Samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov kadrlar konsaltingi

2. Korxonaning ishchi kuchi bilan ta’minlanganligini aniqlash 
Korxonaning xodim bilan ta’minlanganligini tahlil qilish uchun 
analitik jadval tuziladi, tahlil quyidagi formulalar yordamida darajasi 
va dinamikasi bо‘yicha aniqlanadi: 

---

112 
)
БАЗ
.
РЕЖ
(
ХАК
С
С
С




(kishi) (11.4.) 
100
100
С
С
С
)
БАЗ
.
РЕЖ
(
ХАК





(%) (11.5.) 
Xodim sonini tahlil qilishda о‘zimizda va chet el tajribalarida 
qabul qilingan yondashuvlar о‘rtasida keskin farq yо‘q. Son jihatidan 
xodimga bо‘lgan talabni tahlil qilishning yana bir necha usullari 
mavjud.
Xodim sonining mutlaq farqini (о‘zgarishini) aniqlash. Tahlil 
haqiqatdagi sonning rejaga nisbatan, umuman, xodimlarning 
kategoriyalari bо‘yicha mutlaq о‘zgarishini hisoblashdan boshlanadi. 
Tahlil uchun ma’lumotlar 11.2-jadvalda keltirilgan.
11.2-jadval 
Korxonada xodimlar sonining о‘zgarishi 
Xodimlar 
kategoriyalari 
 
Xodimlar soni 
Ishlovchilarning mutlaq 
ortiqcha yoki kamligi 
Bazis 
yil 
reja haqiqat 
gr.2-
gr1 
gr.3-
gr.1 
gr3 –
gr2 
Barcha xodimlar, 
jumladan 
822 
824 
820 

2 
-2 
-4 
SIP, bundan: 
820 
820 
819 
- 
-1 
-1 
Ishchilar ulardan: 720 
710 
709 
- 
-1 
-1 
Asosiy 
Yordamchi 
427 
293 
427 
283 
422 
287 
- 
- 10 
-5 
-6 
-5 

4 
Mutaxassislar 
73 
80 
79 

7 

6 
-1 
Xizmatchilar 
25 
26 
26 

1 

1 
- 
KXK xodimlari 
2 
4 
5 
+2 
+2 
+1 
Noishlab chiqarish 
kadrlari 
2 
4 
1 

2 
- 1 
- 3 
Hisob-kitob natijalari shuni kо‘rsatadiki, umuman olganda, 
korxona kadrlar bilan yetarli ta’minlangan. Xodimlarni kategoriyalari 
bо‘yicha reja ma’lumotlaridan mutlaq о‘zgarish statistikasi korxonada 
asosiy ishchilar (5 nafarga) yetishmasligini kо‘rsatadi, ammo 
yordamchi ishchilar 4 nafarga ortiq. Ishlab chiqarish jarayonida 

---

113 
hamma ishchilar ham bir xil rol о‘ynamaydi. Mahsulot ishlab 
chiqarishga tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri ta’sir qiluvchi ishchilar sonini tahlil 
qilishda faqatgina mutlaq о‘zgarish statistikasi bilan chegaralanib 
qolish mumkin emas. 
Ishchilar sonining reja ma’lumotlaridan nisbiy о‘zgarishini 
aniqlaymiz.
Bu о‘lcham ishlab chiqarish rejasining bajarilish darajasiga 
nisbatan tо‘g‘rilangan rejadagi va haqiqatdagi son о‘rtasidagi farq 
sifatida aniqlanadi. Masalan, ishlovchilar soni va ishlab chiqarish 
hajmi о‘zaro tо‘g‘ri proporsionaldir. Quyidagi misolda tovar 
mahsuloti ishlab chiqarish rejasi 98%ga bajarilgan. Bu yerdan ishlab 
chiqarish hajmi uchun talab qilinadigan ishchilarni quyidagicha 
aniqlaymiz: reja bо‘yicha ishchilar sonini mahsulot ishlab chiqarish 
rejasini bajarganlik foiziga kо‘paytiriladi va 100 ga bо‘linadi
710 ∙ 98:100=696 
Nisbiy о‘zgarish 709-696=13 nafarga teng. Shunday ekan, 
berilgan ishlab chiqarish hajmida ortiqcha ishchilar 13 nafarni tashkil 
qiladi.
5.3-jadval ma’lumotlaridan foydalanib, xodimlar tarkibini tahlil 
qilamiz.