Samarqand davlat universiteti Intellektual tizmlar va kompyuter texnologiyalari fakulteti

Uchinchi davr (1965-1980-yillar)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kompyuterlar rivojlanishining uchinchi muhim davri 1965-1980-yillarga toʻgʻri keladi. Bu vaqtda texnik bazada tranzistorlar kabi alohida yarimoʻtkazgichli elementlardan integral mikrosxemalarga oʻtish sodir boʻldi, bu esa yangi, uchinchi avlod EHMlariga ancha keng imkoniyatlar berdi.
Bu davr, shuningdek, dasturiy taʼminotga mos keladigan mashinalar oilalarini yaratish bilan tavsiflanadi. Integral mikrosxemalarga asoslangan dasturiy taʼminotga mos keladigan mashinalarning birinchi oilasi IBM/360 seriyali mashinalar ishlab chiqilgan edi. 1960-yillarning boshlarida qurilgan bu oila ikkinchi avlod mashinalaridan narx/unumdorlik jihatidan sezilarli darajada ustun keldi. Tez orada dasturiy taʼminotga mos keladigan mashinalar gʻoyasi umum eʼtirof etildi.
Dasturiy taʼminot operatsion tizim muvofiqligini talab qildi. Bunday operatsion tizimlar katta va kichik turli xil tashqi qurilmalarga ega katta va kichik hisoblash tizimlarida tijorat sohasida va ilmiy tadqiqot sohasida ishlashi kerak edi. Ushbu qarama-qarshi talablarning barchasini qondirish niyatida tuzilgan operatsion tizimlar dizayn jihatidan juda murakkab ekanligini isbotladi. Ular minglab dasturchilar tomonidan yozilgan koʻp millionlab montaj qatorlaridan iborat boʻlib, minglab xatolarni oʻz ichiga olgan, bu esa cheksiz tuzatish oqimiga sabab boʻlgan edi. Operatsion tizimning har bir yangi versiyasida baʼzi xatolar tuzatildi va boshqa qoʻshimchalar kiritildi.
Oʻzining ulkan hajmi va koʻplab muammolariga qaramay, uchinchi avlod mashinalarida OS/360 va shunga oʻxshash boshqa operatsion tizimlar koʻpchilik isteʼmolchilar ehtiyojlarini qondirdi. Operatsion tizimlarning ushbu avlodining eng muhim yutugʻi multidasturlashni amalga oshira olishida edi. Multidasturlash — bir protsessorda bir nechta dasturlar navbatma-navbat bajariladigan hisoblash jarayonini tashkil qilish usulidir. Bitta dastur kiritish-chiqarish operatsiyasini bajarayotganda, protsessor dasturning ketma-ket bajarilishida boʻlgani kabi (bitta dasturli rejim) boʻsh turmaydi, balki boshqa dastur (koʻp dasturli rejim)ni bajaradi.

Linux

Linux operatsion tizimi 1991-yilda tuzilgan va rasmiy ravishda 1994-yilda Linus Torvalds tomonidan chiqarilgan.
Linux yagona mashhur hobbi operatsion tizim hisoblanadi (Torvalds uni bitiruv malakaviy ishi sifatida yozgan).Ushbu operatsion tizim butun dunyo boʻylab dasturchilar tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi, ishlab chiqilgan va toʻldirilgan. Linux yagona bepul (toʻliq bepul) operatsion tizimdir.Koʻp vazifali koʻp foydalanuvchili 32-bitli Linux tizimining kelib chiqishi UNIX universal operatsion tizimlari sinfidan keladi.Linux uchun muhim rivojlanish foydalanuvchilarga qulay qobiqlarning paydo boʻlishidir. Tanish ish stoli va Windows piktogrammalarining kombinatsiyasi va Linux yadrosining kuchi darhol ishlab chiquvchilar va foydalanuvchilarning eʼtiborini tortdi. 1999-yilda eng yirik kompyuterlar yetkazib beruvchilaridan biri oʻz tizimlariga oʻrnatish uchun Linuxni tanladi. Oʻsha yili taniqli Corel korporatsiyasi Linuxʼning birinchi tijorat versiyasini — original oʻrnatish tizimiga ega kompilyatsiya qilingan tarqatish paketini chiqardi, buning natijasida Linuxʼga kompyuterni joriy qilish jarayoni juda soddalashtirildi.Hozirgi vaqtda Linux nafaqat serverlarga, balki tayyor shaxsiy kompyuterlar va noutbuklarga oʻrnatilmoqda. 2000-yilda OS tarafdorlari Windowsʼning ustiga oʻrnatish uchun moʻljallangan Linux versiyasini chiqardilar.

OS/2 operatsion tizimi IBM va Microsoft oʻrtasida qoʻshma loyiha sifatida 1984-yilda boshlangan. Keyinchalik, loyiha bekor qilindi va Microsoft oʻzining OS/2 versiyasini Windows NTʼga oʻzgartirdi. OS/2ʼning oʻzi esa IBMda ishlab chiqilishda davom etdi. OS/2 dastlab MS-DOS oʻrnini bosuvchi sifatida ishlab chiqilgan. Yangi operatsion tizimni ishlab chiqish ortidagi tushunchalar istiqbolli edi: OS/2 koʻp vazifalikni, virtual xotirani, grafik foydalanuvchi interfeysini qoʻllab-quvvatlaydi va DOS ilovalarini ishga tushiradi. Biroq, bu rejalarning aksariyatini amalga oshirib boʻlmadi.

1987-yilda chiqarilgan OS/2 1.0ʼning birinchi versiyasi koʻp vazifali tizim uchun zarur boʻlgan koʻpgina funksiyalarni oʻz ichiga olgan.
Biroq, u grafik qobiqga ega emas edi va koʻplab mashhur printerlar va boshqa qurilmalar uchun drayverlarga ham ega emas edi. Bundan tashqari, u kompyuter resurslariga juda talabchan edi; DOS-ilovalarning bajarilishi va oʻzaro taʼsirini juda sekin amalga oshirar, baʼzan esa umuman amalga oshirmas edi; foydalanuvchi bir vaqtning oʻzida faqat bitta dastur bilan ishlashi mumkin edi, qolgan jarayonlar fonda bajarilgan.
Har bir yangi versiya bilan OS/2 yanada yaxshilandi. OS/2 v2.00 1992-yilda allaqachon birinchi versiyaning asosiy kamchiliklari bartaraf etildi. Bu shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi mavjud va ishlaydigan 32 bitli operatsion tizim boʻlib, OS bozorida shubhasiz unga eʼtibor kuchaydi. Buning ortidan OS/2ʼning juda muvaffaqiyatli tarmoq versiyalari (masalan, Warp 3, Warp Connect, Warp 4) chiqarildi. Shu paytdan boshlab, OS/2ʼga oʻxshash tarmoqlar bilan ishlovchi operatsion tizimlar ishlab chiqila boshlandi^[6].