Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

Hajm 
o’lchovida
kub sm. 
(sm
3
), kub 
m (m
3
) 
Sanoq 
o’lchovida 
dona 
Mehnat 
o’lchovida soat, 
kun, oy, yil 
Qiymat 
o’lchovida so’m, 
ming so’m, mln 
so’m, va h. 
Kompleks 
o’lchovida 
t/km 
Shartli natura 
o’lchovida 

---

55 
uchun, ularning bir necha yil (o‘tgan davrlar) mobaynidagi miqdorlari 
taqqoslanadi. 
Nisbiy miqdorlar va ularning ifodalanishi (o‘lchov birliklari). 
Nisbiy miqdorlar - ikkita va undan ko‘proq miqdorlarni taqqoslab, 
bo‘lish natijasida olingan hosilaviy miqdorlardir. Nisbiy miqdorlar 
foizda (%), koeffitsiyentda (karra-martada) 1000 nisbatan promilli va 
10000 ga nisbatan prodetsimillelarda ifodalanadi. 
4.4. Nisbiy miqdorlarning turlari va ularni hisoblash tartibi 
Nisbiy miqdorlar qanday vazifalarni aniqlash uchun qo‘llanishiga 
qarab, bir necha turga bo‘linadi. Agarda nisbiy miqdorlar belgilangan 
reja ko‘rsatkichning bajarilishini aniqlash uchun qo‘llansa, unda bu 
ko‘rsatkichning haqiqiy bajarilgan miqdorni, uning rejada belgilangan 
miqdoriga bo‘linib topiladi. Misol : Korxona ushbu yilda 12000 tonna 
mahsulot ishlab chiqargan. Lekin bu yilda 11500 tonna mahsulot ishlab 
chiqarish rejalashtirilgan. Demak, korxonaning reja ko‘rsatkichining 
bajarilishini ifodalovchi nisbiy miqdor; 
𝑹𝒃𝒏𝒎 =
𝟏𝟐𝟎𝟎𝟎∗𝟏𝟎𝟎
𝟏𝟏𝟓𝟎𝟎
= 𝟏𝟎𝟒% bo`ladi. 
Reja o‘sishning (kamayishini) ifodalovchi nisbiy miqdorlar 
(Ro`nm), kelgusi davr uchun ko‘rsatkichlarning rejasini (prognoz) 
belgilashda qo‘llanadi va quyidagicha topiladi: 
𝑹𝒐`𝒏𝒎 =
𝑲𝒆𝒍𝒂𝒔𝒊 𝒅𝒂𝒗𝒓 𝒓𝒆𝒋𝒂 𝒎𝒊𝒒𝒅𝒐𝒓𝒊∗𝟏𝟎𝟎
𝒃𝒂𝒛𝒊𝒔 𝒅𝒂𝒗𝒓 𝒉𝒂𝒒𝒊𝒒𝒊𝒚 𝒎𝒊𝒒𝒅𝒐𝒓𝒊
;