Samarqand davlat universiteti intelektual tizimlar va kompyuter texnologiyalari fakulteti dasturiy injiniring yo

MD5, MD6, CRC, SHA1, SHA2 HESHLASH USLUBLARI
Heshlash usullari, ma'lumotlarni himoyalash uchun ishlatiladigan usullardir. Heshlash usullari quyidagilardan iborat bo'ladi:
Symmetric Key Cryptography - Symmetric key cryptography ishlatilganda, heshlash va chiqarish uchun bitta unikal kalit yordamida ma'lumotlar himoyalanadi. Bu usul, AES (Advanced Encryption Standard) va DES (Data Encryption Standard) gibi usullarda ishlatiladi.
Asymmetric Key Cryptography - Asymmetric key cryptography ishlatilganda, ma'lumotlar himoyalanib chiqarish uchun ikkita unikal kalit yordamida amalga oshiriladi. Bu usul, RSA (Rivest-Shamir-Adleman) va Elliptic Curve Cryptography (ECC) gibi usullarda ishlatiladi.
Hashing - Hashing usuli ma'lumotlarni himoyalashda ishlatiladi va ma'lumotlarning asliy holatini tiklashga yordam beradi. Bu usul, MD5 (Message Digest 5) va SHA (Secure Hash Algorithm) gibi usullarda ishlatiladi.
Salting - Salting usuli ma'lumotlarni himoyalashda ishlatiladi va ma'lumotlar himoyalangan holda salting ni qo'shilgan holda saqlanadi
MD5 (Message Digest 5) bir heshlash algoritmi hisoblanadi. Bu algoritm, 128 bitlik bir hesh qiymatini yaratishga qodir. MD5 algoritmi ma'lumotlarni heshlash uchun ishlatiladi va ma'lumotlarning asliy holatini tiklashga yordam beradi. MD5 algoritmi, fayllar, parollar, veb-manzillar va boshqa ma'lumotlar heshlanishi uchun ishlatiladi.
MD5 algoritmi, ma'lumotlarni heshlashda asosiy o'zgaruvchilarni ishlatadi va ma'lumotlarni bir marta heshlab, hesh qiymatini chiqaradi. Hesh qiymat, ma'lumotlarning asliy holatini tiklashga yordam beradi va ma'lumotlarni himoyalash uchun ishlatiladi.
MD5 algoritmi, o'z navbatida o'zgaruvchilar bilan ishlatilganda, hesh qiymatlarini yaratishda kamchiliklar mavjud bo'lib, ma'lumotlarni himoyalashda noto'g'ri hesh qiymatlar yaratishi mumkin. Bu sababli, MD5 algoritmi heshlashda ishlatilmasa kerak va boshqa algoritmlar ishlatilishi kerak bo'lib qolgan.
MD6 (Message Digest 6) bu MD5 ga nisbatan takomillashtirish sifatida ishlab chiqilgan xeshlash algoritmidir. U MD5 algoritmida topilgan kamchiliklarni bartaraf etish uchun ishlab chiqilgan. MD6 algoritmi MD5 algoritmining ixtirochisi Ronald Rivest va uning Massachusets texnologiya institutida (MIT) jamoasi tomonidan ishlab chiqilgan.MD6 algoritmi MD5 (128 bit) ga qaraganda kattaroq xesh qiymatidan (256 bit) foydalanadi va shuningdek, xavfsizlikni yaxshilash, ishlash samaradorligini oshirish va uzoqroq kirish xabarlarini qo'llab-quvvatlash kabi bir qator yangi xususiyatlarni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, MD6 kalitli xesh funktsiyasidan foydalanadi, bu xesh qiymatining xavfsizligini oshirish uchun maxfiy kalitdan foydalanishga imkon beradi.
SHA-1 (Secure Hash Algoritm 1) kriptografik xesh funksiyasi bo‘lib, u kirish xabaridan 160 bitli xesh qiymatini yaratish uchun ishlatiladi. U Milliy Xavfsizlik Agentligi (NSA) tomonidan ishlab chiqilgan va Xavfsiz Hash Algoritmlari (SHA) xesh funksiyalari oilasidan biridir. SHA-1 MD5 ga o'xshaydi, chunki u ma'lumotlarning yaxlitligini tekshirish va asl xabardagi har qanday buzish yoki o'zgarishlarni aniqlash uchun ishlatiladi.
