S o g liq n I s a q L a s h V a z ir L ig I s a m a r q a n d d a V l a t t I b b I y o t I n s t I t u t I qon aylanish tizimin
Download 1.47 Mb. Pdf ko'rish
|
qon aylanish tizimini tekshirish usullari va kasalliklar semiotikasi
|
11 Y U TN larida tsianoz
paydo b o 'lish i uchun: o'n g -ch ap (venoarterial) shunt, u yurak ichi va duktal ichi ulanishlarda (m asalan, Fallo tetradasi); tizim li va o'p k ad ag i qon bitta kam erada aralashsa (m asalan bitta qorincha); o 'n g yurakni obstruktiv nuqsonlarida (m itral stenoz, aortal stenoz) chap qorincha etishm ovchiligida o 'p k a d a venoz dim lanish b o 'lish i lozim. T sianoz bolada k o 'p vaqt davom ida kuzatilsa, baraban barm oqlar shakllanadi. K am qonlik yuldosh kasallik b o 'lib kelsa, tsianozni aniqlash kam ayadi (k o'rinm as tsianoz), bunda shilliq va teri qavatlarining rangi oqim tir-kulrang bo'ladi. B ir qator tu g 'm a yurak nuqsonlarida diskret tsianoz kuzatiladi. Preduktal aorta koarktatsiyasida yoki chap qorincha gipoplaziyasida oyoqlarda tsianoz b o 'lib , quljlarda teri qoplam lari m e y o rid a bo'ladi. Tsianozning qulda bo'lishi. oyoqlarda esa kuzatilm asligi m agistral tom irlar transpozitsiyasi, aorta rav og'ining gipoplaziyasi yoki orasi yopiqligi bilan birgalikda kelishida nam oyon b o'lad i. B em orlarda к о 'chib yuruvchi tsianoz kam m iqdorda veno-arterial qon q o 'y ilish bo'lganda, faqat jism oniy zo 'riq ish d a y ok i boshqa ro 'y o b g a chiqaruvchi faktorlarda (sovuq bo'lish i) kuzatiladi. Tsianozning kasallik oxirgi bosqichida paydo b o 'lish i (Bard- C uitillet sim ptom i) E yzenm enger sindrom ida, y a 'n i septal defekt orqali (m asalan, b o 'lm ach alar aro tusiq nuqsoni) veno-arterial qon qo 'y ilish d a uchraydi. S h is h la r yurak kasalliklarida boshida boldir va tovonlarda paydo b o 'lib , qattiq konsistentsiyaga ega, ularning ustidagi teri sovuq b o'ladi. Shish sindrom i jad allash sa - anasarka, shishlar tarqalgan, astsit, yurak xaltasiga, plevraga suv y ig ’ilishi kuzatiladi. Yurak kasalliklarida shishlar k o 'p g in a hollarda xansirash va
qon aylanish tizim i etishm ovchiligida boshqa belgilar bilan birga keladi. Q o n a y la n ish tizim ii o b 'e k tiv tash x islash . F iz ik al te k s h iris h a lg o ritm i (ra s m 1). 12 es-xushini, holatini, jism oniy rivojianishini, } rivojlanish d isproportsiyasini baholash f* teri qoplam lari - tsianoz, oqim tirlik , sariqliq, shishlar yurak ch o ’qqi turtkisining | xarakteristikasi ; p atologik pulsatsiya - ep igasyi at, 1 yurak asosida ko’krak qafasining shakli, d cform atsiyalar, «yurak bukriligi», ch o ’qqi, yurak turtkisi, p atologik pulsatsiya a r t e r iy a s i p u ls a ts iy a s i, b u vm 'e n a la r i s tiis h i p u ls o i te k s h ir is h yurak d irilla sh i - «mushuk d iriliashi sim ptom i» yurakning nisbiy tnm toqligi i
perkussiva yL fy u ra k n in g a b sb ly u f tum toqligi shovqinlarni esbitish Rasm.1. Bolalarda yurak-qon aylanish tizimi ob'ektiv tekshirish algoritmi. K o 'k r a k q a fa si d eform atsiyasi. Y u ra k b u k rilig i (gibbus card iacu s) Erta yoshdagi bolalarda hali suyaklari egiluvchan bo'lganida, yurakning anchagina kengayganligi va gipertrofiyalashganligi belgisi hisoblanadi. Yurak tug'm a nuqsonlarida, kardit va kardiom iopatiyalarda kuzatiladi. K o'krak qafasining burtishi parasternal (ko'pincha yurakni o 'n g qism larining kattalashganida) yoki chap tom onlam a (yurakni chap qism ining kattalashganida) bo'lishi mumkin. Yurak bukriligini raxitda paydo bo'ladigan suyak deform atsiyalaridan, nasliy anom aliyalardan, travm adan keyingi holatlardan farqlash lozim. Yurak sohasini burtishi suyakdagi o'zgarishlarsiz surunkali ekssudativ perikarditlarda kuzatilishi mumkin.
