Samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov kadrlar konsaltingi

 
14.7-jadval 
Ijtimoiy tо‘lovlar uchun mablag‘lardan foydalanish 
 
№ 
Kо‘rsat-
kichlar 
Ming sо‘m 
Jamiga 
nisbatan % 
Hisobot 
davr ba-
zisga nis-
batan % 
Bazis 
davr 
Hisobot davr Ba-
zis 
dav
r 
Hisobot 
davr 
reja haq-
t 
reja 
haq-t 
reja haq
-t 
1. 
Ijtimoiy xa-
rakterdagi 
tо‘lovlar, 
jami 
20616,3 38233,4 7054,2 100 
100 
100 186 
34 

---

168 
1.1 Ishlovchilar-
ni 
ijtimoiy 
himoyalash 
uchun 
xarajatlar 
18649,5 34990,5 2854,0 90.5 91,5 40,5 186 
8,1 
1.1.1 Ishlovchilar-
ga sug‘urta 
haqlari 
17459,1 32959,7 
- 
93,6 94,2 
- 
189 
- 
1.1.2 Nodavlat su-
g‘urta 
jamg‘armala
riga badallar 
1190,4 2030,8 2854,0 6,4 
5,8 
100 171 
240 
1.2. Kutilmagan 
holatlar bо‘-
yicha mod-
diy yordam 
101,3 
145,7 
234,5 
0,5 
0,4 
3,3 
144 
161 
1.3 Ishdan bо‘-
shatishdagi 
tо‘lovlar 
235,5 
379,5 
498,6 
1,1 
1,0 
7,1 
161 
212 
1.4 Kasbiy tay-
yorgarlik 
uchun 
tо‘-
lovlar 
290,0 
489,2 
675,7 
1,4 
1,3 
9,6 
168 
232 
1.5 madaniy-
maishiy 
maqsadlar 
uchun xara-
jatlar 
1248,9 2100,0 2580,9 6,1 
5,5 
36,6 168 
207 
1.6 Boshqa 
ijtimoiy 
xarajatlar 
90,2 
128,5 
210,5 
0,4 
0,34 
3,0 
143 
233 
Asosiy ish haqidan tashqari ma’lum ijtimoiy tо‘lovlar yig‘in-
disini taklif qilayotgan tadbirkor nimalarni maqsad qilishi mumkin? 
Bu maqsadlar turlicha bо‘lishi mumkin: malakali kadrlarni jalb qilish 
va ushlab qolish, yuqori unumli mehnatni rag‘batlantirish, kadrlar 
qо‘nimsizligini kamaytirish, ishlov-chilarning real daromadlarini oshi-
rish. 

---

169 
Hech qaysi korxona о‘z hisobidan ishlovchining barcha 
muammolarini hal etishga qodir emas, shuning uchun u ishlovchiga 
barcha tо‘lov va imtiyozlarni tо‘liq hajmda taklif etolmaydi. Bu 
korxona faoliyatining maqsadi ham emas. Korxonaning о‘z oldiga 
qо‘ygan maqsadi hamda u yoki bu qо‘shimcha tо‘lov va imtiyozlarni 
taklif etish bilan ishlovchilar farovonligini oshirish maqsadlari 
о‘rtasida farq bor. 
Umuman olganda, ba’zi qо‘shimcha tо‘lovlar ham korxona 
talablarini, ham unda band bо‘lgan ishlovchilar talablarini qondirishi 
mumkin. Shuning uchun ijtimoiy tо‘lov hajmlari korxona va 
ishlovchilarning qiziqishlariga mos kelishi kerak, biroq bu moslik 
hyech qachon tо‘liq bо‘lmaydi. 
Kasbiy tayyorgarlik uchun tо‘lovlar samarali bо‘lishi lozim. 
Ularning ulushi 1.4 %dan 9.6% gacha oshgan (14.7-jadval, 5.4 qator), 
biroq bunday ijtimoiy tо‘lov korxonada shunday malakadagi xodimga 
talab bо‘lsa samarali bо‘ladi. Shuning uchun kasbiy tayyorgarlik 
uchun mablag‘lar asoslangan hamda kadrlar marketingi dasturi 
bо‘yicha hisoblangan va tasdiqlangan bо‘lishi kerak.moddiy yordam 
tо‘lovlari miqdori ehtimoliy xarakterga ega bо‘ladi, shuning uchun har 
bir konkret holatni о‘rganish talab etiladi. Bizning misolimizga 
kutilmagan holatlar bо‘yicha moddiy yordam pullarini tо‘lash 0.5 
%dan 3.3 %gacha oshgan (rejadagi 0.4 %ga kamaytirilishi о‘rniga). 
Mehnatga haq tо‘lash va ijtimoiy xarakterdagi tо‘lovlarni har bir 
yо‘nalish bо‘yicha tahlil qilinganidan sо‘ng ushbu xarajatlarni 
xodimlarning asosiy kategoriyalari bо‘yicha sarflanishini tahlil qilish 
lozim. Mehnatga haq tо‘lash uchun sarflanayotgan mablag‘larni 
alohida orlingan ishlab chiqarish bо‘linmalari bо‘yicha ham tahlil 
qilish maqsadga muvofiq. 
Ushbu bо‘limga xulosa qilib shuni aytish mumkinki, erkin 
iqtisodiyot sharoitida korxonaning yakuniy natijalardan habardor 
bо‘lishi kuchayadi, bu esa о‘z navbatida mehnatga haq tо‘lash va 
ijtimoiy tо‘lov mablag‘laridan foydalanishni tahlil qilishga, mehnatga 
haq tо‘lash jamg‘armalari hajmini prognozlashda barqaror qonuniyat 
va tendensiyalarni aniqlashga e’tiborni oshirishni talab etadi. 

---

170