SHA-1 ko'plab xavfsizlik dasturlari va protokollarida, jumladan SSL va TLSda keng qo'llaniladi, ular Internet aloqalarini himoya qilish, shuningdek, raqamli imzolar va fayllarning yaxlitligini tekshirish uchun ishlatiladi.
Biroq, MD5 kabi, uning zaif tomonlari borligi aniqlandi va endi xavfsiz algoritm hisoblanmaydi. SHA-1 da amalga oshirilishi mumkin bo'lgan ma'lum to'qnashuv hujumlari mavjud bo'lib, bu hujumchilarga bir xil xeshni ishlab chiqaradigan ikki xil fayl yaratishga imkon beradi. Shuning uchun SHA-256 yoki SHA-3 kabi yangiroq va xavfsiz xesh funksiyalaridan foydalanish tavsiya etiladi.
SHA-2 (Secure Hash Algorithm 2) kriptografik xesh-funksiyalar oilasi boʻlib, turli chiqish uzunliklariga ega boʻlgan bir nechta turli xil algoritmlarni oʻz ichiga oladi:
SHA-224: 224 bitli xesh qiymatini ishlab chiqaradi
SHA-256: 256 bitli xesh qiymatini ishlab chiqaradi
SHA-384: 384 bitli xesh qiymatini ishlab chiqaradi
SHA-512: 512 bitli xesh qiymatini ishlab chiqaradi
SHA-2 Milliy xavfsizlik agentligi (NSA) tomonidan SHA-1 algoritmiga nisbatan takomillashtirish sifatida ishlab chiqilgan bo'lib, uning xavfsizlik nuqtai nazaridan zaif tomonlari borligi aniqlangan. SHA-1 dan farqli o'laroq, SHA-2 yanada xavfsizroq algoritm hisoblanadi va ko'plab xavfsizlik mutaxassislari tomonidan tavsiya etiladi.
SHA-2 turli xil xavfsizlik dasturlari va protokollarida, jumladan raqamli imzolar, SSL va TLS va fayllarning yaxlitligini tekshirishda keng qo'llaniladi. Ko'pgina sertifikat idoralari va dasturiy ta'minot kompaniyalari SHA-1 dan foydalanishni to'xtatdilar va raqamli sertifikatlar va dasturiy ta'minotni imzolash uchun SHA-2 ga o'tdilar.
SHA-256 va SHA-512 SHA-2 oilasida eng ko'p qo'llaniladigan algoritmlar bo'lib, ular juda xavfsiz deb hisoblanadi va ular yangi dizaynlar uchun tavsiya etiladi.
CRC (Cyclic Redundancy Check) - bu ma'lumotlarni uzatish yoki saqlashdagi xatolarni aniqlash uchun ishlatiladigan xesh funktsiyasining bir turi. SHA-2 va MD5 kabi kriptografik xesh-funksiyalardan farqli o'laroq, ular har qanday kirish uchun yagona va qat'iy o'lchamli chiqishni ta'minlash uchun mo'ljallangan, CRC funktsiyasining chiqishi qat'iy o'lchamli bit qatoridir (odatda bir nechta bitlar 8 ning ko'paytmasi, masalan, 16, 32 yoki 64 bit), bu kirish ma'lumotlaridagi xatolarni aniqlash uchun ishlatiladi.CRC ko'p nomli bo'linish deb ataladigan oddiy matematik operatsiyaga asoslanadi, u "bo'linuvchi" sifatida belgilangan, oldindan belgilangan "ko'pnom" qiymatidan foydalanadi va kiritilgan ma'lumotlarni ajratadi, bu bo'linishning qolgan qismi funktsiyaning chiqishi sifatida ishlatiladi, bu qoldiq "checkssum" deb ham ataladi. Keyin ma'lumotlarni qabul qiluvchi qabul qilingan ma'lumotlar bo'yicha bir xil hisob-kitoblarni amalga oshirishi va xatolarni aniqlash uchun natijani uzatilgan nazorat summasi bilan solishtirishi mumkin.