Samarqand davlat chet tillari instituti

Uslubiy ishda AKTdan foydalanish:
Uslubiy ishlanmalar va hujjatlarni ishlab chiqish, tizimlashtirish va to'plash (uzoq muddatli rejalar, notalar, o'yinlar, musiqa tanlovi va boshqalar).
Bolalarning ijodiy rivojlanishi diagnostikasi (diagrammalar, grafiklar, jadvallar)
Internet resurslari (elektron pochta, qidiruv tizimlari, elektron konferentsiyalar)
Dunyo bo‘ylab ta’lim sohasidagi yetakchi mutaxassislar bilan tajriba, didaktik materiallar va qo‘llanmalar almashish
Hech kimga sir emaski, so'nggi paytlarda bevosita o'quv faoliyati, kalendar va tematik rejalardagi ishlanmalardan tashqari, o'qituvchidan katta hajmdagi qog'oz hisoboti talab qilinadi. Buning uchun operatsion tizimda siz mavzularga bo'linadigan sinflarni ishlab chiqish bilan mavzu papkalarini yaratishingiz mumkin. Ular hujjatlar bilan faylni saqlash va tezda topish imkonini beradi. Organizator dasturlari yordamida siz bolaning individual kundaligini yuritishingiz, u haqida turli ma'lumotlarni yozib olishingiz, test natijalarini olishingiz, grafikalar yaratishingiz va umuman bolaning rivojlanish dinamikasini kuzatishingiz mumkin. Buni qo'lda qilish mumkin, ammo vaqt xarajatlarini taqqoslab bo'lmaydi. Kompyuterdan foydalanishning muhim jihati kitoblar bazasini saqlashdir. Bugungi kunda bolalarni tarbiyalash va rivojlantirishga oid juda ko'p sonli kitoblar paydo bo'ldi, ko'plab kitoblar ta'limga kompleks yondashuvlarni aks ettiradi, boshqalari ma'lum bir sifatning rivojlanishini, yosh toifalarini farqlashni va hokazolarni aks ettiradi. ma'lumotlar bazasi. Elektron pochta, qidiruv tizimlari, elektron konferensiyalar ham zamonaviy ta’limning ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Internetda siz ta'lim va rivojlanish muammolari, innovatsion bolalar bog'chalari, xorijiy erta rivojlanish institutlari haqida ma'lumotlarni topishingiz, ta'lim sohasidagi etakchi mutaxassislar bilan aloqa o'rnatishingiz mumkin.


2.2. Axborot kommunikatsiya texnologiyalarining foydali va zararli jihatlari , bolalar uchun
Ta'lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish mahalliy maktabgacha pedagogikaning eng yangi muammolaridan biridir, chunki fan va texnologiya hali ham to'xtamaydi. Pedagog esa o`z faoliyatining barcha sohalarida yangi texnologiyalardan foydalanishi, pedagogik yangiliklardan doimo xabardor bo`lishi mumkin va kerak. Shuning uchun ham AKTdan (axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan) foydalanish ta’limning ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Ta'lim tizimini axborotlashtirish o'qituvchiga va uning kasbiy kompetensiyasiga yangi talablarni qo'yadi. O'qituvchining kommunikativ kompetensiyasi turli xil formatlarda: og'zaki, yozma, muhokama, vizual, kompyuter, elektron aloqalarni qurish qobiliyatini o'z ichiga oladi. O‘qituvchi nafaqat kompyuter va zamonaviy multimedia jihozlaridan foydalanishi, balki o‘zining ta’lim resurslarini yaratishi, ulardan pedagogik faoliyatida keng foydalanishi kerak.
Hozirgi zamonaviy axborot texnologiyalari rivojlangan davrda ulardan foydalanish albatta yaxshi, biroq ularning foydasi bilan bir qatorda zararli tomonlari ham mavjud:

• 
  Meʼyoridan ortiq axborot texnologiyalaridan foydalanish yosh bolalarning salomatligi va aqliy rivojlanishiga sezilarli darajada salbiy taʼsir koʻrsatadi.
  
• 
  Yosh bolalarning axborot texnologiyalari vositalariga qattiq bogʻlanib qolishiga olib keladi
  
• 
  Oʻz tengdoshlari bilan boʻlgan munosabatlarni buzishi mumkin
  
• 
  Turli xil komputer oʻyinlariga mukkasidan ketish holatlariga sabab boʻlishi mumkin.
  

Axborot kommunikatsiya texnologiyalarining bolalar bilan ishlashda foydali jihatlari quyidagilar:

• 
  Axborot texnologiyalari axborotni taqdim etish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Rang, grafik, ovoz, barcha zamonaviy video jihozlardan foydalanish faoliyatning haqiqiy muhitini qayta yaratishga imkon beradi.
  