Yurak patologiyasi ni k o 'p
uchraydigan belgisi, ayniqsa erta yoshdagi bolalarda, bu k o 'k ra k qafasini elastik devorlari osongina o'zgarishidir. K o 'k r a k q a fa sin in g o 'n g q o v u r g 'a osti yoyi s o h a sid a g i d e fo rm a tsiy a si. T ush suyagi dastasi sohasidagi k o 'k rak qafasining pulssim on deform atsiyasi aortaning lldizi yoki k o'tarilu vchi qism ining anevrizm asi b o'lishi, b a 'z a n palpatsiya vaqtida ikkinchi-uchinchi q o v u rg 'a o ra lig id a pulsatsiyani his qilish h am k u za tilish i m um kin. K o 'k rak qafasi yurak oldi sohasining (voussure) deform atsiyasi diffiiz vaqtinchalik b o 'lishi-yurak oldi sohasining burtib chiqishi, perikardial xaltada k o 'p m iqdorda suyuqlik y ig 'ilish id a q o v u rg 'alar oraligi kengayishi v a to 'lish ish i kuzatiladi. P alpatsiya pulsni tekshirishdan boshlanadi (rasm 2), bu qorinchalar sistolasi bilan birgalikda periferik arteriyalarning devorining chayqalishidir. Puls a.radialis, a.fem oralis, a.dorsalis pedis tekshiriladi. B oshida a.radialis ikkala qulda pulsni sinxronligi tekshiriladi, o 'z g arish b o 'lm asa keyingi puls sifatlarini tekshirish bitta qulda davom etadi. B olaning quli b o 'sh ash g an holatda yurak sohasi bilan bitta satxga q o'yiladi, shifokor bolaning qulini shunday ushlashi kerakki, bosh barm o g 'i bilakning orqa yuzasida, o 'rta va k o 'rsa tg ic h barm oqlari esa bilak arteriyasini palpatsiya qilishlari kerak. Puls a.fem oralis da bolaning vertikal v a gorizontal holatlarida tekshiriladi, paypaslash o 'n g qul bilan chov sohasida arteriyaning pupart boglam idan chikish jo y id a k o 'rsatg ich va o 'rta barm ok bilan am alga oshiriladi. dorsalis pedis aiteriyasida puls gorizontal holatda aniqlanadi. Teksliiruvchining quli bola tovonining tashqi qirrasiga joylashadi, arteriya 2-3-4 barm oqlar bilan paypaslanadi. K o 'k rak yoshidagi bolalarda pulsni a. tem poralis da ham aniqlash m um kin. Pulsni q o 'y id ag i k o 'rsatgichlari baholanadi: tezligi, ritm i, to 'lalig i va tarangligi, shakli. Puls sonini aniqlash 1 daqiqa davom etishi kerak, bu bilan parallel yurak urish soni aniqlanishi kerak 14 (yurak turtkisidan yoki auskultatsiyada), agarda yurak urish soni va puls orasida farq bo'Isa, bu holatga puls lanqisligi deyiladi. 1-jadvalda har xil yoshdagi bolalarda puls m e'yori berilgan (jadval 1). T ab litsa 1. l i a r x il y o s h li b o l a l a r d a p u ls c h a s t o t a s i ( Г и г A . F . , 19 6 7 ) Y o s h i P u ls ( c h a s to ta ) 1 d a q Y o s h i P u ls
( c h a s t o t a ) 1 d a q Chaqaloq
120-140 8 yoshar
80-85 6 ovlik
130-135 9 yoshar
80-85 1 yoshar 120-125 10 yoshar 78-85 2 yoshar
110-115 11 yoshar 78-84 3 yoshar
105-110 12 yoshar 75-82 4 yoshar
100-105 13 yoshar 72-80 5 yoshar 98-100 14 yoshar 72-78 6 yoshar
90-95 15 yoshar 70-76 7 yoshar 85-90 Puls
ritmi puls
urishlarining interval Iarini tengligi orqali
