Samarqand iqtisodiyot va servis instituti


Download 157.76 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/4
Sana29.05.2020
Hajmi157.76 Kb.
#111430
1   2   3   4
Bog'liq
funksional va darajali qatorlar


Teylor  qatori,

  ikkinchisiga



 

Makloren qatori

 deyiladi.  

Bu  qatorlar 

х

x

  ning 

0

)



(

lim


=



x

R

n

n

    bo’ladigan  qiymatlarida 

)

(x



f

  

funksiyaga yaqinlashadi. 



A  nuqtani o’z  ichiga  oluvchi biror intervalda  istalgan 

n

  uchun 


,

)

(



)

(

M



x

f

n

<

 

(



M

 

biror 



musbat 

son) 


tengsizlik 

bajarilsa,                                                                                                                                                     

0

)

(



lim

=





x

R

n

 bo’ladi va 

)

(x



f

 funksiya Teylor qatoriga yoyiladi. 



 

 

4. Funksiyalarni darajali qatorlarga yoyish.  

Ayrim funksiyalarni darajali qatorga yoyyamiz. 

1) 

x

e

x

f

=

)



(

, istalgan 



x

 uchun  


                          

...


,

1

)



0

(

,



...

,

1



)

0

(



,

1

)



0

(

,



1

)

0



(

,

0



,...

)

(



...,

,

)



(

,

)



(

)

(



)

(

=



=

′′

=



=

=



=

=

′′



=



n



x

n

x

x

f

f

f

f

dåsàk

x

e

x

f

e

x

f

e

x

f

  

bo’ladi. Bularni Makloren qatoriga qo’yib, 



             

)

(



...

!

...



!

3

!



2

!

1



1

3

2



+∞

<

<

−∞

+



+

+

+



+

+

=



x

n

x

x

x

x

e

n

x

 

ni hosil qilamiz. Oxirgi tenglikdan  



1

=

x

  desak, 

             

....

!

1



...

!

3



1

!

2



1

!

1



1

1

+



+

+

+



+

+

=



n

e

 

bo’lib, 



е

 soni qator yig’indisi ko’rinishida ifodalanadi. Bundan foydalanib 

е

  sonining  taqribiy  qiymatini  istalgan  darajadagi  aniqlikkacha  hisoblash 



mumkin. 

  2) 


x

x

f

sin


)

(

=



.  Istalgan 

x

 uchun, 


         

.

,...



sin

)

(



,

cos


)

(

,



sin

)

(



,

cos


)

(

x



x

f

x

x

f

x

x

f

x

x

f

=

′′′



=



′′′

=



′′

=



 

bo’ladi. Bundan  

 

              



...

,

0



)

0

(



,

1

)



0

(

,



0

)

0



(

,

1



)

0

(



,

0

)



0

(

=



′′′



=

′′′


=

′′

=



=

f



f

f

f

f

 

  



bo’lib,bularni Makloren qatoriga qo’ysak, 

 

                         



...

!

)



1

2

(



)

1

(



...

!

7



!

5

!



3

sin


1

2

1



7

5

3



+



+

+



+

=





n



x

x

x

x

x

x

n

n

    


hosil  bo’ladi.  Bu  qator  istalgan 

x

  uchun  yaqinlashuvchi   

+∞

<

<



x

.          

Oxirgi qatorni hadlab differensiallasak,       

             

...

!

)



2

(

)



1

(

!



)

2

2



(

)

1



(

...


!

6

!



4

!

2



1

cos


2

1

1



2

1

6



4

2

+



+



+

+



+



=





n

x

n

x

x

x

x

x

n

n

n

n

 

 



qator  hosil  bo’ladi,  bu 

x

x

f

cos


)

(

=



    funksiya  uchun  Makloren  qatori 

bo’ladi. 

3)    Xuddi  yuqoridagidek  usul  bilan   

m

x

x

f

)

1



(

)

(



+

=

    funksiya 



uchun 

              

...

....


!

3

)



2

)(

1



(

!

2



)

1

(



!

1

1



)

1

(



3

2

+



+



+

+



+

=

+



x

m

m

m

x

m

m

x

m

x

m

 

qatorni  hosil  qilamiz.  Bu  qatorga 



binomial  qator

  deyiladi.  U

)

1

,



1

(



 

intervalda absolyut yaqinlashuvchi bo’ladi.  

 

4) 


)

1

ln(



)

(

x



x

f

+

=



 funksiya uchun yuqoridagi usul bilan 

 

)



1

1

(



....

)

1



(

...


4

3

2



)

1

ln(



1

4

3



2



<

+



+

+



+

=



+



x



n

x

x

x

x

x

x

n

n

   


 yoyilmani hosil qilish mumkin. 

5-misol. 



x

x

f

cos


)

(

=



    funksiyani    ning  darajalari  bo’yicha 

qatorga yoying. 