• 
  Kompyuter o’quvchilarning o’qishga bo’lgan motivatsiyasini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Muammoni to’g’ri hal qilish uchun munosib mukofotlarni qo’llash orqali motivatsiya oshiriladi.
  
• 
  AKT maktabgacha yoshdagi bolalarni o’quv jarayoniga jalb qiladi, ularning qobiliyatlarini kengroq ochib berishga, aqliy faollikni oshirishga hissa qo’shadi.
  
• 
  Ta’lim jarayonida AKTdan foydalanish tarbiyaviy va ta’lim vazifalarini qo’yish va ularni hal qilish jarayonini boshqarish imkoniyatini oshiradi. Kompyuterlar turli ob’ektlar, holatlar va hodisalarning modellarini qurish va tahlil qilish imkonini beradi.
  

Ota- onalar bilan ishlashda axborot kommunikatsiya texnologiyalarining oʻrni:

• 
  Aloqa sub’ektlarining ma’lumotlariga kirish vaqtini minimallashtirish;
  
• 
  Har qanday hujjatlarni, fotosuratlarni namoyish qilish qobiliyati;
  
• 
  Muloqot mavzusiga individual yondashuvni ta’minlash;
  
• 
  Individual ishning jamoaviy ish bilan optimal uyg’unligi;
  
• 
  Axborot hajmining o’sishi;
  
• 
  Aloqa sub’ektlari dialogini ta’minlaydi (elektron pochta, forum);
  
• 
  Tezkor ma’lumot olish;
  
• 
  Axborot oqimlarini kengaytirish;
  
• 
  Elektron gazetalar, jurnallar yaratish;
  
• 
  Ota-onalar yig’ilishlarida siz bolalarning turli xil faoliyati fotosuratlarini, taqdimotda video materiallarni ko’rsatishingiz va aniqlik bilan turli maslahatlar o’tkazishingiz mumkin;
  
• 
  Ota-onalar uchun mutaxassislarning onlayn maslahatlari;
  

Pedagogning uslubiy ishida:

• 
  Ish haqi va vaqtni tejash
  
• 
  Internet resurslari orqali qo’shimcha o’quv materiallarini tez va keng miqyosda tanlash;
  
• 
  Hujjatlarning estetik dizayni, hisobotlar, diagnostika, stendlar, ma’lumot burchaklari, ekranlar va boshqalar.
  
• 
  Sayt forumlarida muloqot qilish, elektron pochtadan foydalanish imkonini beradi
  

