezd-netto va poyezd-
brutto og‘irligi. 
 
6.4. Mustaqil ishlash uchun masalalar 
 
1-masala. Sutka boshida Mintaqaviy temir yo’l uzelidagi (MTU) 
ishchi parkida 1826 ta vagonlar mavjud edi, jumladan 875 yuklangan va 
951ta yuksiz. Ishdan chiqqan vagonlar soni – 97 ta. Bir sutka mobaynida 
mazkur korxonada quyidagi o‘zgarishlar ro’y berdi: 
1.  Qo‘shni Mintaqaviy temir yo’l uzeli (MTU)dan 46 yuklangan va 21 
yuksiz vagonlar qabul qilindi. 
2.  Qo‘shni Mintaqaviy temir yo’l uzel (MTU)ga 77 yuklangan va 54 
yuksiz vagonlar yuborildi. 
3.  Ijaradan 12 ta vagon qaytarildi. 
4.  Ijaraga 4 vagon berildi. 
Bulardan tashqari: 
1.  46 ta vagonga yuk ortildi. 
2.  28 ta vagon bo‘shatildi. 
3.  Ishdan chiqqani sababli 10 ta vagon ishlovsiz parki hisobiga o‘tkazildi. 
4.  Ta’mirdan chiqqan 5 ta vagon ishchi parki hisobiga o‘tkazildi. 
5.  «O‘TY» AJning zaxira hisobiga 2 ta vagon o‘tkazildi. 
6.  «O‘TY» AJning zaxirasidan 3ta vagon olindi. 
Sutka oxiriga, umumiy va foydalanish toifalari bo‘yicha mavjud 
vagonlarning balans sonini aniqlang.