Yechish.  Yuqoridagi   

x

cos


    uchun  keltirilgan  qatorda 

x

  ni 


x

  

bilan almashtirsak, 



                 

...


!

)

2



(

)

1



(

....


!

4

!



2

1

cos



2

+



+

+



=

n



x

x

x

x

n

n

 

bo’ladi.  Bu  qator  istalgan    uchun  yaqinlashuvchidir,  biroq   



x

cos


  

funksiya 

0

<

x

      da  aniqlanmaganligini  hisobga  olib,  hosil  qilingan  qator 



x

cos


 funksiyaga  

+∞

<



x

0

  da yaqinlashadi. 



 

 

5. Qatorlarning taqribiy hisoblashga tatbiqlari.  

Bir necha misollar qaraymiz. 

6-misol. 

x

cos


  ning    yoyilmasidan  foydalanib     

0

18



cos

    ni   

001

,

0



 

aniqlikkacha taqribiy hisoblang. 



Yechish. 

x

cos


 funksiyaning qatorga yoyilmasidan foydalanib, 

 

                         



...

10

!



4

1

10



!

2

1



1

10

cos



18

cos


4

2

0







+







=

=

π



π

π

        



qatorni hosil qilamiz. 

                

.

00974


,

0

10



;

09870


,

0

10



;

31416


,

0

10



4

2

=







=





=

π



π

π

 



  

va 


0001

,

0



10

!

6



1

6

<







π

   bo’lganligi uchun, taqribiy hisoblashda qatorning birinchi 



uchta hadi bilan chegaralanamiz, demak 

  

                



.

9511


,

0

18



cos

;

24



00974

,

0



2

09870


,

0

1



18

cos


0

0



+



ёки

      


7-misol.   

0001


,

0

1



,

1

5



ни

 aniqlikkacha taqribiy hisoblang. 

Yechish:  

5

1



5

)

1



,

0

1



(

1

,



1

+

=



 deb, binomial qatordan foydalansak: 

....


000048

,

0



0008

,

0



02

,

0



1

...


001

,

0



!

3

)



2

5

1



(

)

1



5

1

(



5

1

01



,

0

!



2

)

1



5

1

(



5

1

1



,

0

5



1

1

)



1

,

0



1

(

1



,

1

5



1

5



+

+



=

+

+





+



+



+

=

+



=

  

bo’ladi.  To’rtinchi  had 



0001

.

0



000048

.

0



<

  bo’lganligi  uchun,  hisoblashda  birinchi 

uchta hadini olib, hisoblaymiz: 

                    

0192

,

1



0008

,

0



02

,

0



1

1

,



1

5

=



+



         8-misol.  

001

,

0



130

3

ни



 aniqlikkacha taqribiy hisoblang. 

         Yechish. 

130

5

3



  ga    eng  yaqin  butun  sonning  kubi  bo’lganligi  uchun 

5

5



130

3

+



=

 ko’rinishda ifodalab, binomial qatordan foydalansak,  

            

...


000064

,

0



00018

,

0



0667

,

0



5

....)


000064

,

0



!

3

))



2

3

1



(

)

1



3

1

(



3

1

(



0016

,

0



!

2

)



1

3

1



(

3

1



04

,

0



3

1

1



(

5

)



25

1

1



(

5

)



25

1

1



(

5

5



5

130


3

1

3



3

3

3



3

+



+

=



+



+

+



+



+

=

+



=

+

=



+

=

 



Bo’ladi.  Oxirgi  qatorda  3-had 

001


,

0

  dan  kichik  bo’lganligi  uchun,  taqribiy 



hisoblashda birinchi ikkita had bilan chegaralanamiz: 

.

0667



,

5

0667



,

0

5



130

3



+

 



9-misol.  

0001


,

0

04



,

1

ln



ни

  gacha aniqlikda taqribiy hisoblang. 

Yechish: 

)

1



ln(

x

+

 funksiyaning darajali qatorga yoyilmasidan foydalanib, 



         

,

....



4

04

,



0

3

04



,

0

2



04

,

0



04

,

0



)

04

,



0

1

ln(



4

3

2



+

+



=

+



     

yoki 

         

...

00000064


,

0

000021



,

0

0008



,

0

04



,

0

04



,

1

ln



+

+



=

 



qatorni  hosil  qilamiz,  hamda  uchinchi  had   

0001


,

0

    dan  kichik  bo’lganligi  uchun 



birinchi ikki hadni hisobga olib hisoblaymiz: 

                                  

.

0392


,

0

04



,

1

ln



  

 



 

 

38.5-ilova 

“Funksional va darajali qatorlar” mavzusi bo’yicha ttst topshiriqlari 

 

I darajali testlar

 

1.  



