Samarqand davlat chet tillari instituti guruh: 120-xta bajardi: ruzimurodova zarnigor

Samarqand davlat chet tillari instituti guruh: 120-xta bajardi:ruzimurodova zarnigor

Mavzu:Xiva xonligining bosib olinishi

Reja:

1.Xiva xonligini bosib olishga tayyorgarlik

2.Xonlikning bosib olinishi

3.Gandimiyon shartnomasi va uning oqibatlari

Xiva xonligini bosib olishga tayyorgarlik

• Kaufman o’zining birinchi harbiy kompaniyasidan so’ng besh yil davomida Xivaga yurish uchun tayyorgarlik ko’rdi.Pyotr I farmoni bilan yurish qilgan Berkovich-Cherkasskiy qo’shinining katta qismi uchraganiga Perovskiy qo’shinlarining yomon tayyorgarlik ko’rilganligi sababli Xiva xonligi chegaralarigacha yetib bormay, qaytib ketishga majbur bo’lgani uning yodida edi.Xiva xonligi bosib olishga tayyorgarlik davom etardi,chunki Xiva ustidan nazorat o’rnatish butun Amudaryo ustidan hukmronlikni, bu yerdan muntazam kema qatnovini yo’lga qo’yishni va uning quyi oqimidagi g’oyat boy tekislikdan foydalanish imkonini berar edi.

Xiva xonligining bosib olinishi

• Turkiston, Orenburg qo’shinlari 1873-yil may oyida Xiva xonligi chegaralariga yaqin kelishdi.Yo’lda podsho qo’shinlariga xivaliklarning ko’plab mayda guruhlari hujum qilib, jiddiy talafot yetkazishardi. Xiva vohasi va Amudaryo sohillariga yaqinlashgan sayin xivaliklarning qarshiligi kuchayib borardi. 1873-yil may oyida Hazorasp qalasi va Qo’ng’irot yaqinida ayniqsa shiddatli janglar bo’lib o’tdi. May oyi davomida Xo’jayli, Mang’it shaharlari yaqinida va Xivaning o’zidan 10 km masofada ham shu kabi shiddatli janglar bo’ldi. Biroq Xiva qo’shinlari uncha katta bo’lmagan guruhlar bilan hujum qilishgani bois podsho qo’shinlari ularni parokanda qilib, shaharlarni bosib olishga muvaffaq bo’lardi.

• Shu paytgacha Xiva xonligining mulki hisoblangan Amudaryo o’ng sohilining va unga yondosh yerlarning hammasi o’sha yerda istiqomat qiluvchi va ko’chmanchi xalq bilan xonning qo’lidan to’liq chiqib ketdi. Rossiya kemalariga Amudaryo bo’ylab harakatlanishda mutlaq huquq berildi.Rossiya savdogarlari butun xonlik bo’ylab erkin yurish va boj to’lovlarisiz savdo-sotiq qilish huquqiga ega bo’lishdi.Xiva xoni va mahalliy hokimiyat rossiyalik savdogarlar hamda ularning mollari xavfsizligi uchun javobgar edi.

Gandimiyon shartnomasi va uning oqibatlari

Xiva xoni Muhammad Rahimxon II Kaufman tomonidan taklif etilgansulh shartnomasini imzolashga majbur bo’ldi.1873-yil 12-avgustda imzolangan diplomatiya tarixga Gandimiyon shartnomasi nomi bilan kirgan shartnomasidan :”Xiva xoni hazratlari Rossiya bilan sulh va do’stlik shartnomasini tuzadi va imperator hazrati oliylarining yuksak himoyatidan foydalanadi” – deb ta’kidlangan.

• Diplomatiya tilida bu Xiva xoni Rossiya imperatori tobeligiga o’tganini bildiradi. I moddada : “Sayid Rahim Bahodurxon o’zini butun rossiya imperatorining sodiq xodimi deb tan oladi. U qo’shni hukmdorlar va xonlar bilan har qanaqa bevosita do’stona munosabatlardan va ular bilan biron-bir savdo yoki boshqa shartnomalar tuzishdan voz kechadi hamda Rossiyaning O’rta Osiyodagi oliy hokimiyati ruxsatisiz ularga qarshi hech qanday jangovar harakatlarni amalga oshirmaydi” – deb to’g’ridan to’g’ri yozib qo’yilgan.