S. Y. Is kamov
‘zlashtirish uchun savollar
Download 7.3 Mb. Pdf ko'rish
|
kitob 00617a84a6c9428 (1)
|
0 ‘zlashtirish uchun savollar
1. Omixta yem qanday donlardan tayyorlanadi? 2. Omixta yem turlari va ulaming afzalliklarini tushuntirib bering. 3. Briketlash deganda nimani tushunasiz? 4. Omixta yemlar qanday boyitiladi? 58-ish. Omixta yemni saqlash Darsning maqsadi: talabalami omixta yemni saqlash texno logiyasi bilan tanishtirish. Omixta yem tarkibida turli xil moddalaming bolishi uni saqlashni bkmuncha qiyinlashtiradi. Bunda omixta yem tarkibidagi har bir moddaning va moddalar birikmasidagi o'zgarishlami hisobga olish lozim. Ishlash tartibi: omixta yemni saqlashda undagi asosiy ozuqa moddalaming kamayib ketmasligiga va uning oziqlik qimmatini belgilovchi xususiyatlarini yo‘qotmasligiga asosiy e’tibor berilishi lozim. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, omixta yemni saqlash mobaynida uning oziqlik qimmati oshmaydi, aksincha uni uzoq vaqt saqlash yoki saqlash tartibini buzish uning oziqlik qimmatining pasayishiga olib keladi. Omixta yemni uzoq vaqt saqlashga bir qator omillar ta’sir ko'rsatadi. Boshlang‘ich xom ashyoning sifati va uning saqlashga moyilligi, yemning retsepturasi va tayyorlash texnologiyasi, tuzilishi, nam miqdori kabilar omixta yemning saqlanuvchanligini belgilovchi asosiy omillardan hisoblanadi. Omixta yemning saqlanuvchanligi uning kimyoviy tarkibi ga ham bog‘liq. Omixta yem tarkibida namni o‘ziga tezda shimib oladigan Г moddalar ko‘p bo‘lganda uni uzoq vaqt saqlab bolmaydi. Ayniqsa, omixta yemlami ozuqa holda saqlanganda bu jarayon juda teiz o'tadi va uning oziqlik qimmati pasayib ketadi. Namni o'ziga shimib olish xususiyati yemning g'ovakltgiga hamda tuzilishiga bog‘liq. Omixta yemni saqlashda havoning harorati muhim ahamiyatga ega. Havo harorati past va namligi kritik namlikdan past bolgan sharoitda omixta yemni uzoq vaqt sifatini buzmasdan saqlasa boladi. Havo harorati (5 dan 20°S gacha o'zgarishida) va namligiga (10 dart 18% gacha o‘zgarishda) bogliq holda omixta yemni 4 dan 120 kungacha saqlash mumkin, Havo haroratining kolarilishi bilaa omixta yemning sifatiga salbiy ta’sir kolsatuvchi bir qator mikroorganizmlar va zararkunandalar pay do boladi. Shuningdek, omixta yemda boladigan oksidi anish jarayonlari ham havo harorati kolarilishi bilan ancha faollashadi. Pirovard natijada yem tarkibida oqsil kamayib ketib, ammiakli azot, ammiak va uchuvchan azotli birikmalar paydo boladi. Omixta yemda turli xil mikroorganizmlami paydo qiladigan namlik kritik namlik deb yuritiladi. Don mahsulotlarini saqlashda bu atama boshqa ma’noni anglatadi. Turli xil omixta yemlarning kritik namligi turlicha. Suyak uni uchun kritik namlik 8,7%, beda uni uchun 14,9%, chigit shroti uchun 12,8%, chigit sheluxasi uchun 11,5% ni tashkil qiladi. Umuman, omixta yemlar uchun kritik namlik 10 dan 14,5% gacha boladi. Bu kolsatkich omixta yemning mineral qo‘shilmalari - tuz, karbamid va boshqalar uchun taalluqli emas. Omixta yemlarni uzoq vaqt saqlashda ulami donador qilib, boyitish va briketlash muhimdir. Bunda yem tarkibidagi ozuqa mod dalar tabiiy holatdagiga nisbatan sochilma va donador, tolaroq va yaxsbiroq saqlanadi. Dalada quritib jamg‘arilgan pichanda 47-53% ozuqa birligi va 29-53% hazm boladigan protein saqianib qoladi. Yem-xashak granulalanganda