( )

x

f

y

=

 funksiya uchun Teylor qatorini ko’rsating. 



A) 

( ) ( )


( )(

)

( )(



)

( )(


)

( )


( )(

)

...



!

1

...



!

3

1



!

2

1



!

1

1



3

2

+



+

+



+

′′′



+

′′



+



+

=

n



n

a

x

a

f

n

a

x

a

f

a

x

a

f

a

x

a

f

a

f

x

f

 

В



)

( ) ( )


( )(

)

( )(



)

( )(


)

( )


( )(

)

...



...

3

2



+

+



+

+



′′′

+



′′

+



+

=



n

n

a

x

a

f

a

x

a

f

a

x

a

f

a

x

a

f

a

f

x

f

   


D) 

( ) ( )


( )(

)

( )(



)

( )(


)

( )


( )(

)

...



0

...


0

0

0



0

3

2



+

+



+

+



′′′

+



′′

+



+

=



n

n

a

x

f

a

x

f

a

x

f

a

x

f

f

x

f

  

E)



( ) ( )

( )(


)

( )(


)

( )(


)

( )


( )(

)

...



...

3

2



+



+



′′′

+



′′

+





=

n

n

a

x

a

f

a

x

a

f

a

x

a

f

a

x

a

f

a

f

x

f

 

 



2. 

...


...

2

2



1

0

+



+

+

+



+

n

n

x

a

x

a

x

a

a

 darajali qator yaqinlashish intervali qanday 

topiladi? 

A) yaqinlashish radiusi 

1

lim


+



=

n

n

n

a

a

R

 formula bilan topilib, yaqinlashish 

 

intervali



(

)

R



R

;



  dan iborat bo’ladi 

В

)  yaqinlashish radiusi  



n

n

n

a

a

R

1

lim



+



=

  formula  bilan topiladi 

D)    yaqinlashish  radiusi   

n

n

n

a

a

R

1

lim



+



=

    formula    bilan  topilib,yaqinlashish 

intervali

(

)



R

R;

  dan iborat bo’ladi 



E)  yaqinlashish intervali 

(

)



R

R;

 bo’lib, bunda



n

n

n

a

a

R

1

lim



+



=

 dan iborat bo’ladi                     

 

3. 


...

...


2

2

1



0

+

+



+

+

+



n

n

x

a

x

a

x

a

a

    darajali  qator  yaqinlashish  radiusi  qanday 

topiladi? 

A)    hamma  koeffisiyentlar  0  dan  farqli  bo’lganda 

1

lim


+



=

n

n

n

a

a

R

formula  bilan 

topiladi                       

В



n

n

n

a

a

R

1

lim



+



=

 formula bilan topiladi

 

D) 


1

0

lim



+

=



n

n

n

a

a

R

   formula bilan topiladi

 

E) qator yaqinlashish radiusini topish uchun uning yaqinlashish intervalini topamiz 



4.      

x

y

l

=



 funksiyaning Makloren qatoriga yoyilmasini ko’rsating. 

A) 


...

!

1



...

!

3



1

!

2



1

!

1



1

1

3



2

+

+



+

+

+



+

=

=



n

x

x

n

x

x

x

y

l

 



В

)  


...

!

1



...

!

3



1

!

2



1

!

1



1

1

3



2

+



+

+



=

=



n

x

x

n

x

x

x

y

l

 



D)  

...


1

...


3

1

2



1

1

1



1

3

2



+

+



+



=

=

n



x

x

n

x

x

x

y

l

 



E) 

...


1

...


3

1

2



1

1

1



1

3

2



+

+

+



+

+

+



=

=

n



x

x

n

x

x

x

y

l

 



  

5.   

x

sin


  funksiyaning Makloren qatoriga yoyilmasini ko’rsating. 

A) 


...

...


!

7

!



5

!

3



sin

7

5



3

+

+



+



=

x

x

x

x

x

 

В



...


...

!

7



!

5

!



3

sin


7

5

3



+

+

+



+

+

=



x

x

x

x

x

 

D) 



...

...


7

5

3



sin

7

5



3

+

+



+

+

+



=

x

x

x

x

x

 

E) 



...

7

5



3

sin


7

5

3



+

+



=

x



x

x

x

x

 

 



6.  

x

cos


  funksiyaning Makloren qatoriga yoyilmasini ko’rsating. 

À)   


...

!

6



!

4

!



2

1

cos



6

4

2



+

+



=

x



x

x

x

  

В



)   

...


!

6

!



4

!

2



1

cos


6

4

2



+

+

+



+

=

x



x

x

x

 

D)    



...

6

4



2

1

cos



6

4

2



+

+

+



+

=

x



x

x

x

 

E)    



...

6

4



2

1

cos



6

4

2



+

+



=

x



x

x

x

 

 



Download 157.76 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling