Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti informatika o

Delphining forma komponentalari

Forma komponentalari, bu dasturni boshqarish uchun maxsus tugmachalar bolib. uni formaga joylashtirishdan oldin bosh oynadan kerakli komponentalar palitrasi tanlanadi. Masalan, Standart (Standart)komponentalar palitrasida quyidagi piktogrammalar (tugmachalar) majmuasi mavjud:

MainMenu — dastur bosh menyusi. Kom ponenta murakkab

iyerarxik tuzilmali menyu yaratish uchun xizmat qiladi.

PopupMenu — yordamchi yoki lokal menyusi. Bu menyu oynada sichqonchaning o‘ng tugmasini bosish bilan chiqadi.

Label — metka (belgi). Bu komponenta forma oynasiga uncha

uzun bolm agan bir qatorli yozuvni chiqarishda ishlatiladi va uning piktogrammasi panelda «A» ko‘rinishda berilgan.

Edit — kiritish qatori. Forma oynasida matnli qator kiritish va

tahrirlashda ishlatiladi.

Memo — ko‘p qatorli matn muharriri. K o‘p qatorli matnlarni

kiritish yoki chiqarishda ishlatiladi.

Button — buyruq tugmasi (06pa6oTLiHi< c o 6 h t h 3 OnClick). Bu komponenta dasturchi tomonidan berilgan bir necha buyruqlarni bajarishda ishlatiladi.

CheckBox — bogliq bolmagan tanlash tugmasi (n e p e K Jn o -H a T e jit).

Dasturda bu komponentaning asosiy mantiqiy xossasi (Checked) o‘zgartiriladi.

RadioButton — bogliq bolgan tanlash tugmasi (nepeKJHOHaTejit).

Yangi tanlash tugmasi bosilganda, oldin tanlangan tugma avtomatik ravishda ozod etadi.

ListBox — ro‘yxatdan tanlash. R o‘yxat variantlarini taqdim etadi va tanlash imkonini yaratadi.

ComboBox — kiritish qatoriga ega (kom5npoBaHHbiH) ro‘yxatdan tanlash. R o‘yxatdan kombinatsiya qilib tanlash.

ScrollBar — yolchali boshqarish. Windows oynasi chetlaridan

gorizontal yoki vertikal yo‘lcha tashkil etadi.

GroupBox — elementlar guruhi. M a’no bo‘yicha bir necha bogliq komponentalami guruhlashda ishlatiladi.

RadioGroup — bogliq guruhlangan tanlash tugmalari (o‘chirib

yoquvchi tugmalar). Bir necha bogliq tanlash tugmalari xossalarini saqlaydi.

Panel — panel. Bu komponenta xuddi GroupBoxga o‘xshab bir necha komponentalarni birlashtirish uchun xizmat qiladi.

Label, Edit, Memo matn komponentlari va Button tugmachasi

Label belgisi. Belgi tushuntirishlar, nomlar, mavzular va boshqa har xil turdagi matnli m a’lumotlami ekranga joylashtirish uchun

ishlatiladi. Belgi uchun Caption asosiy xossalardan biri bo‘lib. unda ekranga chiqariladigan matn joylashadi.

Matnni ekranga joylash uchun Delphining Standart palitrasidan (uskunalar panelidan) «A» piktogrammasi belgilanib forma ustiga kelinadi va sichqoncha tugm achasini bosgan holda matnga joylashtirilishi lozim bolgan joy ajratiladi. Natijada Labell matn maydoni hosil qilinadi va Caption xossasiga kirilib kerakli matn teriladi.

Matnga ishlov berish uchun (m asalan, kattalashtirish yoki

kichiklashtirish; kursiv yoki qalin qilish va boshqa) ya’ni unga

o‘zgartirish kiritish uchun kerakli xossa tanlanib ular o‘zgartiriladi.

Masalan, kiritilgan matnni kattalashtirish yoki kichiklashtirish uchun oldin matn maydoni ajratilib, keyin Font xossasiga kiriladi va muloqot darchasidan shrift, uning olcham i va rangi tanlanib Ok tugmasi bosiladi.

Label komponentasi nafaqat m a’lumotlami ekranga joylash-tirish uchun xizmat qiladi, balki dastur natijalarini chiqarishda ham ishlatish mumkin. Buning uchun dasturda Label5. caption: =' Dastur natijasi'; buyrug‘i berilishi kerak. Misol: Label5.caption:='yechim='+s; buyerda

s:String o‘zgaruvchisi.

Edit kiritish qatori. Edit kiritish qatori matnni bir qatordan kiritish va uni tahrirlash uchun ishlatiladi.

M atn kiritish qatorini ekranga joylash uchun Delphining Standartpalitrasi (uskunalar paneli) dan «ab» piktogrammasi belgilanib forma ustiga kelinadi va sichqoncha tugmachasini bosgan holda matn kiritilishi lozim bolgan joy ajratiladi. Natijada Editl matn kiritish maydoni hosil qilinadi. Matnni kiritish dasturi ishchi holatiga o‘tilganda bajariladi.

M atn qatoriga kiritilgan m a’lumot faqat matn, ya’ni String (qator) bo‘lib hisoblanadi. Edit kiritish qatoriga kiritilgan ma’lumotni dasturda o‘qib va uni raqamga o‘tkazish uchun ko‘p hollarda Val funksiyasidan foydalaniladi. Bu funksiya Turbo Pascalda quyidagicha yoziladi. Val(Editl.Text,a,cod) — bu yerda a: Real; — o‘zgaruvchisi bo‘lib. Editl.Text maydonidagi m a’lumotni raqam qilib o‘zlashtiradi.

cod: Integer; deb e’lon qilinadi.

Memo matn chiqarish qatori. Memo matnlam i bir necha qator qilib chiqarish uchun ishlatiladi.

Memo matn chiqarish qatorini ekranga joylash uchun Delphining Standart palitrasi (uskunalar paneli) dan «ab» piktogrammasi

yonidagi Memo tugmasi belgilanib forma ustiga kelinadi va sichqoncha

tugmachasini bosgan holda m atn chiqarilishi lozim bo‘lgan joy

ajratiladi. Natijada Memol matn chiqarish maydoni hosil qilinadi.

Bu matn chiqarish maydoni dasturda natijalami chiqarishda qo‘l keladi. Natijani chiqarishda u dastur ichida quyidagicha ishlatiladi.

Memol.Lines.add('Yechim='+S);

Memo maydonini tozalash esa natijani chiqarishdan oldin modulda

Memol.Clear; buyrug‘ini berish bilan amalga oshiriladi.Button tugmachasi. Button tugmachasi bosilishi natijasida kutilishi lozim bo‘lgan jarayonlar (masalan, hisoblashlar yoki bajarilishi lozim bolgan operatsiyalar) bajarilishga tushiriladi.Button tugmachasini ekranga joylash uchun Delphining Standartpalitrasi (uskunalar paneli) dan «Ok» piktogrammasi belgilanib forma ustiga kelinadi va sichqoncha tugmachasini bosgan holda tugmacha qo‘yilishi lozim bolgan joy ajratiladi. Natijada Bottoml tugmachasi hosil qilinadi. Tugmacha nomini o‘zgartirish Caption xossasiga kirilib o‘zgartiriladi.