baholanadi (ritmik va aritmik puls farqlanadi). Nafas olish bilan bog'liq b o 'lg an aritmik puls maktab yoshidagi bolalar uchun fiziologik holat hisoblanib, nafas olishda puls tezlashadi, chiqarishda sekinlashadi. Nafas olm agan holda bu aritm iyaning turi yo'qoladi. Puls tarangligini arteriyada puls urilishlari to'xtagancha sarflangan kuch bilan aniqlanadi. Normal taranglikdagi, tarang, qattiq - pulsus durus va yum shok puls - pulsus mollis (tom irlar tonusi pasayganida kuzatiladi) tafovut kilinadi. Pulsni to'laligi o 'n g qulning ikicita barm og'i bilan tekshiriladi. Proksimal joylashgan barmoq arteriyani puls yo'qolgancha bosishi kerak, keyin barmoq bosimi kamaytiriladi va distal joylashgan barmoq arteriyani qonga to'lishini sezishi kerak. Pulsni to'laligi farqlanadi: qoniqarli to'lalikka, to 'la puls - p. plenus (to'laligi odatdagidan ko'proq) va bush puls - p.vacuus (to'laligi odatdagidan kamroq).
Puls to'lqinining ko'tarilish va tushish tezligiga puls shakli farqlanadi (arteriyani ikkala barmoq bilan sekingina bosishiga qarab). Agarda pulsni palpatsiya qilganim izda puls to'lqinining tez kutarilishi va tez tushishi sezilsa, bunaka pulsga tez, sakrovchi deyiladi. Agarda puls to'lqini sekin kutarilib, keyin sekin tushsa, и sekin, bo'shashgan puls deyiladi. Bundan tashqari yuqori puls - p. altus (tez yaxshi to'lishi va puls to'lqinini tez tushishi bilan harakterlanadi) va kichik puls - p.
parvus farqlanadi, u n d a sust, kuchsiz to 'lish ish v a sekin puls to 'lq in in in g tushishi harakterlidir. U lar k o 'p in c h a pulsni boshqa shakllari bilan birgalikda uchraydi. M asalan: celeret parvus (puls tezda yaxshi to 'lash ad i va keyin tezda puls to 'lq in i tushishi kuzatiladi), tardus et parvus (puls to 'lq in i sekinlik bilan kutarilib, kam to 'lish ad i va keyin sekinlik bilan tushadi). P u ls n i b u zilish v a r ia n tla ri. P. a lte rn a n s . M e'y o riy puls to 'lq in lari bilan past sezilarli to 'lq in la r bilan navbatm a-navbat kelishi. M iokardning qisqarish vazifasi pasayganda kuzatiladi. P .a rh y h n ic u s . N otugri, noritm ik puls. P. big em in u s (sin, T r a u b e pulsi). Har ikkita puls zarbidan so 'n g uzunroq pauza kuzatilishi. P. c a p riz a n s . Y uqori dikrotik puls; b itta pulsa ko'tarilishi em as ikk itasi kuzatiladi, kichigi xuddi asosiy to 'lq in g a sakrayotganga o'xshayd i. P .c eler. (sin, G riz in g e r-K u s s m a u l pulsi, K o rr ig a n pulsi). Tez (sakrovchi) puls; puls to 'lq in i tez k o'tariladi va tez tushadi (m asalan, aortal klapan etishm ovchiligida). P .debilis. Sust, tezd a bosiluvchi puls. P .deficien s. 1 daqiqada sanalgan puls zarbalari soni o 's h a vaqtda auskultatsiyada yurak urishi soniga qaraganda kam roq b o'lishi aniqlanishi. Perikardit, perikard tam ponadasida, m ertsal aritm iyada kuzatiladi. P .d ic ro tic u s. Puls to 'lq in in in g tushuvchi qism ida y an a q o 'sh im ch a kichik k o 'tarilish sezilishi. Periferik qon tom irlarni tonusi bo'shashtiruvchi infektsion kasalliklarda kuzatiladi. P .d iffe re n s. Ikkala