СалмоқЛИ?

Аҳоли яшаш жойларидачи?
Энди ушбу ҳолатни хонадонларда кўриб чиқсак, уйимизда ФЭС қуриш учун қуйидагича ҳисоблаш кетма-кетлигига эътибор қаратиш лозим. ФЭС қуйидаги қисмлардан иборат бўлиши керак. Фотоэлектр модуллар, инвертор, кантроллер ва аккумулятор хамда бошқа станциянинг ёрдамчи қурилмалари керак бўлади.
Биринчидан фотоэлектрик модулнинг тури, яъни поликристалл кремнийли ёки монокристалл кремнийли фотоэлектрик модулни танлашимиз муҳим.
Иккинчидан уйингизда соатлик ишлатиладиган электр энергия сарфидан келиб чиқиб инвертор ва контроллер танлашимиз керак.
Учинчидан, биз уйимизда автоном ишлайдиган ва тунги пайтда ҳам электр энергияни ФЭСдан олишни ва албатта фотоэлетрик модулларнинг қувватидан келиб чиқиб аккумуляторларни олишимиз керак бўлади. Нимага айнан аккумуляторли, чунки 1 кВт қувватдаги автоном ФЭС афзаллик жиҳатлари жуда кўп. Аккумуляция тизимига эга бўлмаган тармоқ ФЭС (on grid)дан фарқли равишда энергия таъминоти сутка давомида ҳам амалга оширилиши мумкин. Тармоқ ФЭС (on grid) да локал электр тармоғида ток бўлмаганда станция ҳам тўхтаб туради, яъни тармоқга электр энергияси узатилмайди. Электр энергияси тез-тез узилишлар бўлаётган ҳудудлар учун автоном ФЭС (off grid) дан фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
Ўртача хисобда 5 киши истиқомат қиладиган ва маиший техникалар (1 дона телевизор, 1 дона холодильник, 1 дона кондиционер ва 5 дона Led лампочка ва бошқа) лар учун кунлик электр энергия истеъмоли 5 кВт·соат ФЭС керак деб ҳисобласак, ҳар 1 кВт қувватдаги автоном ФЭС учун шу куннинг бозордаги ўрнатилган таннархи бўйича 25 млн. сўм атрофида баҳоланмоқда. Бу кўрсаткичлар келажакда ФЭСларнинг таннархи пасайиши кўпгина компанияларнинг Ўзбекистон энергетика бозорига кириб келиши билан боғлиқдир. Муҳтарам Президентимизнинг 1 феврал куни Андижон шаҳрида ва 8 февраль куни Тошкент шаҳар фаоллар билан учрашувда хонадонларда ишлаб чиқарилган ва тармоққа узатилган ҳар бир киловатт соат учун 1 минг сўмдан ҳисоб-китоб қилиниши (ҳозир 295 сўм) тўғрисида таъкидладилар.
Қуёш ФЭС Ўзбекистон ички бозоридаги таннархини ҳисобга олиб ҳукуматимиз томонидан фуқороларимизга бир қанча қулайликлар, имкониятлар яратилмоқда. Масалан, фуқороларимиз 2022 йил 1 октябрдан бошлаб уйдан чиқмаган ҳолда қуёш, шамол энергетик қурилмаларини онлайн харид қилиш мумкин. Бунинг учун https://energymarket.uz/ платформасига кириб маъқул булган қурилмани харид қилиш учун ариза қолдиришлари мумкин. Бу қурилмаларни харид қилишда қуёш фотоэлектрик батареяларига 15 млн сўмгача ва қуёш сув иситиш қурилмаларига 2 млн сўмгача компенсация олишингиз мумкин. Жисмоний шахслар қуёш фотоэлектрик батареялари ва қуёш сув иситиш қурилмаларини 3 йил муддатга фоизсиз, бўлиб-бўлиб тўлаш шарти билан сотиб олишлари мумкин.
Платформага кириб хоҳлаган компаниядан, хоҳлаган қувватдаги қурилмаларга буюртма бериш мумкин. Жисмоний шахслар қуёш фотоэлектрик батареяларини харид қилишда компенсация фақат, қуёш фотоэлектрик қурилмалар томонидан генерация қилинган энергия сув насосларига узатилганда тақдим этилади. Умуман олганда, янги ерларни ўзлаштириш, боғ яратиш, кўкаламзорлаштириш ишларида сув чиқариш насосларидан фойдаланилганда ушбу компенсация имтиёзлари берилади. Шунингдек фуқоролар хонадонига ушбу қурилмаларни ўрнатганидан сўнг, туман ҳудудий электр таъминоти корхонаси билан электр энергиясини сотиш ва сотиб олиш тўғрисида шартнома имзолашади. Ишлаб чиқарилган электр энергиясини ортган қисмини ҳудудий электр тармоқлари корхонасига сотишни амалга оширганингиздан сўнг у 8 йилда ўз-ўзини қоплайди, кейинги 12 йил давомида соф даромад қилиш мумкин. Бунда даромад солиғи ҳам олиниши кўзда тутилмаган, аксинча, ушбу қурилмаларни ўрнатган жисмоний шахслар 3 йил, тадбиркорлик субъектлари эса 10 йил давомида ер ва мулк солиғидан озод бўладилар.
Мамлакатимизда шаҳарланиш, урбанизация даражаси ортиб ҳам бормоқда, тежалаётган табиий газ бевосита аҳолига, кўп қаватли уйларга автоном газ қозонларидан иборат тизимларни таъминлаш учун кузда тутилмоқда. Маълумки, марказлаштирилган иссиқлик марказлари ўтган асрлар технологияси бўлиб энергия йуқотишлари юқорилиги, фойдали иш самарадорлиги камайиб бориши сабаб ўзини оқлаш суръати камаймоқда. Масалан, Англияда умуман марказлаштирилган иссиқлик таъминоти тизимлари фойдаланилмайди, ҳар бир Британиялик ўз хонадонида автоном иситиш ва иссиқлик таъминотидан фойдаланади. Исроил давлатида кўплаб шаҳарларида ўтган асрнинг охирида иссиқ сув таъминоти учун кўп қаватли биноларнинг томи қуёш сув иситиш коллекторлари билан таъминланган эди. Энергия тежамкорлик ва энергия менежменти уларнинг кундалик ҳаёт тарзи сифатида қабул қилинган.
Платформада шунингдек қуёш сув иситиш коллекторларини ҳам компенсация асосида харид қилиш мумкин. Масалан, 100 литр сиғимли қуёш коллектори 3 млн. сўм нархланган бўлса, имтиёз асосида 1,5 млн. сўмга харид қилиш мумкин.
Ўзбекистонда аҳоли сонини кескин ошиб бориши ҳамда, иқтисодиёт тармоқлари ривожланиб, турмуш даражаси яхшилангани сари электр энергияга бўлган талаб ҳам ошиб бормоқда. Сўнгги беш йилда юртимизда электр энергияси истеъмоли 20 фоизга, жумладан, аҳоли томонидан сарфланиши 31 фоизга ошган. Бу кўрсаткич йилига 6 фоиздан ўсиб бормоқда. Жамият ва давлат ҳаётининг барча соҳаларида кузатилаётган ривожланиш суръатлари, энг аввало, электр энергиясига бўлган эҳтиёжнинг ҳам ўсишига олиб келмоқда.

“