XULOSA
Bugungi kunda barkamol avlodni tarbiyalashda yoshlarni intelektual salohiyatini ro’yobga chiqarish va ularning har tomonlama rivojlangan shaxs etib voyaga yetkazish – davlatimiz siyosatini ustivor yo’nalishga aylangan. Chunki jismoniy sog’lom ma’naviy yetuk shaxslargina buyuk kelajakni yaratadi. Barkamol avlodni shakllantirish dastlab oilada, so'ngra maktabgacha ta’lim muassasasida amalga oshiriladi. Bu borada Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag’ishlangan marosimdagi ma’ruzasida “Yosh avlod tarbiyasi haqida gapirganda, Abdurauf Fitrat bobomizning mana bu fikrlariga har birimiz, ayniqsa, endi hayotga kirib kelayotgan o‘g‘il-qizlarimiz amal qilishlarini men juda-juda istardim. Mana, ulug’ ajdodimiz nima deb yozganlar: «Xalqning aniq maqsad sari harakat qilishi, davlatmand bo’lishi, baxtli bo’lib izzat-hurmat topishi, jahongir bo‘lishi yoki zaif bo‘lib xorlikka tushishi, baxtsizlik yukini tortishi, e’tibordan qolib, o‘zgalarga tobe va qul, asir bolishi ularning o‘z ota-onaiaridan bolalikda olgan tarbiyalariga bog‘liq». Qarang, qanday bebaho, oltinga teng so‘zlar!” deya ta’kidlashlari har birimizning ko'nglimizdagi gaplar ekanligi shubhasiz quvontiradi. Ushbu fikrlar maktabgacha ta’lim muassasalar (MTM)ga ham taalluqlidir. O’zbekiston Respublikasi "Ta’lim to’g’risida"gi Qonunining 10-moddasida ta’lim turlari sanab o’tilib, uning birinchi turi - "Maktabgacha ta’lim" ekanligi ta’kidlangan. Shuningdek, 11-moddasida: "Maktabgacha ta’lim bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi. Bu ta’lim olti-yetti yoshgacha oilada, bolalar bog’chasida va mulk shaklidan qat’iy nazar boshqa ta’lim muassasalarida olib boriladi", - deyilgan. Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga uzluksiz ta’limga alohida e’tibor qaratilgan bo’lib, 3.3 bandida uzluksiz ta’limning dastlabki bosqichi maktabgacha ta’lim ekanligiga e’tibor qaratilgan. Darhaqiqat, ta’lim-tarbiya qanchalik erta boshlansa uning samarasi shunchalik erta namoyon bo’ladi va insonning butun hayot tarziga ijobiy ta’sir qiladi. «Maktabgacha ta’lim» atamasi 1997 yilda YUNESKO qarori bilan kiritilgan bo’lib, uzluksiz ta’lim tiziminining birinchi bosqichini tashkil etadi. 
Bu albatta quvonarli hol. Hozirgi davrimiz texnologiya asri bo’lganligi uvhun har bir tarbiyalanuvchining zamon bilan hamnafas qilib ostirish maqsadida “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning 9-moddasida "Barcha bosqichdagi ta’lim jarayonlarini kompyuterlashtirish va axborotlashtirish amalga oshiriladi", - deb aytilgan. Shuningdek YUNISEF tashkilotining «Bolaga yo’naltirilgan ta’lim dasturi"da MTMlarining ta’lim-tarbiya jarayonida yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish dolzarb masala ekanligi ta’kidlangan. Yuqorida bayon qilingan dalillar MTM bolalarida kompyuter savodxonligini shakllantirish, ularni kompyuter bilan elementar tarzda muomala qilishga o’rgatish va maktab ta’limiga tayyorlash dolzarb masalalardan biri ekanligini ko’rsatadi. Yosh bolalar tevarak-atrofga, voqea va xodisalarga, narsa va buyumlarga qiziquvchan bo’ladi. Hamma narsani ushlab, paypaslab, yurgizib, harakatga keltirib ko’rishni yoqtiradilar. Kompyuter o’yinlari tarbiyalanuvchilarning ushbu qiziquvchanlik xususiyatini oshiradi. Natijada, ularning aqliy rivojlanishi shakllana boradi. Multimediali kompyuter o’yinlari tarbiyalanuvchilarning qiziquvchanlik xususiyatini oshirishi quyidagilar asosida namoyon bo’ladi:
1) ekranda ko’rsatiladigan o’yin obyektiga animasiya samarasi berilgan bo’lishi va ular doimiy ravishda harakatlanib, jilolanib turishida; 2) tovushda; 3) musiqada; 4) animatsiyada; 5) multifikasiyada.
O’yin davomidagi ushbu "kompyuterli" psixologik-pedagogik ta’sirlar yosh bolalarning faqat qiziquvchanlik xususiyatini oshiribgina qolmasdan, balki bilim olishga bo’lgan ishtiyoqini ham oshiradi. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ma’lum bo’ldiki, maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni tarbiyasini shakllanishida axborot texnologiyalari ya’ni, multmedialardan foydalanish uni MTMlarda samarali qo’llash hozirgi kunning asosiy masalalaridan biri hisoblanadi. Multimedia vositalarini tayyorlash va bolalarning kompyuter savodxonligini shakllantirish metodikasi shaxsiy kompyuterlar multimedia texnologiyasining asosiy texnik vositasi hisoblanadi. MTMlarning ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanishda qo’shimcha vositalar - kompakt disklar, turli xil taqdimotlar, slaydlar va hokazolar talab etiladi. Multimedia vositalaridagi ta’lim-tarbiya materiallari dinamik xarakterga ega bo’lib, ular