bir xil arteriyalarda har xil kuchga ega bo' lgan pulsni bo 'lish i (m asalan, aorta anevrizm asida, aorta koarktatsiyasida, T akayasu kasalligida). P .d u ru s . Q attiq, tezda bosilm aydigan puls. A rterial gipertenziyada kuzatiladi. P .filo fo rm u s. Ipsim on, sust, ju d a kiyin seziladigan puls (m asalan, yurak etishm ovchiligida, kollapsda). P .fo rtis. K uchli puls (m asalan, fiziologik sportli yurak). P .fre q u e n s. Tez uruvchi puls (taxikardiya). K o 'p g in a kardial va ekstrakardial genezli fiziologik va patologik holatlarda kuzatiladi. M asalan, jism o niy va em otsional zo'riqishda, isitm ada, tireotoksikozda, aritm iyalarga xos. Taxikardiyaning asosiy kardial sababi yurak etishm ovchiligidir. 16 P .in a e q u a lis. N otekis puls, bunda b a 'z i bir zarbalam ing davom iyligi va kuchi notekis b o 'lib , aritm iya uchun xosdir. P .in a n is (P .v acu u s). B o 'sh puls, arteriyalam ing kuchsiz to 'lish i. P .in cid en s. M e'y o riy zarbadan s o 'n g bir nechta kuchayuvchi to 'lq in la r aniqlanadi, P .in te rc u rre n s . U yoki bu puls zarbasi oldingidan va keyingidan kuchsizroq bo'lishi. P .in te rm itte n s . Vaqt-vaqti bilan puls to'lqinining tushib qolishi. P .irre g u la ris . N o to 'g ri v a notekis puls (har xil tanaffuslar, b a'zi zarblarning har xil kuchi). K o 'p in c h a aritm iyalarda (ekstrasistoliya, m ertsal aritm iya) kuzatiladi. P .irr e g u la ris p e rp e tu u s . T artibsiz aritm iya, b un da tanaffus vaqti va puls to 'lq in i bir-biriga o 'xsham as (m asalan, m ertsal aritm iyada). P .m a g n u s. K atta puls, yaxshi to 'la lik d a va taranglikda. P.m ollis. Y um shoq, tezda bosiluvchi puls (barm oq bilan bosganda yo'q o lad i). A iterial gipotenziyada, kollaps, m iokard infarktida kuzatiladi. P .m y u ru s . Puls to 'lq in in g ketm a-ket kam ayish katori. P .m y u ru s re c u rr e n s . Pulsning kam ayganidan so 'n g kupayishi. P .o p p re ssu s. Q attiq kichik puls. P .ra rv u s . Kichik puls (sust taranglikda va to'lalikda). P .p le n u s. To la puls. P .p a ra d o x u s (K u ss m a u l p ulsi). N afas olishda pulsni sekinlashishi yoki yo'qolishi, P .r a r u s . Sust puls (bradikardiya). K o 'p g in a holatlarda kuzatiladi: gipotireoz, atrioventrikulyar blokada, kalla suyagi ichi gipertenziyasi. P .re s p ira to riu s . N afas aritm iyasida uchraydigan puls. P .saliens. Sakrovchi puls, p.celer.ni yuqori darajasi. P .ta r d u s . Puls to 'lq in in in g sekin k o 'tarilish i v a pasayishi, aortal stenoz uchun harakterli. P .tre m u lu s. S hunchalik sust pulski, qaltirish kabi seziladi. P .trig e m in u s. H ar uchta m e'y o riy zarbalardan so 'n g , uzunroq tanaffus seziladi. P .v ib ra n s. T om irlarda qon paydo qiluvchi qaltirash, shovqindek seziladi. P alpatsiya yordam ida yurak ch o 'q q i turtkisining xususiyatlari aniqlanadi (rasm 4.). 17