esa ozuqa moddalarning 3,13-3,22% i va karotinning 22-63% i nobud boladi. Granulalar 12 oy saqlanganda tarkibidagi ozuqa birliklarining nobud bolishi 5-8% dan oshmaydi, holbuki sochilma holda saqlanganda uning 30% ga yaqin qismi nobud boladi. Karotinning nobud bolishi sochilma holatda 80-85% ga boradi, donador qilinganda esa u keskixi kamayadi. Granulalangan va briketlangan ozuqalami saqlash uchun kamroq joy kerak boladi. Ulami tashish va mollarga yedirish osonlashadi, tarkibidagi ozuqa moddalar yaxshi va nobud bolm ay saqlanadi. Omixta yemlar asosan granulaiash jarayonida 80-90°S da ish- lanadi, bunday haroratda ko‘pgina mikroorganizmlar nobud boladi. Natijada tayyor mahsulotning saqlanuvchanligi keskin oshadi. Omixta yemda asosan don mahsulotlarida boladigan mikroorganizmlar boladi. Lekin omixta yemda don mahsulotlariga qaraganda mikroorganizmlar mahsulot birligiga ancha ko‘p bo'ladi. Omixta yemlar asosan bakteriyalar (ko'pmcha Ye. herbicola) va mog'or zamburug‘larining (asosan Alternaria, Sladosporium va b.) yashashi uchun qulay muhit hisoblanadi. Kritik namlikda va qulay haroratda (10-20°S dan yuqori) mog'or zamburug'lari uchun qulay sharoit yaratiladi, natijada ko'p issiqlik ajralib chiqadi va yem o‘z-o‘zidan qiziy boshlaydi. Omixta yemlaming g'ovakligi katta bo'lganligi uchun (50-58%) ko'pincha aerob zamburug'lar rivojlanadi. Omixta yemlaming issiqlik va harorat o'tkazuvchanlik xususiyati past bo'lganligi sababli ulaming o'z-o'zidan qizishi ancha tez sodir bo'ladi. Bunda harorat 35-50°S va undan yuqori bo'ladi. Omixta yemlarda o'z-o'zidan qizish natijasida protein, xom moy, karotin va boshqa moddalar keskin kamayib, uning ozuqalik qimmati pasayadi. Shuningdek, yem tarkibida bir qator zaharh moddalar (ammiak va boshqalar) hosil bo'ladi. Omixta yemlaming o'z-o'zidan qizishi va buzilishida don mahsulotlarining zararkunandalari, turli xil hasharotlar va kanalar muliim rol o'ynaydi. Donda uchraydigan hamma hasharotlar omixta yemlarda ham uchraydi. Ular hatto namhk juda past bo'lganda ham uchraydi. Omixta yemlami turli xil hasharotlardan saqlashning amaliy kurash vositalaridan asosiysi ulami past haroratda (5-d0°S dari past) saqlash dir. Umuman, omixta yemlarda hasharotlar juda jadal ravishda ko'payadi, saqlashning dastlabki 2-3 oyi ichida hasharotlar 40-60 baravarga ko'payib umumiy massani 28% gacha kamayishiga olib keladi. Omixta yemni uzoq vaqt saqlashda uning bir qator xususiyatlarini hisobga olish lozim. Aks xolda u oz vaqt ichida butunlay buzilishi mumkin. Omixta yemlar va ulami tayyorlashda ishlatiladigan tarkibiy qismlar uyum holda va turli qoplarda saqlanadi. Omixta yemlami polietilen qoplarda va kraft qoplarda saqlash uning ozuqalik qimmatini va undagi karotinning yaxshi saqlanishini ta’minlaydi (43- jadval). Donadorlangan va briketlantan omixta yemlami saqlash ham ancha qulayliklarga ega. To'kiluvchan omixta yemlaming hajm og'irligi uning tarkibiga qarab 480 dan 680 1 g, donadorlanganda esa 600-660 1. g bo'ladi. Shu sababli donadorlangan omixta yemlar tashishda va saqlashda kam joyni egallaydi. Donadorlangan omixta yemlaming to‘kiluvchanligi ham yuqori boladi. Sochiluvchan omixta yemlaming tabiiy qiyalik burchagi 40-40°, donador qilingan yemlamiki esa 33-38° boladi. 43-jadval Download 7.3 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|