animatsiya bilan berilgan bo’ladi. Ta’lim tizimida foydalanib kelinayotgan an’anaviy ko’rgazmali materiallar statik xarakterga ega. Masalan, tarbiyachi A harfini an’anaviy usulda o’rgatish mobaynida, bolaga uning qog’ozdan yoki kartondan yasalgan shaklini ko’rsatadi (statik vosita). Mutimedia vositasida ko’rsatilganda A harfi kompyuter (monitor) ekranida tebranib, bolalarning diqqatini o’ziga jalb etadi (dinamik vosita). Hozirgi kunda turli xil multimediali ta’lim vositalarini ishlab chiqish va ularni ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etish jadal rivojlanayapti. MTMlari ta’lim- tarbiya jarayonida ulardan foydalanish metodikasi ishlab chiqilmagani uchun tarbiyachi-pedagoglar multimedia vositalarini multimedia texnologiyasi sifatida qabul qilmoqdalar. Kezi kelganda shuni ham ta’kidlab o’tish kerakki, multimedia vositalarini ishlab chiqaruvchi maxsus muassasadan tashqari, har bir MTM tarbiyachilarining o’zlari tayyorlashi mumkin bo’lgan dasturli va rolli multimedia vositalarini (DVD-disk) qo’llash mumkin. DVD video diski multimedianing texnik vositasi sifatida bir necha afzalliklarga ega. Diskdan foydalanib, o’rganiladigan materialni bosqichlar bo’yicha to’la, ba’zi hollarda alohida elementlarini ko’rish mumkin, zarur bo’lganda material qayta namoyish etiladi. DVD video diskda sxemalar, rasmlar, grafiklar ham joylashtirilgan bo’ladi. Multimedia texnologiyasining didaktik vositalari ta’limning didaktik talablariga to’la mos keladi. MTMlarida multimediali kompyuterli ta’limni amalga oshirishning asosiy talablaridan biri - bolalarning kompyuter savodxonligini shakllantirish va ularni kompyuterda mustaqil ishlashini ta’minlashdan iborat. Tarbiyalanuvchilarning kompyuter savodxonligini shakllantirilishdan asosiy maqsad ta’lim-tarbiya jarayonini amalga oshirishda kompyuterdan foydalanishga qaratilgani sababli, tarbiyachi o’zining nazorati ostida "Sichqoncha" yordamida turli ta’lim o’yinlarini, matematik amallarni, ekologik topshiriqlarni va shularga o’xshash vazifalarni bajartirishga o’tadi. Tarbiyalanuvchilar "Sichqoncha"dan foydalanish bo’yicha to’la amaliy malaka va ko’nikma hosil qilganlaridan so’ng mustaqil ish bajara boshlaydilar. Bu holda ham tarbiyachi ularning ishini doimiy kuzatib turadi. MTM tarbiyalanuvchilarida kompyuter savodxonligini shakllantirishning yana bir qulay tomoni shundan iboratki, multimedia texnologiyasidan foydalanish jarayonida tarbiyalanuvchilarning bilimini baholash ham kompyuter xotirasiga kiritilgan test savollari, rasmlar, o’yinlar, mashqlar, taqdimotlar orqali amalga oshiriladi. Bu holda tarbiyalanuvchilar berilgan savollarga to’g’ri javob topishlari shart. Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida belgilanganidek: «Inson, uning har tomonlama uyg’un kamol topishi va farovonligi, shaxs manfaatlarini ro’yobga chiqarishning sharoitlarini va ta’sirchan mehanizmlarini yaratish, eskirgan tafakkur va ijtimoiy xulq-atvorlarni andozalarini o’zgartirish respublikada amalga oshirilayotgan islohatlarning asosiy maqsadi va harakatlantiruchi kuchidir» deyiladi. Ma’lumki, maktabgacha ta’limning asosiy maqsadi bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirishdan iborat. Ushbu maqsadni amalga oshrishda hozirgi asr-axborot asri ekanligidan kelib chiqqan holda maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayoniga axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish davr taqozasidir. Bugungi kunda maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyachilarining asosiy vazifalari bolalarda iqtidor va qobiliyatni yanada o’stirish, ularning bilim olish istiqbolini rivojlantirishdan iborat.Shunga ko’ra, tarbiyachi mashg’ulotlarda turli o’quv pedagogik dasturlardan, elektron qo’llanmalardan, pedagogik o’yinlardan foydalansa tarbiyachi va tarbiyalanuvchi o’rtasidagi to’siq yo’qoladi, bolalarning xarakteri kengroq ochiladi. Bolalarda kuzatuvchanlik, xotira diqqati kuchayadi chunki, mashg’ulotda majburiy bilim berish bo’lmaydi, bilimni ixtiyoriy qabul qilish orqali ijobiy natijaga erishadi. MTMlarda pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish kunning dolzarb muammolaridan biri bo’lib hisoblanadi. Kuzatishlar shuni ko’satadiki, 80-90 % bolalar kompyuter o’yinlarini o’ynashga qiziqishar ekan. Bundan dalolat beradiki, yosh bolalarni qiziqishlariga qarab turli xildagi o’yinlar, mashg’ulotlar, rangli tas’virdagi chizmalarni ko’rsatish orqali ularning dunyoqarashini, axloqiy madaniyatini shakllantirish mumkin ekan. Ushbu maqolada mazkur masalalarga oydinlik kiritildi va uning nazariy jihatlarini yoritishga harakat qilindi.