Buniiig uchun tekshiruvchi o 'n g qul kaftim bolaning k o 'k ra k qafasiga shunday q o 'yishlari kerakki kaft asosi tush suyagining chap qirrasiga, barm oqlari esa c h o 'q q i turtkisi sohasini yopishi kerak. orqadan oldinga v a chapdan o'ng ga. Shuning uchun yurak ch o 'q q isi bilan k o 'k ra k qafasiga uriladi, bu esa davrli chegaralgan chiqishlar- pulsatsiyani ta'm inlaydi. Ikki yoshgacha b o 'lg an so g 'lo m bolalarda ch o 'q q i turtkisi 4- q o v u rg 'a oraligida o 'r ta um rov chizigidan 2 sm chapda; 2 yoshdan 7 yoshgacha - 5-qovurg' a oraligida o 'rta um rov chizigidan I sm chapda; 7 yoshdan so 'n g - 5 -q o v u rg 'a oraligida o 'rta um rov chizigida yoki undan 0,5 sm ichkarida. S o g 'lo m bolada ch o'qqi turtkisi m aydoni 1-2 kv.sm . tashkil etadi. Agar zarba m aydoni 2 kv.sm. dan kattarok b o 'lsa, u kengaygan, agar 1 kv.sm .dan kam b o 'lsa cheklangan deyiladi. Y urak ch o 'q q isi turtkisi balandligi turtki sohasida q o 'z g 'a lis h am plitudasini harakterlaydi: baland va past ch o 'q q i turtkisi farqlanadi. C h o 'q q i turtkisi kuchi yurak cho'q q isin i p al’patsiya qiluvchi barm oqlarning bosim i bilan o'lchanadi-turtki o 'rta ch a kuchda, kuchli va kuchsiz b o 'lish i m um kin. Turtkini kasal tarafga siljishi pulm ofibrozning o'p k an in g qurishi bilan b o 'lganida, qaram a qarshi tom onga - ekssudativ plevrit, gidrotoraks, gem otoraks, pnevm otoroksda kuzatiladi. C h o 'q q i turtkisi balandligi qo v u rg 'a o ralig’ining q o 'z g 'a lish am plitudasi bilan aniqlanadi. Y urak urishining к o 'payishi yoki kam ayishida, yurakni k atta yuzasining k o 'k ra k qafasi devoriga yopishishida turtki balandligi kupayadi. Turtki balandligi sezilarli darajada kuchsizlanishi (yoki turtkini um um an aniqlanm asligi) perikardit, chap taraflam a ekssudativ plevrit, sem irishda kuzatiladi. B unday holatlarda past cho'qqi turtkisi deyiladi. C h o ’qqi Y urak ch o 'q q i turtkisi k o'rsatgich , o 'r ta va to 'rtin ch i barm oq bilan ozroq bukilgan holatda paypaslanadi. C h o 'q q i turtkisi xususiyatlari aniqlanadi: joy lashg an jo y i, m aydoni, balandligi, kuchi. tu rtk is i. S istola vaqtida yu rak qivin harakat
bajaradi: Y u r a k c h o 'q q i PKM 4. Юрам турткисини «ии»иаш: а - к^якннт пеняй к*фт со*яск бил»*} б •
(К д ш е т л м Т В . . 2 0 0 6 )
turtkisi m anfiy b o 'lish i ham m um kin, sistola vaq tid a k o 'k rak qafasidagi turtki m aydoni burtib chikm aydi, balkim ichkariga tortiladi (M a k en zi sim p to m i). M anfiy ch o 'q q i turtkisi yopishkok perikardit uchun xos b o 'lib , unda perikard k o 'k rak qafasining oldingi devoriga birikadi. M akenzi sim ptom i ba'zan k o 'k ra k qafasining yurak sohasi m aydonida kuzga kurinarli tortilishi bilan birga kelishi m um kin. Y urak sohasini palpatsiya qilganda yurak turtkisini tekshirish lozim. S o g 'lo m bolalarda yurak
turtkisi aniqlanm aydi. O 'n g qorincha gipertrofiyasi va
