Mustaqil ta’lim Veterenariya diagnostika vaoziq ovqat havfsizli Fakulteti 101-guruh talabasi Qo’chqorov Og’abek Fan: Lotin tili Yunoncha old qo’shimchali sonlar Reja: 1.Veterinariya atamashunosligi. 2.Yunon atamalari. 3.Qo’shimchalar. - Veterinariya atamashunosligida yunon-lotin terminlari ko‟p uchraydi. Atamashunoslikni o‟rganish termin element (TE) deb nomlanuvchi alohida komponentlarning tahliliga asoslanadi. Har qanday so‟z yasovchi element (o‟zak, negiz, old qo‟shimcha (prefiks), suffiks) termin element deyiladi. Termin elementlar muayyan ma’noga ega. Shuning uchun bir nechta termin elementlardan tuzilgan terminlarni tahlil qilishda asosiy ma’noni bildiruvchi termin elementlarga ilmiy jihatdan yondoshish zarurdir.
- Masalan: dyspepsia (dys-yunoncha old qo‟shimcha, faoliyatni buzilishini ko‟rsatadi + pepsis – hazm qilish) – dispepsiya- ovqat hazm qilinishning buzilishi; colitis (kolon – yo`g‟on ichak (yunoncha) + itis yunoncha suffiks bo‟lib, yalig‟lanish degan ma’noni bildiradi) – kolit – yo`g‟on ichak shilliq pardasining yallig‟lanishi.
- Termin bir yoki bir necha so‟z yasovchi elementlardan: old qo‟shimcha + o‟zak + suffiksdan iborat bo‟lishi mumkin.
- Ko‟pchilik yunon va lotin terminlari o‟zbek tiliga tarjimasiz ko‟chiriladi.
- Masalan: infarctus, us, f – infarkt. Ba’zi hollarda termin bilan birga uning tarjimasi ham berilishi mumkin.
- Masalan: transplantatio, onis, f – transplantatsiya, ko`chirib o‟tkasizh.
- Termin elementlarni o‟zlashtirish talabalarning so‟z boyligini kengaytirib, tibbiyotga oid terminlarni bemalol tushunishlari uchun imkon beradi.
- Klinik iboralarning tuzulishi.
- Tibbiy iboralar qadimgi grek va lotin tillari asosida qurulgan. Grek- lotin so‘zlarning o‘zagi yasama va murakkab iboralarni hosil qilish uchun asos bo‘ladi. Bir nechta murakkab lotincha yoki qadimgi grekcha o‘zak bir so‘zda unli yoki unsiz bog‘lanib o‘zbekcha bir nechta so‘zlar bilan tarjima qilinadi.
- Endocrinologia- uchta grekcha birikmadan iborat bo‘lib o‘zbek tilida bir nechta so‘zni talab qiladi. “Ichki sekretsiya bezlarning tuzilishi va funktsiyasi, bu bezlar funktsiyasining buzulishiga aloqador kasalliklar to‘g‘risidagi fan”. Meditsina iboralarini kelib chiqishi nuqtai –nazaridan 3 ta turga bo‘lish mumkin: birinchi (boshlang‘ich), yasama va murakkab.
- Gaster -- me’da (oshqozon)
- Atrium -- yurak bo‘lmasi
- Cor -- yurak
- Yasama ibora -- bu lotincha yoki grekcha o‘zak old qo‘shimcha- suffikslar bilan yangi ma’noli so‘zni hosil qiladi.
- Parotitis -- quloq atrofidagi bezning yallig‘lanishi
- Panplegia – butun tananing falaj bo‘lishi
- Murakkab ibora bir nechta grekcha yoki lotincha o‘zaklardan tashkil topib ma’lum bir tushunchani anglatadigan so‘z (TЭ) dir:
- Odontopoёsis --tishning tuzulishi
- Odontoma --tish o‘smasi (shish)
Barcha ilmiy sohalardagi singari, kimyoga oid terminlarda ham old qo‘shimchalari va yasovchi qo‘shimchalar keng qo‘llaniladi. Dastavval, SI xalqaro birliklar sistemasi birliklarining karrali va ulushli qiymatlari uchun qo‘llaniladigan old qo‘shimchalardan boshlaymiz. SI tizimida yettita asosiy birlik mavjud. Bular: - massa birligi – kilogramm; uzunlik birligi – metr; vaqt birligi – soniya; modda miqdori birligi – mol; tok kuchi birligi – amper; termodinamik harorat birligi – kelvin; hamda, yorug‘lik kuchi birligi – kandela birliklaridir. Avvaliga, karrali birliklar uchun yunoncha o‘zak qo‘llanishi va birlik belgisi bosh harf bilan yozilishi; va aksincha, ulushli birlik uchun esa o‘zak lotin tilidan olinishi, hamda, belgisi esa shunchaki, kichik harf bilan yozilishi orqali, ularni o‘zaro farqlashga kelishib olingan edi. Lekin, bu g‘oya amalda o‘zini mutlaqo oqlamadi va turli chalkashliklar, tushunmovchiliklarga olib keldi. Natijada, hozirda, quyidagi jadvalda keltirilgan ko‘rinishdagi karrali va ulushli birliklar qoidasi qabul qilingan
Yunoncha (zamonaviy Κάiκά, romanlashtirilgan: Ellinika, qadimiy Κήiκή, Hellēnikḗ) ning mustaqil filialidir Hind-evropa ona tillari oilasi Gretsiya, Kipr, Albaniya, ning boshqa qismlari Sharqiy O'rta er dengizi va Qora dengiz. Bu kamida 3400 yillik yozma yozuvlarni o'z ichiga olgan har qanday tirik hind-evropa tilidagi eng uzoq hujjatlashtirilgan tarixga ega.[3] Uning yozuv tizimi quyidagicha bo'lgan Yunon alifbosi tarixining asosiy qismi uchun; kabi boshqa tizimlar Lineer B va Kiprning so'zlashuvi, ilgari ishlatilgan.[4] Alifbosi Finikiyalik yozuv va o'z navbatida Lotin, Kirillcha, Arman, Koptik, Gotik va boshqa ko'plab yozish tizimlari.
Foydalanilgan adabiyotlar: https://kun.uz https://cheminfo.uz - L.X. Bazorov,N.S. Suyunov .Lotin tili Toshkent ,,Ehteremum press ‘’ 2021
Do'stlaringiz bilan baham: |
