Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Meva va sabzavotlarni taxminiy organoleptik baholash namunasi 
Ko'rsatkich 
Katta-
kichik
-ligi 
Shakli-
ning 
to'g'-
riligi 
Tashqi 
ko'rka
mligi 
Rangi
-ning 
jadal-
ligi 
Rangi
-ning 
bir 
xil-
ligi 
Ta'mi Hidi 
Qoplov
-chi 
to'qi-
malar 
konsis-
tensiya-
si 
Yumsh
oq 
seret 
konsis-
tensiya
-si 
Umu
-miy 
baho 
5 balli baho 
(A) 
4 
5 
4 
4 
5 
4 
5 
4 
5 
Mohiyat 
koef-
fisiyenti (B) 0,15 
0,1 
0,2 
0,15 
0,1 
0,6 
0,4 
0,1 
0,2 
Jami bahosi 
(A+B) 
0,6 
0,5 
0,8 
0,6 
0,5 
2,4 
2,0 
0,4 
1,0 
8,8 
2-jadval 
Meva va sabzavotlarni qayta ishlashdan olipgan maxsulotlarni organoleptik 
baxolash namunasi 
Ko'rsatkich 
Tashqi 
ko'rka
m-ligi 
Meva, 
sabzavot
-larning 
rangi 
Sharbat
, 
namako
b rangi 
Sharbat, 
namakob
-ning 
shaf-
fofligi 
Meva, 
sabzavot
-larning 
konsis-
tensiyasi 
Ta'mi Hidi 
Tiniq-
ligi 
Umumi
y 
bahosi 
3 balli baxo 
(A) 
4 
4 
5 
4 
4 
4 
5 
5 

---

45 
Mohiyat 
koef-
fisiyenti (B) 
0,15 
0.1 
0,1 
0,1 
0,35 
0,7 0,4 
0,1 
Jami bahosi 
(A+B) 
0,6 
0,4 
0,5 
0,4 
1,4 
2,8 
2,0 
0,5 
8,6 
Yoz faslida qayta ishlangan mahsulot (kompot, tuzlangan mah-sulot, qurigan 
mahsulot) qishki dars mashg'ulotlarida organoleptik baholanadi va uning ayrim fizik, 
kiyoviy va tovar saqlash aniqlanib, shu asosda quyidagi degustasiya varag'i 
to'ldiriladi: 
DEGUSTASIYa VARAG'I 
Sana, ishlash joyi _____________________________________ 
Degustatorning familiyasi, ismi, vazifasi ________________ 
______________________________________________________ 
Q
o
'y
il
g
an
n
am
u
n
a 
raq
am
i 
Mah
su
lo
t 
tu
ri
, 
n
av
i 
T
as
h
q
i 
k
o
'r
in
is
h
i 
Mev
a-
sab
za
v
o
t 
Sh
ar
b
at
y
o
k
i 
q
iy
o
m
E
ti
k
o
n
si
s-
ten
si
y
as
i, 
k
at
ta
-
k
ic
h
ik
li
g
i, 
ch
ay
n
al
is
h
y
u
ti
mi
H
id
i
T
a'mi
U
m
u
mi
y 
b
ah
o
si
Masalan mevaning kosistensiyasi yumshoq paxtaga o'xshash, qattiq yoki 
mazasi achchiq, sho'r, shirin, taxir va h.k. bo'lishi mumkin. 
Organoleptik baholash oxirida hamma o'z fikrini muhokama qilib bayon qabul 
qilishadi va daftarga yozishadi. 
Xo'jalik agronomi o'z mahsuloti uchun ekspert rolini bajara-di, yoki u albatta 
har bir meva-sabzavotlarni turi va naviga qarab, davlat standartidagi texnik 
shartlarni yaxshi bilish kerak. Shuni yodda tutish kerakki, texnik shartlar o'zgarib 
turadi. 
Shuning 
uchun 
talabalarga 
beriladigan 
topshiriqda 
yuqoridagi 
mahsulotlarga belgilangan texnik talablarga e'tibor qaratilib, har bir texnik shart 
saqlashni sinchiklab qaralishi kerak. 
 
 
O'zlashtirish uchun savollar. 
4. Meva-sabzavotlarni tovar sifatiga nima kiradi? 
5. Meva-sabzavotlarni katta-kichikligi, og'irligi, hajmi va boshqa ko'rsatkich-larini 
o'lchash nima uchun kerak? 
6. Keltirilgan mahsulot to'plamidan namuna qanday olinadi? 
7. Organoleptik usulda baholash boshqa baholash usulidan qanday farq qiladi? 
 
 

---

46 
13-ish. Meva-sabzavotlarni tovar sifatining asosiy saqlashni aniqlash
Darsning maqsadi: tovar tushunchasi bilan tanishish. Talaba-larni qishloq 
xo'jaligi mahsulotlarining iste'molboplik va texnologik jarayonda qo'llaniladigan 
sifat saqlash bilan tanishtirish. 
Tovar sifati deganda qishloq xo'jaligi mahsulotlarining iste'mol qilinishi uchun 
va texnologik ahamiyatini aniqlash uchun qo'llaniladigan saqlash yig'indisiga 
aytiladi. 
Jihoz va materiallar:
1. torozi, chizg'ich, qalam; 
2. meva namunalari; 
3. shtangensirkul; 
4. menzurka, shisha idishlar. 
Ishlash tartibi: meva-sabzavotlarni katta-kichikligi chizg'ich, shtangensirkul, 
shar shaklidagi mahsulotlar maxsus shablonlar yordamida, juda mayda mahsulotlar 
esa har xil diametrli elaklar bilan o'lchanadi. Meva-sabzavotlarni shakli yapaloq 
bo'lsa, u holda bu mahsulotning balandligi va diametri ikki marta o'lchanadi. 
Enining eng katta diametri va eng kichik diametri. 
Tashqi ko'rinish – majmuiy ko'rsatkich bo'lib, mevaning katta-kichikligi, 
ranggi, butunligi, mexanik jarohatlanishi, kasallik-lar bilan zararlanishi, pishgan-
pishmaganligi butun to'plamni bir xilligini bildiradigan ko'rsatkichdir.