dilyatatsiyasida yurakning absolyut tum toqligida va chanoq usti sohasida yaqqol pulsatsiya paydo bo'lad i. «M ushuk dirillashi» sim ptom ini aniqlash uchun (sistolik va diastolik dirillashini) qul kaftini butun yurak sohasiga q o 'y ish kerak. P alpatsiya yuli bilan epigastral sohada pulsatsiya harakteri aniqlanadi. Epigastral pulsatsiya tarqalgan yuqoridan pastga yunalishda b o 'lsa - yurak o 'n g qism ining gipertrofiyasi, o 'n g d a n chapga yunalishda-kattalasligan jig ar, orqadan oldinga-aorta pulsatsiyasi belgisi hisoblanadi. Y iuak turtkisi tarqoq b o 'lg an id a tush suyagiga, q o 'ltik osti sohaga, chanoq usti sohasiga tarqalishi m um kin. T u g 'm a yurak nuqsonlarida yurak turtkisining davom iy ta'siri k o 'k rak qafasing yurak sohasida deform atsiyasiga olib kelishi m um kin, Ammo, k o 'k ra k qafasining tu g 'm a va orttirilgan deform atsiyalari yurak turtkisining jo y lash ishig a va yaqqol k o 'rin ish ig a sabab b o 'lish i ham m um kinligi inobatga olinishi kerak. C h o 'q q i tu rtk is i m anfiy. Perikardning vistseral va parietal varagining birikish belgisi hisoblanib, k o 'k rak sohasida ch o 'q q i sohasida burtishning u m ig a ichkariga tortilish kuzatiladi. C h o 'q q i tu rtk is i k u c h a y ish i. K o 'z g a k o'rin ad ig an va
paypaslanadigan ch o 'q q i turtkisini kengayishi; psixik q o 'z g ’alishda, jism o n iy zo 'riqishda, tana haroratining kutarilishida, neyrotsirkulyator asteniyada, gipertireoz va boshqalarda kuzatiladi. C h o 'q q i tu r tk is i k o 'ta r ilu v c h i. K uchli ch o 'q q i turtkisining turi hisoblanib, tekshiruvchining b a m io g 'i turtkini zabt eta olm asligi; chap qorincha gipertrofiyasi da kuzatiladi. C h o 'q q i tu rtk isi-k u c h siz la n ish i. Y urak m ushagining kuchsizlanganlik, perikardda suv y ig 'ilg an lik belgisi b o 'lib , yurak turtkisi tarqalgan, lekin sust aniqlanadi. C ho'qq i turtkisi kuchsizlanishi ekstrakardial faktorlar: semizlik, o 'p k a em fizem asida kuzatilishi m um kin. 19
C h o 'q q i tu rtk is i d iasto lik . Y urak
m ushagining to 'satd an kuchsizlanganligi belgisi b o 'lib (ditnlangan yurak etishm ovchiligida): yurak ch o 'q q isi sohasida zarba sistola bilan em as diastola bilan tugri kelishi. C h o 'q q i tu rtk is i siljim ay d ig an . Plevro-perikardial bitishm a belgisi b o'lib: tana holati uzgarganda c h o 'q q i turtkisining siljim asligi. M e'y o rd a chap tom onlam a holatda ch o 'q q i turtkisi chapga 2-3 sm ga siljiydi, o 'n g yonboshga ag'darilgan da- 1-2 sm o 'n g g a siljiydi yoki um um an aniqlanm aydi. C h o 'q q i tu rtk is in i c h a p g a v a p a stg a siljishi. Chap qorincha yoki butun yurakni gipertrofiya va\yoki dilatatsiya belgisi. O 'n g qorincha gipertrofiyasida (dilatatsiyada) chap qorincha orqaga siljiydi, bunda ch o 'q q i turtkisi pastga siljimaydi. O 'p k a a rte riy a s in in g p u lsatsiy asi. O 'p k a arteriyasining dilatatsiya belgisi bo'lib, ochiq arterial nayida kuzatiladi: palpatsivada ikkinchi q o v u rg 'a o ra iig ’ida sistolik zarbani aniqlanishi. M e'y o riy o 'p k a arteriyasining sistolik pulsatsiyasi o 'p k a atelektazida, o 'p k a arteriyasining idiopatik dilatatsiyasida kuzatiladi. Palpatsiya yordam ida yurakning b a'zi bir patologik holatlarida « m u s h u k d irilla sh i» (fre m isse m e n t c a ta ire ) aniqlanadi. B a 'z i yurak nuqsonlarining belgisi: k o 'k ra k qafasini palpatsiya qilish jarayonida vibratsiyani xis etish, deform atsiyaga uchragan klapan yoki torayib qolgan teshikchalardan qonning turbulent oqim i natijasida paydo bo'ladi.
M u s h u k d irilla sh i sisto lik bo 'lsa, dirillash yurak ch o 'q q i turtkisidan so 'n g aniqlanadi va aorta torayishida, qorinchalar aro tusik nuqsonida, ochiq arterial navda kuzatiladi. M u s h u k d irilla sh i d ia sto lik b o 'lsa, dirillash ch o 'q q i turtkisidan oldin aniqlanadi v a chap atrioventrikulyar teshikni torayishida kuzatiladi. Y u r a k p erk u ssiy a si. Y urak perkussiyasi yurakning kattaligini, konflguratsiyasini, joylashishini va qon tom irlar tutam ining o'lch am in i aniqlash m aqsadida olib boriladi. Yurak perkussiyasi bem om i vertikal holatida, q o 'llari pastga tushirilganida am alga oshiriladi; o g 'ir bem orlarda v a kichik yoshli bolalarda perkussiyani gorizontal holatda qilish ham m um kin. B unda bem orni vertikal holatda perkussiya qilsak yurakning tum toqlik chegara o 'lcham lari 15-20% ga gorizontal holatga qaraganda kam roq b o 'lish i diafragm aning pastroq joylashishi bilan bo g'liqliligini 20
esda tutish kerak. Perkussiya vaqtida plessim etr barm oq k o 'k rak qafasiga qattiq, kerakli chegaraga parallel jo ylashib, perkutor zarbani yariiq perkutor tovushdan tum toq tovushgacha, y a 'n i o 'p k ad an yurakkacha borishi kerak . Yurak chegarasini belgilash plessim etr barm oqni tashqi qirrasi buylab qo'yiladi. Y urak perkussiyasi q o'yidagi tartibda qilinadi: birinchi o 'n g , keyin chap v a yuqori yurakning nisbiy tum toqligi aniqlanadi (rasm 5. M azurin A.V., 2002). Yiirakning chap nisbiy tum toqlik chegarasini aniqlash uchun birinchi ch o'qqi turtkisi topiladi, u chap qorinchadan tashkil topgan b o'lib; yurakning chap nisbiy tum toqlik chegarasiga to 'g 'r i keladi. / Perkussiya o 'r ta q o 'ltiq osti chizig 'id an boshlanib, ch o 'q q i turtkisi joylashgan q o v u rg 'a o ra lig 'i buylab qilinadi v a plessim er-barm oq kerakli chegaraga parallel q o ’yiladi v a yurak tom on o 'rta c h a kuchga ega b o 'lg a n perkutor tovushlam i qilib y aniq tovushdan tum toq tovushgacha perkussiya qilinadi. Y urakning yonbosh profilini olm aslik m aqsadida sagital yoki ortoperkussiya qilinadi, zarbalar oldindan orqaga beriladi qafasiga kaft yuzasi bilan em as yonboshi bilan q o 'y ila di). Y urakning chap nisbiy tum toqliq chegarasi barm oq- ning tashqi qirrasidan belgila- nib, aniq perkutor tovushga qaratilgan. Yurakning yuqori nisbiy
tum toqliq chegarasi parasternal chiziqan (2 yoshi- dan
chap o 'rta
um rov chiziqdan), l-q o v u rg 'a ora- lig 'id an aniqlanadi. Rasm 5. Plessimetr barmoqning joylashishi va ю р а к н и и г ч а п ч е г а р а с и ■, .
Plessim etr barm oq qovurg 'alarg a parallel qo'yiladi, barm oq q o v urg'alar va oraliqlar b o 'y la b pastga tushiriladi, perkutor zarbalar o 'rta kuch bilan beriladi. Tum toqliq paydo b o 'lg an id a chegara barm oqning yuqori qirrasidan belgilanib, aniq perkutor tovushga qaratilgan. Jadval 2da har xil yoshdagi bolalarda yurakning nisbiy tum toqliq chegaralari berilgan. 21 (plessim etr barm oq k o 'k rak ж и г а р н и н г ю к о р и ч е г а р а Ы ю р а к н н м г у н г ч е га р а с и Jadval 2. Y u r a k n isb iy tu m to q liq c h e g a ra la ri (M a z u rin A .V ., 2002) Yoshi o 'n g
Y u q o ri ch a p
0 - 2 yoshar
l.stem alis dextradan 2 sm tashqarida 2 q o v u rg 'a 1. m edioclavicularis sinistradan 2 sm tashqarida 2-7
yoshar l.stem alis dextradan 1 sm tashqarida 2 q o v u rg 'a oralig' i 1. m edioclavicularis sinistradan 1 sm tashqarida 7 - 1 2
yoshar 1. sternalis dextradan 0.5 sm tashqarida 3 qovurg' aning yuqori qirrasi 1.m edioclavicularis dan 0.5 sm tashqarida yoki 1.m edioclavicularis 12- 14
yoshar l.stem alis dextra 3 qovurg' a 1.m edioclavicularis yoki 0,5 sm ichkarida Y u ra k n in g a b so ly u t c h e g a ra s in i a n iq la s h . Yurakning absolyut tum toqliq chegarasini aniqlashda yurakni nisbiy
chegarasini aniqlashdagi qoidalardan foydalaniladi, faqatgina absolyut chegarani aniqlash uchun tinch yoki yanada tincliroq perkussiyadan foydalaniladi. P erkussiya tartibi: birinchi o 'n g , keyin chap va yuqori yurakning absolyut tum toqliq chegarasi aniqlanadi. Y urakning o 'n g absolyut tum toqliq chegarasini aniqlashda plessim etr barm oq yurakni o 'n g nisbiy chegarasiga tush suyagining o 'n g qirrasiga parallel q o 'y ilad i va tinch perkutor zarba berilib, plessim etr barm oq ichkariga absolyut tum toq tovushgacha boriladi, barm oqning tashqi qirrasidan belgilanadi. M e'y o rd a yurakning o 'n g absolyut tum toqliq chegarasi tush suyagining chap qirrasi b o 'у lab boradi. Y urakning chap absolyut tum toqliq chegarasini aniqlashda plessim etr barm oq chap nisbiy tum toqliq chegarasiga parallel bir qancha tashqariga olinib, tinch perkussiya zarbalari bilan ichkariga tum toq tovush paydo b o 'lg an c h a boriladi. Y urakning chap absolyut tum toqliq chegarasi barm oqning tashqi qirrasidan belgilanadi. M e'y o rd a yurakning chap absolyut tum toqliq chegarasi 2 yoshgacha bolalarda chap o 'r ta um rov ch izig 'i bo'y lab , 2 yoshdan 7 yoshgacha - o 'r ta um rov ch izig 'i va chap tush suyagi oldi ch izig 'i o 'rtasida, 7 yoshdan 12 yoshgacha - chap Download 1.47 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|